Білім- педагогикалық процесс

Мəндік, мағыналық тұрғыдан педагогикалық процесс-əлеуметтік 
құбылыс. Педагогикалық процестің басты мақсаты- қоғамның 
əлеуметтік тапсырысын іске асыру, яғни өздеріне жүктелінген 
міндеттерді 
табысты 
шеше 
білетін 
адамдардың 
жан-жақты 
дайындығын қамтамасыз ету. Педагогикалық процеске əлеуметтік 
тəжірибе ұсынылады, əрі ол белсенді игеріліп барады, бұл мақсат 
бағдарлы ұйымдастырылған іс-əрекеттер жəрдемімен, тəрбиелеуші 
жəне тəрбиеленушілер қарым-қатынасымен, шəкірттер санасына, еркі 
мен көңіл-күйіне жүйелі əсер етумен орындалып жатады. 
Педагогикалық процестің ең алдымен көзге түсер, тілге алынар 
бірліктері- бұл оқу жəне тəрбие. Осылардың арқасында тұлғаның 
білімділігі, тəрбиелілігі жəне дамуындағы іштей өзгеріс процестері іске 
асады. Өз кезегінде, оқу жəне тəрбие процестері бір-біріне ұштасқан 
нақты іс-əрекет процестерінен құралады: оқу-оқыту жəне бұдан 
туындайтын өзіндік тəрбие.
Педагогикалық процесс атқаратын қызметтер түрі: 
- ақпараттық (тəрбиеленушіні сауаттандыру); 
- тəрбиелік (тəрбиеленушінің тұлғалық өзгеріске келуі); 
- дамытушылық (тəрбиеленушінің жан-жақты кемелденуі); 
- аксиологиялық (тəрбиеленушінің құндылық сезіну бағдары, заттар 
мен құбылыстарға болған қатынастарын қалыптастыру); 
- əлеуметті икемдестіру (тəрбиеленушіні нақты өмір жағдайларына 
бейімдеу). 
Педагогикалық процестің құрылымы екі тұрғыдан қарастырылады: 
1) педагогикалық процеске қатысушылардың субъективті құрамы, 2) 
іс-əрекеттік құрамы.
Педагогикалық процестің субъекттері - тəрбиеленуші жəне 
тəрбиелеушілер. 
Бұлардың 
құрамы 
сан 
қилы. 
Мысалы , 
тəрбиеленушілер қатарында алты жастан алпыс жасқа дейінгі сəбилер 
мен қариялар; ал тəрбиелеушілер сапында ата-аналарды, кəсіби 
педагогтарды тікелей тəрбиеші субъекттер деп білсек, бұқаралық 
ақпарат құралдарын, салт-дəстүр, дін, тіл, табиғат жəне с.с балаға 
ықпал жасайтын барша əлеуметтік –қоғамдық құбылыстардың бəрін 
жанама да, тікелей де тəрбиеші деп танығанымыз жөн. 
Педагогикалық процесс субъекттерінің өзара байланысты іс-
əрекеттерінің 
соңғы 
нəтижесі 
–тəрбиеленушілердің 
адамзат 
жинақтаған тəжірибені игеруі. 
Педагогикалық 
процестің 
іс-əрекеттік 
 
(процессуалды) 
құрылымында төмендегідей бірліктер ажыралады: 
Педагогикалық процесс қозғалысы (динамика) педагогикалық 
процестегі кейінгі өзгерістердің мөлшері алдағы кезеңдердің 

өзгерістер өлшеміне тəуелді. Қолға түскен жетістіктер неғұрлым 
жоғары болса, нəтиже де соғұрлым салмақты келеді. Бұдан шығатын 
қорытынды - педагогикалық процесс педагог пен тəрбиеленуші 
арасындағы дамып барушы ықпалдастық ретінде бірізді «сатылық» 
сипатқа ие. Осы заңдылық салдары: аралық нəтижесі жақсы болған 
оқушы жалпы жетістіктерінде де жоғарылау көрсеткіштерге ие болады; 
- педагогикалық процесте тұлғаның дамуы педагогикалық процесс, 
тұлға дамуының арқауы. Тұлғаның даму қарқыны мен жетілген деңгейі 
нəсілділікке, тəрбие жəне оқу ортасына, оқу-тəрбиелік іс-əрекеттерге 
жегілуіне, қолданымдағы педагогикалық ықпал жабдықтары мен 
тəсілдеріне тəуелді;
- оқу-тəрбие процесін басқару педагогикалық процестің тиімділігі 
тəрбиеленушілер мен тəрбиешілердің арасындағы кері байланыстың 
жеделдігіне, сондай-ақ тəрбиеленушілерге жасалған реттеуші ықпал 
əсердің шамасы, сипаты жəне негізділігіне орайлас келеді; 
- ынталандыру: Педагогикалық процестің өнімді болуы оқу-тəрбие 
қызметтерінің ішкі ықпалдарына (стимулдарына) жəне сыртқы (қоғамдық, 
педагогикалық, моральдық, материалдық) жəне т. б. ықпалдардың 
əсеріне байланысты болады; 
- педагогикалық процестегі сезімдік, логикалық жəне іс-
тəжірибелік элементердің бірлігі. Оқу-тəрбие процесінің тиімділігі 
сезімдік қабылдау, қабылдағанды қисынды тоқу, тоқығанды іс-
тəжірибеде қолдана білу шарттарына тəуелді; 
- сыртқы (педагогикалық) жəне ішкі (танымдық) іс-əрекеттің 
бірлігі. Педагогикалық ықпал нəтижелілігі педагог қызметінің 
сапасына қалай байланысты болса, тəрбиеленушінің өзіндік оқу
танымдық іс-əрекеттерінің сапасына да соншалықты тəуелді келеді; 
- педагогикалық процестің себептілік негізінің болуы. Оқу тəрбие 
процесінің жүрісі мен нəтижесін алдын ала анықтап 
отыратын жағдаят- қажеттілік, сондай-ақ тұлға мен қоғам 
мүмкіндіктері (материалды-техикалық, экономикалық жəне 
т.б.), процестің оқыту, орындалу (моральдық-психологиялық, 
санитар-гигиеналық жəне т.б.) шарттары.
Жоғарыда аталған жəне басқа да заңдылықтар негізінде 
педагогикалық процесс принциптері- (яғни, кейбір ереже, ұсыныстарға 
орай) нақтыланып баратын оқу мен тəрбиеге бастау, жетекші талаптар 
анықталады (оқу мен тəрбие принциптері кітаптың келесі бөлімінде 
қарастырылады). 
Қай педагогикалық процесс болмасын, -өз дамуының белгілі бір 
ізділігіне сəйкес кезеңдерге бөлінеді. Олар : 
- дайындық кезеңі, 
- орындау (негізгі) кезеңі; 
- нəтижелер талдауы(қорытынды) кезеңі. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: