Оқулық бб. 02 «Жол машиналары, автокөліктер мен тракторларды пайдалану»
жүктеу/скачать 17,2 Mb.
|
көтеріп тасымалдау маш
| 1 2 3 4 5 6 7
сурет. Н-механизмді фронталды 1 - шӛміш; 2 - тҧтқалы механизм; 3 - дӛңгелек; 4 - тілше; 5 – шӛмішті еңкейту гидроцилиндрі; 6 – тілшені тҥсіру/кӛтеру гидроцилиндрі; 7 – тиеуіш рамасының элементі Қосымша осындай шөміштер өте жоғары қаттылығының берікті тозуға қарсы болаттан дайындалған, ернеудің екіжақты кесуімен жинақтала алады (жазықты немесе сегменттерінен). Жақты шөміштер жүктеуінің биіктігін жоғарлатады жəне тиеушілерге қабатты топырақты түгендеуге, бетті жоспарлауға, суылмалы жəне бөлшектеп жүктерді ұстауға мүмкіндік береді. Шөміштердің жақтары қосымша гидроцилиндрлерімен басқарылады, сондықтан тиеуіш арнайы гидравликалық контурымен жабдықталады. Ірі бөлшекті тасымен жұмысы үшін тістермен немесе оларсыз, үшбұрышты немесе тікелей кесілетін ернеуілмен жоғары мықтылығымен шөміштер пайдаланылады. Жоғары сыйымдылығымен шөміштер (,5....2,5 есе) ауылшаруашылық жүктер, қар, торф, көмір, тұрмыстық қалдықтары, ағаштарды артық тиеуі кезінде қолданылады. Ауыр немесе жеңілдетілген шөміштерінің торлы күнқағары операторға шөмішті толықтыру үрдісін бақылауға мүмкіндік к береді жəне жылжу кезінде кедергі келтірмейді. Әртүрлі тағайындауынан басқа қазіргі фронталды тиеушілерінің ауыспалы жабдықтарының жиынтығына (3.14 сурет) айырлы ұстаушылар, крандық тілшелер, сыпырғыш щеткалары жəне асфальт кесушілері жатады. Жұмыс органдарын ауыстыруына уақытты үнемдеуі қазіргі машиналары жабдықталған, жедел алынатын қосылыстарын пайдалануы кезінде бірнеше минутқа дейін қысқартылады. Құрал ол жəне жұмыс органдары арасында консолдеріне бекітіледі жəне жүргізушімен кабинадан (гидравликалық басқаруы кезінде) немесе қолмен (механикалық блокталуы кезінде) əрекеткекелтіріледі. Жоғары оңтайландыру – бұл фронталды тиеушілеріне негізгі талаптарының бірі. Машинаның жұмыс циклі шұғыл айналуы мен шағын қашықтықтарына жүкпен немесе жүксіз қайық айла ауысуынан тұрады (25...30 м дейін), сондықтан орыннан қозғалуы, тоқтатуы жəне айналуына уақыттың қысқартылуы тиеуші өндірісінің белгілі жоғарлауына əкеледі. Тиеушілердің көптеген моделдерінде маневрлігі топсалы-біріктірілген рамасымен қамтамасыз етіледі. Ол топса мен тік осімен қосылған екі бөліктен тұрады (3.15 сурет). Артқы рамасы оператордың кабинасы мен артқы орны, трансмиссиясы, күш орнатуы үшін тіреуіш болып (көптеген моделдерінде), ал алдыңғысы – алдыңғы көпірі мен басқарудың гидрожүйесімен жұмыс жабдығын бекіту үшін қызмет етеді. Бекітуі мен рамалардың айналуы бір-біріне тиесілі бақылау түрдес рульдік жүйесімен бақыланатын, екі гидроцилиндрлерімен іске асырылады, ол рульдік дөңгелегінің айналым бұрышына пропорционалды рамаларының айналымын қамтамасыз етеді. «Сынғыш» бұрышығының амасы əр жаққа 28 бастап 45 ° дейін шегінде тербеледі, бірақ көптеген моделдері үшін 40° құрайды. Топсалы-буындасқан рамасымен фронталдық тиеуіштің шамасы мен айналу радиусы арасындағы сандық байланысы келесі теңдеумен білдіріледі гпов = 261,4 G 0>3275, (3.13) мұнда гпов – тиеуіштің айналу радиусы, мм; G – тиеуіштің шамасы, кг. сурет. Тиеуіштің