Бәсекеқабілеттіліктің жинақталған критерийі – бҧл
бәсекеқабілеттіліктің кешенді критерийі. Ол бойынша ӛнім бәсекеқабілеттілігін
бағалау нәтижесінде шешім қабылданады. Мысалы, ӛнімнің бәсекеқабілеттілік
деңгейі, тауар рейтингі т.б.
Ӛнім бәсекеқабілеттілігінің деңгейі – бҧл ӛнімнің бәсекелестердің
ӛнімдерімен салыстыру барысында нақты нарықтық жҥйенің талаптарын
қанағаттандыруға деген қабілетінің сандық сипаттамасы.
Бәсекеқабілеттілікті бағалау қағидалары. Бәсекеқабілеттілікті бағалау кезінде белгілі бір бастапқы ережелерге – қағидаларға сҥйену керек. Ол қағидаларды ҧстану бағалаудың нақтылығын арттыруға, нарық субъектілерінің мҥдделерін ескеруге, бағалау процедурасы мазмҧнын қҧрайтын іс-әрекеттер тәртібін бір ізге салуға мҥмкіндік береді. Нарықтың белгілі бір субъектісі тҧрғысынан бағалау: дайындаушы, сатушы, тҧтынушы. Нарық субъектісіне байланысты топтық және бірлік критерийлер номенклатурасы таңдалынады. Тҧтынушы тҧрғысынан бағалау кезінде оның қажеттіліктерін қанағаттандыру туралы тек салыстырмалы тҧтынушылық кӛрсеткіштер бойынша жҥргізуге болады. Оның себебі мҧндай әдіс тҧтынушыларға тҥсінікті болады. Нарықтың белгілі бір сегментіне бағытталуы. Техникалық заңнама, нормативті және заңды қҧжаттардың талаптарына сәйкестік. Ішкі нарыққа арналған отандық тауарлар, ең алдымен техникалық регламенттердің, мемлекеттік стандарттардың, санитарлық ережелер мен нормалардың, сонымен қатар міндетті нормативтері кӛрсетілген басқа да қҧжаттардың міндетті талаптарына сай болуы керек. Сәйкестік куәлігі, сәйкестік сертификаты немесе декларациясы болып табылады. Экспортты ӛнім ҥшін маңызды шарт тауардың халықаралық стандарттарға (БСУ, КЭК және т.б.), сонымен қатар тауар сатып алушы елдің шетелдік стандарттарына сәйкестігі болып табылады. Тауарды экспортқа шығарушы елдің ӛнімді ӛткізу мҥмкіндігі оның патентттік тазалығымен анықталады. Сәйкестікті бағалау баламалы нысанда беріледі – «сәйкес» немесе «сәйкес емес». Соңғы жағдайда нарықтық жҥйеде тауарды
163
ӛткізу мҥмкіндігі болмайды және оның бәсекеқабілеттілігін бағалау қажеттігі туындамайды.