Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі оқулық ретінде бекіткен
аймақтық (аймақта, қалада, облыста және т.б.)
жүктеу/скачать 2,45 Mb. Pdf көрінісі
|
|
аймақтық (аймақта, қалада, облыста және т.б.); ҧлттық (елде); ҧлтаралық (бірнеше елдерде); ғаламдық (елдері нақты анықталмаған әлемдік масштабта). Нарық – этикалық, қҧқықтық нормалар мен ережелерді ҧстанудың, бәсекенің белгілі бір интенсивтілік жағдайында, тауардың нақты тҥрін сату сатып алу мен сауда мәмілелерін жасауды жҥзеге асырудың шартты орны. Нарық жетілген және жетілмеген болуы мҥмкін. Жетілген нарық моделі сауда мәмілелерінің барлық қатысушылары, тек айрықша экономикалық – қҧқықтық және этикалық қағидаларды негізге ала отырып, іс-әрекет етеді деген болжамға негізделген. Сонымен қатар, жетілген нарық ҥшін келесідей жағдайлар тән: - белгілі бір тҥрдегі барлық тауарлар сапасына, сыртқы тҥріне және қорапталуына байланысты ҧқсас және олардың бағасы сәйкес келеді; 155 - бәсекелік кҥрес жағдайлары барлық сатушылар мен сатып алушылар ҥшін бірдей, оларда қандай да бір кеңістіктік, тҧлғалық және уақыттық сипаттағы артықшылықтар жоқ; - нарықтың мӛлдірлігі: сатушылар мен сатып алушылардың нарықты толық шолуға, мәмілелерді ӛткізудің барлық жағдайлары (бағалары, жеңілдіктері, тауар сапасы, жеткізу мен тӛлеу шарттары) туралы жеткілікті ақпарат алуға мҥмкіндігі бар. Нарық тҥрлерінің ерекшеліктерімен сипаттамасы 14-кестеде келтірілген. 14 - кесте – Нарық тҥрлерінің сипаттамасы Параметр лері (нарық белгілері) Нарық нысандары Жетілген немесе таза бәсеке Монополиялық бәсеке Олигополия Монополия Ӛндіруші лер (сатушыл ар) саны Кӛп Кӛп, бірақ тауарлардың әрқайсысының ӛзіндік ерекшеліктері бар Шамалы (2-8) Біреу Сатып алушыла р саны Кӛп Кӛп Екі және одан да кӛп Бір немесе бірнеше Бәсеке кҥші Ӛте кҥшті Кҥшті Әлсіз Жоқ Нарықтағ ы ҥлестері Шамалы Шамалы Ҥлкен Барлық нарық Нарыққа қол жетімділі гі Ашық Қиындау Қиындау Жабылған Сату кӛлемдері Тауарға деген сҧраныс пен бәсекеқабілеттілі кпен анықталады Тауарға деген сҧраныспен, бәсекеқабілеттіл ікпен және қатысушылар келісімімен анықталады Тауарға деген сҧраныспен, бәсекеқабілетті лікпен және қатысушылар келісімімен анықталады Сҧраныспен анықталады Баға белгілеу саясаты Сҧраныс пен ҧсыныс заңы негізінде Сҧраныс пен бәсекеқабілеттіл ік негізінде Сҧраныс пен бәсекеқабілетті лік негізінде Ӛндірушімен (сатушымен) анықталады Бәсекедег і сапа рӛлі Ӛте жоғары Ӛте жоғары Жоғары Жағдаймен анықталады Тауарды ӛткізудегі жарнаман ың рӛлі Жоғары Жоғары Ӛте жоғары Жағдаймен анықталады Ӛндіруші табысын ың нормасы (шамамен ) Шамалы 2-8% 8-20% 20% жоғары Ресурстард ы пайдалану тиімділігі Ӛте жоғары Жоғары Орташа Тӛмен Кәсіпорын арасындағы бәсекенің ӛзгеру нҧсқалары келесілер: 1) бәсеке бәсекелесуші кәсіпорындардың санының кӛбеюіне байланысты кҥшейеді; 156 2) ірі кәсіпорындар басқа кәсіпорынды ӛзіне қосып алғанда және оны кӛшбасшыға шығару барысында шешуші шаралар қабылдаған кезде бәсеке кҥшейеді; 3) тауарға деген сҧраныс баяу ӛскен кезде бәсеке кҥшті болады; 4) саладағы шаруашылық жҥргізудің жағдайлары, кәсіпорынды бағаны тӛмендетуге немесе сату кӛлемдерін кӛбейтудің басқада тетіктерін қолдануға итермелеген кезде бәсеке кҥшейеді; 5) ӛнімнің бір тҥрінен екіншісіне ӛту кезіндегі сатып алушылардың шығындары онша жоғары болмаған жағдайда бәсеке кҥшейеді; 6) бір немесе бірнеше кәсіпорындар нарықтағы ӛнімдерінің алатын ҥлесімен қанағаттанбаған жағдайда бәсеке кҥшейеді; 7) ҧтымды стратегиялық шешімдердің әсерінен табыс пропорционалды тҥрде ӛскен жағдайда бәсеке кҥшейеді; 8) нарыққа шығудың шығындарының кӛбеюі және кедергілер кӛп болған жағдайда бәсеке кҥшейеді; 9) кәсіпорындардың стратегиялары, ресурстары, ҧйымдастырушылық ерекшеліктері, миссиясы арасында айырмашылық болған жағдайда бәсеке барысы белгілі болады. жүктеу/скачать 2,45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|