ауыспалы жұмыс органдары: а – асфальтбетондық жəне жақсартылған жабындыларының кедергілері мен суылмалы материалдары үшін стандарттық шөміш; б – карьерлерде жұмыстары мен ірі бөлшекті жүктері үшін тістерімен шөміш; в – карьерлерде жұмыстары мен ірі бөлшекті жүктері үшін тіссіз шөміш; г – жеңіл материалдары үшін тиеу биіктігін жоғарлатуымен шөміш; 4 – жеңіл материалдары мен көмір үшін шөміш; е – тиеуіш, бульдозерлік, бір қалыпқа келтіру жəне басқа да жұмыстары үшін екіжақты шөміш; ж – ұзын өлшемді жүктері үшін жақты ұстағыш; з – бөлшекті жүктерін тиеуі, қазу үшін шөміш; и – жедел əрекетті ұстаушымен ірі бөлшекті жүктері үшін шөміш Фронталды тиеуіштердің барлық дөңгелектері жетекші болып табылады, осының арқасында машинаның жəне тасымалданған жүктің жалпы шамасы тартым күшін құруында қатысады. Бұл шөмішті толтыруын жылдамдатады жəне оны толтыру деңгейін жоғарлатады. Алдыңғы көпірі жұмыс органдары мен пайдалы жүкті тасымалдайтын жартылай рамасына қатты бекітіледі, кабинамен, қозғалтқышы мен трансмиссиясымен артқы көпірі аспаның арқасында ±12 бастап ±30° дейін рамаға тиесілі бұрыла отырып, көлденең бағытында тербелісе алады. Тиеуіштердің кейбір маркаларында кабина алдыңғы жартылай рамасында орнатылған, бұл қозғалтқыш шуы мен терлесітің операторға əсерін төмендетеді. Дəстүрлі пневмодөңгелекті тиеуіштері жүктеумен берілістерді қосуы жəне гидротрансформатормен гидромеханикалық трансмиссияларымен жабдықталады. Трансмиссия борттық немесе остік көпдискілі майтиеуішті тоқтауыштарымен жəне борттық немесе остік төмендететін редукторларымен, блокталғанымен немесе жоғары үйкелісті дифференциалдарымен, толық тиелген жартылай остерімен жоғары мықтылықты көпірлерінен тұрады (3.16 сурет). сурет. Фронталды тиеуіштің топсалы- буындасты рамасы: 1 – жҧмыс жабдығын бекітуі ҥшін порталымен алдыңғы рамасы; 2 – шарнирдің тіреуіштері; 3 - артқы рама Соңғылары қызмет етуіне қажетті еместігі мен қатты қызуына тұрақтылығы, сенімділігімен ерекшеленеді. Кейде жүктеумен берілісті қосу қорапшасы жұмыс жүктеулерінің шамасынан байланысты жылдамдықты таңдау автоматымен жабдықталады. Соңғы жылдары фронталды пневмодөңгелекті тиеуіштерінде гидрокөлемді трансмиссияларын қабылдай бастады. Сорғыш пен гидромоторды, жүріс трансмиссияның қалған элементтерін өзгертпей, беріліс қорапшасы мен қозғалтқышы арасында орнатады. Сонымен бірге трансмиссияның ПӘК, қозғалтқыш жұмысының режимі ауыспалы жұмыс жүктеулері кезінде оңтайлы, аса көп жүкті күші сүйреусіз жəне максималды мүмкіндік жылдамдығы кезінде автоматты түрде жетеді, тартым күшінің шамасы тиеуіштің басқа жүйелеріне қуаттылығының шығынынан байланысты емес, трансмиссияның шулық сипаттамалары мағыналы жақсарады жəне жанармайдың жиынтықты шығыны төмендейді. Қазіргі тиеуіштер оператордан оларды орындауын жеңілдететін немесе жұмыс үрдісімен басқаруы бойынша кертартпалықты операцияларын аса жиі кездестіретіні туралы қамқорлығын шешетін автоматты жүйелерімен жабдықталған. Олардың санында: жүктеулерге жылдамдықтың бейімделуі, гидравликалық ағындарын таратуы, бастапқы жағдайына шөмішті айналдыру, төменгі жылдамдығына батырмалық қосуы, агрегаттардың ағымдағы жағдайларының