Оқулық Қазақстан Ðеспóбликасының Áілім æәне ғылым министрлігі бекіткен
жүктеу/скачать 3,52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бүгінгі сабақта
- 48-сурет. Табиғаттағы металдардың таралу диаграммасы 47-сурет.
| § 21. КЕН ÆӘНЕ МЕТАËÄАÐÄÛ АËÓ
Жер бетінде құрамына түрлі металдар кіретін алуан түрлі кендер бар. Әрине, та би ғат та металдар саф, яғни бос күйінде де кездеседі. Мысалы: мыс, алтын, сынап, пла тина және т.б. (47сурет). Археологтер мен тарих шылардың зерт теулері жер бетіндегі өрке ниетте адамзат ең алғаш алтын, күміс, мыс металдарымен танысқанын растайды. Сон дықтан адамдар ең алғаш осы металдарды өңдеуді үйренді. Тіпті адамзат тарихында “мыс”, “қола”, “темір” деп аталатын ғасырлардың болғанын естеріңе түсіріңдер. Б.з.д. 3000—4000 жыл бұрын алтын, күміс, мыс, сурьма металлургиясы дамығаны бел гілі. Темірден жасалған ежелгі бұйымдар б.з.д. 1300 жыл бұрын Бүгінгі сабақта: • кен өндіру және металдарды алу процесімен танысамыз. • Кен • Минералдар • Құймалар Тірек сөздер қолданылған және олар алтыннан бірнеше есе қымбат болған. Тутанхамон перғауынының табытынан (б.з.д. XIV ғ.) темірден жасалған бірнеше бұйым: кішкене кескіш, жастықша, тұмар және қылыш табылған. Металдар — бізді қоршаған табиғаттың құрам бөліктері. Жердің пайда болғанына қанша болса, металдарға да сонша жыл болған. Жер қыртысында кездесетін металдар 48суретте көрсетілген. Көптеген металдар минералдар мен кендердің құрамында кез деседі, мысалы, алюминий және темір оксидтерінің (Al 2 O 3 , Fe 2 O 3 және т.б.) құрамында, ал натрий және калий (NaCl, K 2 CO 3 және т.б.) тұздардың құрамында кездеседі (49сурет). 48-сурет. Табиғаттағы металдардың таралу диаграммасы 47-сурет. Саф металдар: а) алтын, ә) күміс, б) мыс а) ә) б) 117 Металдар минерал күйінде ғана емес, таза күйінде де қолданылады. Металдарды кеннен қалай өндіреді? Металдарды алудың мынадай күрделі тех нологиялық процестері белгілі: 1) кенді өндіру (50сурет); 2) кенді ұсақтау, қыздыру және басқа да күрделі химиялық процестер (өртеу, айыру, электр тогымен әсер ету және т.б.) жүргізу. Мысалы, алюминий өндіру үшін оның оксиді арқылы электр тогын өткізеді (51сурет); 3) белгілі уақыттан кейін балқытылған алюминийді арнайы қа лып тарға құяды (52сурет). Қалыптағы алюминийден түрлі бұйым дар жасалады. жүктеу/скачать 3,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|