КӘСІПКЕРЛІКТІ МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ ЖӘНЕ ОНЫҢ

182 
тҧрғандарын дамыту және агроӛнеркәсіптік кешен ӛнімдерін тереңдетіп ӛңдеу 
бойынша ӛндірістік жҥйені дамыту;
-жеке кәсіпкерлер мен жеке кәсіпорындарды қҧру мен тіркеу. Сонымен 
қатар екінші деңгейлі банктерде олардың есепшотын ашу процедураларын 
жеңілдету; 
- бақылаушы және инспекциялық мемлекеттік органдар санын және 
олармен кӛрсетілетін ақылы қызметтер санын қысқарту.
«Қазақстан - 2030» Стратегиясы, «Қазақстан Республикасының 2010-2014 
жылдарға 
арналған 
ҥдемелі 
индустриялды-инновациялық 
дамуының 
мемлекеттік бағдарламасында», «Бизнсетің Жол картасы -2020» Қазақстан 
экономикасын дамытудағы кәсіпкерлік аяны ары қарай кҥшейтудің негізгі 
бағыттары анықталған. Бҧл тҧрғыда басты мақсат – индустриалды-
инновациялық және технологиялық даму негізінде ҧлттық экономиканы 
әртараптандыруды жҥзеге асыруға жетекші рӛл берілген. Сондықтан да 
Қазақстанның ҧлттық экономикасының қҧрылымдық аясын жақсарту, 
салааралық және аймақтық деңгейде кәсіпкерліктің атқаратын қызмет аясын 
кеңейту мақсаттары белгіленген.
Кәсіпкерлікті дамыту басымдықтары жҥргізілетін қҧрылымдық, 
ӛнеркәсіптік және сыртқы экономикалық саясаттарға сай болуы керек және 
олар аймақтық саясаттың негізгі бағыттарымен байланыстырыла отырып 
жҥргізіледі. Жҥргізілетін ҥрдістердің тҧрақты болуын ескере отырып, 
кәсіпкерлікті дамыту ҥшін оның қызмет етуінің ең тиімді салаларын дамыту 
кӛзделген. Оларға мыналар жатады:
- жергілікті ӛндірістік және ӛзіндік нарықтық жҥйесі бар салалар;
- ӛнімнің кӛп ассортиментін шығару мен ӛзгермелі сҧранысқа бағытталған 
салалар;
- монополиялық ҥстемдігі жоқ салалар, яғни ӛнім номенклатурасы тҧрақсыз 
болатын және технологиялары жетілмеген, даму сатысындағы салалар.
Кәсіпкерліктің 
дамуына, 
кәсіпорындардың 
қуатты, 
экономикалық 
қҧрылымдардың ӛндірістік желілеріне интеграциялық кірігуі септігін тигізеді. 
Бҧл жағдайда мәселені шешуде, ерекше рӛлді қаржы – ӛндірістік топтар 
атқара алады. Мҧндай интеграцияның ҧйымдастырушылық нысандары алуан 
тҥрлі: лизинг, франчайзинг, белгілі бір қаржылық кепілдер бойынша қосалқы 
бӛлшектерді тасымалдауға деген ҧзақмерзімді контрактілер; трастты 
операциялар; несиелік міндеттемелермен (қарыздармен) тӛлемдерді және т.б. 
қосқандағы ӛзара талаптарды есепке алудың вексельді және басқа да 
нысандары. Ӛнеркәсіптік кәсіпорынды ҧйымдастырудың мҧндай нҧсқасының 
артықшылығы болып кәсіпкерлік ҥшін кепілдендірілген ӛткізу нарықтарын, 
әсіресе қаржы ӛндірістік топтардың экспорттық нарыққа қарқынды тҥрде 
шыққандағы болып табылады.
Қаржы-ӛндірістік топтар бір қҧрылымда экономикалық қызметтің бірнеше 
деңгейлерінің бірқатар объектілері мен субъектілерін біріктіреді. Ол ҧдайы 
ӛндірісті және қаржылық, ӛндірістік және тауарлық капиталдардың 
айналымын, олардың жинақталуын, шоғырлануы мен жалпы ел экономикасы 

