Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және гылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011
Сурет 5.5- Матаның деформациясын тексеру үшін Р-
жүктеу/скачать 6,36 Mb. Pdf көрінісі
|
материалтану
| Сурет 5.5- Матаның деформациясын тексеру үшін Р-
МТИЛП релаксометрі 1- аяқтары, 2-негіздеме, 3-тұрғыш, 4,5-майыстырушы бағдарлама, 6- жүктеме алаңы, 7-жүк, 8-балка, 9-роликті бағыттаушы, 10-жүктеме тетігінін бекіткіші, 11-жүктеуші тетік; 12-қозғалатын қысқыш, 13-бал- ка, 14- қозғалмайтын қысқыш, 15-үлгі, 16-қозғалатын қысқыштың фиксаторын^ің түтқасы, 17-жүктеме тетігінің фиксаторынын тұтқасы, 18,19-тегершік, 20- ось, 21-швеллер, 22-балка, 23-индикатор, 24-винт, 25-штатив, 26-табан. Тоқыма матаның беріктігі. Матаны тартқандағы беріктігі - оның сапасын сипаттайтын негізгі көрсеткіштердің бірі. Матаның тартқандағы беріктігі дегеніміз оның өзіне түскен күшке қарсы тұру қабілеті. Белгілі бір мөлшердегі мата жолағын үзуге кететін ең аз салмақты үзілу салмағы деп айтады. Бұл салмақ үзу машинасында мата жолақтарын үзу арқылы анықталынады. Маталардың үзу жүктемесін «РТ 250М» және «Инстрон» машиналарында анықтайды. Үзу машинасында матаның берітігімен қоса ұзаруын анықтайды. Үзілер кездегі үлгі ұзындығының өсуі - үзілердегі ұзаруы (мм) өлшенеді (абсолютті ұзаруы) немесе үлгінің бастапқы ұзындығына процентпен алынады (салыстырмалы ұзару Е). 119 Е ^ 2 -Ц / Ц 100, мүндағы, І ^ үлгінің бастапқы үзындығы, мм 1 2 -үлгінің үзілердегі үзындығы, мм. Меншікті үзу жүктемесі Р м , Н, бүл материалдың қүрылысының элементіне келетін үзу жүктемесі. Матада бүл негіз немесе арқау жіптері, ал тоқымада шалу қатары болып табылады. Р =Р /п, м р мүндағы, Р - үзу жүктемесі, Н, п - үлгі ені бойынша алынған қүрылымдық элементтер саны. Салыстырмалы үзу жүктемесі Р с , Нм/г, келесі формуламен анықталынады: Р=Р /(МЬ), О р 4 8 ' ' мүндағы, М 8 - материалдың беттік тығыздығы, г/м 2 , Ь - элементарлы үлгі ені, м. Маталарда негіз және арқау жіптерінің массасы әр түрлі болып келеді. Сондықтан, бүл маталардың салыстырмалы үзу жүктемелерін анықтау үшін әрқайсысының салмақ бөлігі бойынша анықтап алына- ды: Р=Р /(МЬс), О р 4 8 ' ' мүндағы, с үлгіні бүзу бағытында алынған жүйедегі жіптің массасының үлесі. Абсольютті үзу үзару І мм, үзу моменті кезіндегі матаның үзындығының үзаруы. Бүл үзу машинасындағы шкала арқылы анықталынады. Салыстырмалы үзу үзару е %, мына формуламен анықталады: 8 р =1001р^о, мүндағы, ^ о -материалдың бастапқы үзындығы, мм. Абсолютті үзу жүмысы К р , Дж, келесідей анықталынады: К =Р 1 п- р р р мүндағы, п- диаграмманың толықтыру коэффициенті Диаграмманың толықтыру коэффициенті, ол үшбүрыштың ауданы 8, яғни Рр және 1 координаттарынан алынған. 5.6. суретте жүмыс диаграмммасының сүлбасы берілген: 120 5.2.2. Тоқыма материалдардың жартылай циклды үзілмейтін сипаттамалары Жартылай циклды үзілмейтін сипаттамаларға келесі қасиеттер жа- тады: иілу кезіндегі қатылық, драпталыну. Тоқыма материалдардың қаттылығы - матаның өзіне берген форма- сын сақтап қалу қабілеті. Қаттылыққа қарама-қарсы қасиет жұмсақтық болып табылады. Тұрмыстық қажетке пайдаланылатын маталардың қаттылығын анықтау үшін олардың жолақтарының өз салмағының әсерінен иілу дәрежесін ПТ-2 аспабында анықтайды. ПТ- 2 аспабы (сурет 5.7) мата, тоқыма, бейматаларды ию кезіндегі қаттылығын анықатуға арналған. Бұл материалдардың қаттылығын анықтау үшін алдын-ала бес көлденең және тік материалдардың жолақшалары дайындалады. Бұл жолақша өлшемі 160x30 мм болып келеді. Өлшеу арқылы бес рет зерттеп, жолақшаның грамм бойынша массасын анықтаймыз (тік және көлденең жолақшалары бөлек алына- ды). Зерттелінетін жолақшаны (7) симметриялы етіп, шкала бойынша (9) горизонтальді анықтау оң жақ бетімен жоғары қаратып салынады, үлгінің ортаңғы бөлігіне ені 2 см, салмағы 500 г болатын жүкпен (8) бекітеміз. Алаңның ортаңғы бөлігі (6) қозғалмайтын болып табылады, ал оның екі жағы механизм (2) көмегімен бір қалыпты төмен түседі. Бұл механизм батырма 1 арқылы жұмысқа қосылады. Ауданның кейбір учаскесі төмен түскенде үлгінің шет жақтары иіле бастайды, бір минут өткен соң иілуді көрсететін тілше (4) бойынша (шкала) жолақшаның иілген шеттерін шкаламен (5) өлшеп алады. Соңғы нәтиже ретінде зерттелген 10 жолақтың орташа саны алынады. 121 |