диагностикасы. Жүргізушінің шаршауын төмендетуі үшін мағызды рөлін операцияларды қоса істеуі болып табылады. Мысалы, тоқтауыш басқышын тоқталуының басында бір уақыта басуы кезінде тіркелуі сөндіріледі, ал шөмішті толтыруы кезінде ІІ берілістен І беріліске ауысуы артқы кіруді қосуы кезінде берілістің автоматты жоғарлатуымен батырманы басуымен іске асырылады. Тұтқамен жартылай автоматты қосылуы кезінде лайықты берілісі беріледі (ол алдағымен бірнеше сатыларынан ерекшелене алынады), сондықтан автомат өзі берілісті қосады. сурет. Тиеуіштің алдыңғы жетекші көпірі: 1 – дөңгелектің ступицасы; 2 – борттық планетарлық редуктор; 3 – май тиегіш көпдискілі тоқтатқыш; 4 – түсірілген жартылай ось; 5 – көпір корпусының тіреуіштері; 6 – блокталған дифференциал Жұмыс органдарымен басқаруының гидрожүйесі артқы жағдайына шөміштің айналуы жəне максималды биіктігіне көлденең жағдайынан тілшенің көтерілу автоматтарымен жабдықталған. Бос шөмішпен тілшені түсіруі таратқыштың баяу жағдайы кезінде өте алады. Тілшені көтеру үшін цилиндрлердің піспекті қуыстарының гидравликалық контурларында, тура емес бетінде толық шөмішпен машинаның жылжуы кезінде пайда болатын, жұмыс жабдықтарының тербелісінің азоттық компенсаторлары енгізілген (3.17 сурет). Фронталды тиеуіштің мүмкіндік ктері туралы жалпы мағынасы шамасы, габариттік өлшемдері, шөміштің көлемі, жүк көтергіші, теу биіктігі, аудару жүктеуі, жұлу күші береді. Осы көрсеткіштерінің кейбіреулері теңдеулер бойынша нақтылығының жеткілікті деңгейімен бола алады: йвыгр =- 0,8 • 10-9G2 +0,034G + 2392,4; (3.14) q0Tp = 0,015G0,9458, (3.15) мұнда йвыгр – түсіру биіктігі, мм; G – тиеуіштің шамасы, кг; дотр - жұлу күші, кН. сурет. Жүктелген шөміштің тербелісті азоттық компенсаторы: 1 – тілшені көтеру/түсіруінің гидроцилиндрі; 2 – штокты қуысының контуры; 3 – піспекті қуысының контуры; 4 – тұрақтандырылған қақпақшасы; 5 – жылдамдық тетігінің сөндірушісі; 6 – азоттық аккумулятор; 7 - қысылған азот Қажеттілік кезінде тиеушінің техникалық потенциалы туралы аса толық ақпаратты (мысалы, өндірістік бағалауы кезінде) оның жүк диаграммасынан алуға болады. Телескоптық тиеуіштер-манипуляторлар. Телескоптық тиеушілер-манипуляторлар (3.18 сурет) өнідірстік жəне ауылшаруашылық өндірістерінің барлық салаларында пайдалануға болады. Құрылыста оларды өндірістік корпустары мен орнатуларының көтергіш қаңқаларын жинау кезінде позициялық металлдық құрылымдары мен берілісі, мұнаралы крандарының əрекет аймағына олардың берілісі мен құрылыс алаңы бойынша жұмытерді тасымалдау, автокөілктен жабдықтар мен құрылыс материалдарды түсіруі үшін қолданылады. Олар сонымен бірге туннелдерде, көпір астыңда, жол өтпесі, электржіберу желілерінде жер, көтергіш-транспорттық жəне əрлеу жұмыстарында қолдануын табады. Тиеушілердің басқа түрлерінен осы машиналар жүктерді теу нақтылығы мен əмбебптылығы, жақсы оңтайландыруы, жүкті көтеру биіктігімен ерекшеленеді (20м дейін жəне одан астам). Бұл техникалық шешімдерінің көптеген телескопиялық тиеуіштері үшін тптік жинағын пайдалануымен жетеді: телескоптық тіше,ауыспалы жұмыс органдарының жедел əрекетті ұстауыштары; сурет. Телескопиялық тиеуіш: 1 – транспорттық жағдайындағы жинақы тілше; 2 – оператордың кабинасы; 3 – тілшені кӛтергіш ҥлкен гидроцилиндрі; 4 – еңкеюінің максималды бҧрышты жиналған тілше; 5 – еңкеюінің максималды бҧрышындағы толық жылжыған телескоптық тілше; 6 – тілшені кӛтеруінің шағын гидроцилиндрі; 7 – пневмодӛңгелекті шасси; 8 – жылжымалы тіреуіштер (аутригерлер); 9 – ауыспалы жабдығының жедел əрекетті ҧстағыш; 10 – бӛлшектеп жҥктері ҥшін айырлар жедел ажырамалы қосылғыш суфталарымен белсенді жұмыс органдары үшін қосымша гидравликалық контурлары (жақты шөміштер, бетонқоспалары жəне т.б.); алдыңғы немесе артыңғы дөңгелектерімен, «шаянды», «сораптан сорапқа» айналуы; толық білікті шасси; ауыспалы жұмыс органдарының кеңейтілген жинағы (толық айналмайтын экскаватор, көпмақсатты жақты шөміш, айырлар, сыпырғыш щеткалары, жүкарбамен крандық тілше, бетон үшін бадья, бетонараластырғыш, жолаушылар платформасы). Аталған артықшылықтары жоғары тиімділігімен телескопиялық тиеушілеріне құрылыста, соның ішінде транспортта кез келген жұмыстарды орындауға мүмкіндік береді. Машиналардың көптеген бөлігі 10° дейін көлденең еңкеюімен жұмысы кезінде көлденең жағдайында шассиді ұстайтын, компенсациялық құралдары мен алдыңғы аутригерлерімен жабдықталған. Телескопиялық екі- немесе үшсатылы жүк тілшесінде қорапшалы қимасы, ал оның басы жұмыс органдарының жедел əрекетті ұстағышпен жабдықталған. Тілшені ктеру, түсіру жəне жылжытуы гидроцилиндрлерімен іске асырылады. Телескопиялық тиеуіш-манипуляторлар машиналарының үш класстарының жетілдігін өзінде табысты бірлестіреді: фронталды біршөмішті тиеушілері, өзіндік жүріс тілше крандары жəне жоғары қажеттілігімен айырлық тиеушілері. Телескопиялық тиеуіш- манипуляторларының техникалық мүмкіндіктерін бағалау үшін, фронталды біршөмішті тиеушілері үшін көрсеткіштері пайдаланылады. Борттық айналуымен шағын-тиеушілері. Борттық айналуымен шағын-тиеушілері (3.19 сурет) шағын қашықтықта жүктерді тасымалдауға жəне тиеу-түсіру жұмыстарының шағын көлемдерін орындау үшін тағайындалған. Борттық айналысымен көптеген қазіргі шағын-тиеушілердің жүккөтергіші 300. 1 500 кг диапазонына жатады. Борттық айналуымен шағын-тиеушілері гидрокөлемді жүріс трансмиссиясымен, шағын жол жарығымен жəне төмен отыратын, қысқа базалық, төрт дөңгелекті толық білікті шассиін ұсынады. Сол жəне оң борттарының дөңгелектері бөлек гиромоторларымен əрекетке келтіріледі жəне кері айналу режиміне жұмыс істей алады. Осының арқасында шағын-тиеуішінің қарама-қарсы борттарының дөңгелектерін жан-жаққа айналуға мəжбүрлеп немесе борттарынан бір дөңгелегін тоқтата отырып, оңтайландырады. Бір борттың дөңгелектері, əдеттегідей, олардың бұрыштық жылдамдықтарын кинематикалық келісімін қамтамасыз ете отырып, гидромоторының жетегінен тізбекті берілісіне əрекетіне келтіріледі, бірақ гидрокөлемді мотор-дөңгелектерімен нұсқаулары да кездеседі, оның бұрыштық дөңгелектерінің келісімі гидравлкалық іске асырылады. Тоқтатылуы гидромайлылығымен кепілденеді жəне бір борттың гидромоторымен немесе барлық гидромоторларымен сұйықтықты жіберуін тоқтатуымен іске асырылады. Борттық айналуы осы машиналарды оңтайлы етіп жасайды, бірақ оларды қатар жетіспеушіліктерімен бөледі. сурет. Борттық айналуымен шағын-тиеуіш Олардың арасында: шиналық проекторының жоғары тозылуы, пневмодөңгелектеріне қысымның тұрақтылығына қатал талаптары (камерасыз дөңгелегінің ашылуы жəне камералықтың бүірінің зақымдануына əкелетін номиналдылығынан төмен қысымы кезіндегі айналымы), жылдамдықты азайту, бойлық орнықтылықты жоғалту, табиғи, шөпті жəне топырақты жабындыларын шинамен зақымдауы. Шағын-тиеушілердің стандарттық жүріс жабдығы топырақтарда жұмыстары үшін дамытылған проекторымен камерасыз шиналарын енгізеді. Егер де жұмыс жағдайлары шиналарды зақымдау қауіпінің жоғарлауымен болса, дөңгелектерді пайдалануға болады, олардың тоғыны əрқайсысының ішінде ауа қуысының оқшаулауымен, бірнеше резеңке секторларынан жинақталған. Секторлардың біреуінің зақымдауы дөңгелекті қатардан шығаруына əкелмейді, секторлардың əрқайсысы басқалардан тəуелсіз ауыстырыла алады. Оның өтуінің бір уақытты жоғарлауы кезінде топыраққа машинаның үдірісті қысымын төмендететін жəне дөңгелектерге кигізілетін, резеңке немесе болатты трактілерімен шынжырларымен шағын-тиеушілерімен жынтығы мүмкіндік . Шағын-тиеуіштің жұмыс жабдықтары, ережедегідей, автономды гидробілігімен органдардың жұмыстарын жəне шөміштің еңкеюін, тілшені көтеру/түсіруін қамтамасыз ететін, гидрожүйесі жəне жүк тілшесі, жедел əрекетті ұстағышы, ауыспалы жұмыс органын енгізеді. Ауыспалы жұмыс органдарының түрлілігі кең жəне қар жинағыш құралдары, қайырма, сыпырғыш щеткалары, бетон араластырғыш, бұрғылау, ор қазушы, гидробалғалар, дискті аралар, дірілмен таптағыш, фрездер, «қайтымды қалақ» аспалы экскаватор, грейферлі жəне айырлы ұстағыштар, фронталды жəне бүйірлі түсірушісімен əртүрлі көлемді шөміштерін енгізеді жəне жеткілікті кең. Жұмыс жабдықтарының компоновкасы түрлері бойынша борттық айналымымен қазіргі шағын-тиеуітерді үш топқа біріктіруге болады. Тілше түріндегі П-түрдес аса таратылған, жедел əрекетті ұстағыш пен жұмыс органымен оның кермесі оператор кабинасының алдыңда тікелей машинаның осіне көлденең орналастырылған (3.19 сурет). Бүйірлі тақташаларының артқы соңдары тілшелері шарнирлі шағын- тиеуіштің күш рамасының жоғары порталына бекітіледі, ол моротлы бөлігінде арка тəріздес кабинаның артыңда орналасқан. П-тəріздес тілше жұмыс аймағының жақсы шолуын жəне күш құрылымының сенімділігі мен салыстырмалы қарапайымдылығын қамтамасыз етеді. Жетіспеушілігі, кабинаға кіру мүмкіндік гі тек қана тіке панелі арқылы ғана болып табылады, өйткені жан-жақтан кабина бүйірлі тілше балкаларымен, ал артынан – қозғалтқышпен жабық. П-тəріздес тілше көтеру жəне түсіруі кезінде оған параллельді- түсу қозғалысын қамтамасыз ететін, паралеллограмды тұтқалы механизмінің түйіні болып табылатыны аса ыңғайлы (3.20 сурет). Осы кезде тілшені бекіту механизмі аса күрделі, бұл түсіруі кезінде шөміштің шығуын көтеру, түсіру жəне жоғарлатуы кезінде шөміштің бағытын сақтауымен орнын толтырады. Тілше төрт тұтқаларымен тиеушінің күш қаңқасына бекітіледі (əр жағынан екі бойынша). Тілшенің көтерілісі кезінде тұтқалары рамаға оларды бекіту нүктесіне тиесілі айналады жəне жұмыс органының тілшесіне бекітілген тілше үшкіл орамалын бекіту топсаларын көтереді. Бірарқалықты жебе – көтеру/түсріу гидроцилиндріне шарнирлі тірелетін жəне тиеуші рамасының порталындағы осіне бір соңымен бекітілген, күрделі кеңістікті құрылымы (3.21 сурет). Осындай жебенің басты басымдылығы бүйірлі есігі арқылы тиеушінің кабинасына шығу мүмкіндігі болып таыблады. Сол уақытта машинаның рамасына жүктеменің симметриялық емес қосымшасы қосымша бұралатын жəне аударатын сəттерінің пайда болуын келтіреді, бұл тиеушінің тұрақтылығы мен металлқұрылымының мықтылығына жоғары талаптарын ұсынады. Гидросорғышымен отындық қозғалтқышы тиеушінің артқы бөлігінде орналасқан. Артқы терезесі арқылы жүргізушіге шолуын қамтамасыз ететін тырысуы мен биіктігі бойынша шектеуіші құрастырушыларды қозғалтқышты төмен орналастыруына мəжбүрлейді, бұл тура емес бетінде жұмысы кезінде астынан зақымдарынан оның қорғанысын қажетті жасайды. Бүйірінен жəне үстінен күш орнатуы шудың деңгейін төмендететін, қақпақшасымен жабық. сурет. Шағын тиеушінің жебені көтеруінің параллелограмдық тұтқалы механизмі: 1 – раманың күш панелі; 2 жəне 5 – жебені көтеруінің параллелограмдық механизмінің тұтқалары; 3 - П-тəріздес жебе; 4 - үшкіл; 6 – жебені көтеру/түсіру гидроцилиндрі Жөндеу мен қызмет көрсетуі кезінде агрегаттар мен түйініне қол жетімділігі кабина мен қақпаны аударуымен жəне моторлық бөлігінің компоновкасын оңтайландыруымен қамтамасыз етіледі. Басқару органдары, бақылау құралдары мен индикаторлары қауіпсіздік тұтқасымен жабдықталған, операторлық орынының шынтақшаларда жəне фронталды кіріс жақтары бойынша орналасқан. Кабинадан шыққанда, оператор тұтқаны жан-жаққа немесе үстіне жылжиды, сонымен бірге қозғалтқыш тоқталады жəне басқарудың барлық органдары блокталады немесе аялдамалық тоқтауыштары қосылады. Шағын-тиеушінің техникалық мүмкіндіктері осы түрдің басқа машиналары сияқты көрсеткіштерінің жинақтарымен сипатталады; көптеген параметрлер арасындағы байланыстары қанағаттанарлық нақтылығымен сандық сипаттамаларына ереді. Жүккөтергішпен аудару жүктемесімен байланысын құрайды: сурет. Жебемен бірарқалықты ассмиетрлік орналасқан шағын-тиеуші Fonp = 1,924q1,007, (3.16) мұнда Fonp – аударылған жүктеме, кг; q - жүккөтергіш, кг. Біршөмішті фронталды тиеушінің өндірісі. Біршөмішті фронталды тиеушінің тиеу-түсіру жұмыстарының өндіру технологиясы осы түрден байланысты емес, сондықтан өндірудің пайдалануы тиеушілердің барлық түрлері үшін жалпы теңдеу бойынша есептеледі )
П – машинаның пайдалану өнідрісі, м3/ч; Кковша- «телпегімен» шөміштің сыйымдылығы, м3 (30 т дейін шамасымен тиеушілер үшін Пковша = 0,0002G - 0,1606; 30 т жоғары - Пковша = 0,0009G + 2,1697); G – тиеушінің шамасы, кг; езап – шөмішті толтыру коэффициенті (3.6 кесте); кусл – жұмыс жағдайының коэффициенті (1 – ашық ауа райы мен жақсы көрінімділігі кезінде; 0,85 – нашар ауар райы мен жаман көрінімділігі кезінде); кв – смена уақытын пайдалану коэффициенті; Тцикла – практиктердің бағалауы бойынша циклдің ұзақтығы 0,45... 0,55 мин тең. Циклдің ұзақтығын теңдеу бойынша бағалауға болады ^Цикла ^внедр + ^зап + ^отх + ^выгр + ^ман + ^подх + ^пер , (3.18)
кесте жүктеу/скачать 17,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|