183 
мен 
ӛнеркәсіптік 
сектордың 
басым 
бағыттарын 
тҧрлаулы 
тҥрде 
инвестициялауды жҥзеге асыруға мҥмкіндік береді. 
Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың жоғарыда аталған нысандарын 
пайдалана отырып, кәсіпорындардың қызметіне мемлекеттің әсер етуі (тікелей 
және жанама) мен мемлекеттік әсер етудің (ҧйымдастырушылық-қҧрылымдық, 
қаржы-салықтық және 
мҥліктік) функционалды 
бағыттарына қарай 
топтастырылған біртҧтас жҥйені ҧсынуға болады. 
Кәсіпорындарды қолдаудың тікелей нысандары келесідей критерийлер 
бойынша бӛлінуі керек: шағын кәсіпкерліктің дамуы ҥшін жалпы жағдайларды 
қамтамасыз ететін инфрақҧрылым элементтері мен басқа да шаруашылық 
субъектілердің қатысуының тікелей болуы. Мысалы, шағын кәсіпорындарға 
тікелей салықтық жеңілдік беру Олардың болашақтағы инвестициялық 
жобаларын жеңілдікпен қаржыландыру ҥшін бюджеттік қаражаттардың 
бӛлінуі, шағын кәсіпорындарға тегін пайдалануға немесе жеңілдікпен жалға 
алуға мемлекеттік алаңдарды ҧсыну және т. б.
Кәсіпорындарды мемлекеттік қолдаудың қосымша нысандарын жанама 
тҥрде – ірі және орташа ӛнеркәсіптік компанияларды, банктерді, сақтандыру 
фирмаларын, қоғамдық (сауда-ӛнеркәсіптік палаталар, кәсіподақтар және т.б.) 
және халықаралық ҧйымдарды ынталандыру арқылы жҥргізу қажет. Сонымен 
қатар кәсіпкерлікті дамытудың жалпы жағдайларын (оқу орталықтары, бизнес-
инкубаторлар, технопарктер, лизингтік, консалтингтік және аудиторлық 
фирмалар және т.б) қамтамасыз ететін шағын кәсіпкерлік инфрақҧрылым 
элементтерін іске қосу арқылы да жҥзеге асырылады. Сонымен қатар, 
кәсіпкерліктің дамуының жоғары деңгейін сыйақылау ретінде, аймақтар мен 
жергілікті ӛкілдік органдарына субвенциялар мен дотацияларды бӛлу ретіндегі 
мемлекеттік қолдау нысандарын да жатқызуға болады.
Жанама кӛмектің мысалы ретінде, ірі кәсіпорындарға тапсырыстар беру, ал 
ол ӛз кезегінде шағын кәсіпкерлік нысанға тапсырыстың белгілі бір мӛлшерін 
орналастыруы болып табылады. 
Аталған топтастыру, кәсіпкерлікті қолдаудың жалпы мемлекеттік және 
аймақтық бағдарламаларының міндеттерін шешу тетіктерін таңдау кезінде 
қолданылуы мҥмкін.
Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың нысандарын біріктіретін жоғарыда 
аталған топтарды қҧрамдастыру, кәсіпорындардың қызметін жоспарлауға билік 
органдарының әсер етуінің кӛптеген нысандарын тәжірибелік тҧрғыдан 
синтездеу мен терең тҥрде талдауды қажет ететін міндеттерді шешуге 
мҥмкіндік береді.
13.2 КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ИНФРАҚҦРЫЛЫМЫ
Экономикалық қатынастарды ҧтымды тҥрде дамытудың қажетті 
шарттарының бірі нарыққа бейімделген инфрақҧрылымды қалыптастыру 
болып табылады.

184 
Кәсіпкерлік қызметті инфрақҧрылымдық қамтамасыз ету тҥсінігінің 
қҧраушылары:

ӛндірістік инфрақҧрылым;

әлеуметтік инфрақҧрылым;

институционалды инфрақҧрылым; 

ақпараттық инфрақҧрылым; 

экологиялық инфрақҧрылым (37-сурет). 

185 
36-сурет. Кәсіпкерлік қызметті инфрақҧрылымдық жҥйемен қамтамасыз 
етудің блок-сызбасы
Инфрақҧрылымды дҧрыс басқаруға кәсіпорын немесе ҧйым жҧмысының 
жалпы табысы, жалпы ӛнеркәсіптік шығындардағы инфрақҧрылымға деген 
шығындардың ҥлес салмағы, инженерлік жҥйелер мен қҧрал-жабдықтың 
жағдайы, оларға қызмет кӛрсетуге жҧмсалған шығындар, инфрақҧрылымды 
жақсарту ҥшін арнаулы қордың болуына байланысты болады. Кәсіпкерлік, 

жүктеу/скачать 2,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: