Қопсытқыштар. Оларды əрі қарай дайындау жəне/немесе тасымалдау мақсатымен жол жабындылары мен таулы тұқымдастары, мұздалған жəне мықты еріген топырақтарын қабатты қопсытуы үшін тағайындалған.
Қопсытқышты жабдығы тартқышта монтаждалады (əдеттегідей, өндірістік шынжыр тракторында) жəне тартқышқа тиесілі қопсыту түйіндерінің жағдайын жазатын (5.6 сурет), тұтқалы механизм (ілмек) пен жұмыс күштерін қабылдайтын, салмақ түсетін металлконструкциясынан, бір (5.4 сурет) немесе бірнеше қопсытқыш тістерінен (5.5 сурет) тұрады. Әдетте қопсытқыштар бульдозерлі жабдықтарымен жабыдқталған (5.7 сурет), тартқыштардың артқы бөліктерінде орнатады. Осындай тұтастыруы тіректі бетіне бульдозерлі қопсытқыш агрегатының шынжыр қысымын теңдестіреді, бұл оның тартқыш сипаттамаларын жақсартады жəне бір объектісінде бульдозерлік жəне қопсытқыш жұмыстарын біріктіруі кезінде бір машинамен жұмыс істеуіне мүмкіндік к береді.
Топыраққа қопсырғыштың тістерін тереңдетуі тартқыштың жылжуынан кейін басталады. Осымен қопсыру үрдісінің бастапқы кезеңінде оның тартқыш күшін жақсы пайдалануы қамтамасыз етіледі, онда тереңдетуіне қарсылығы машинаның тізбекті шамасын төмендетеді.
Мықты бетін сындыруы кезінде (мұздалған топырақ, қатты жабынды), аса мықты негіздерімен жабылады. Қопсыруының берілген тереңдігі бойынша жəне қопсырғыштың тістерін тиеу үшін жеткілікті, алдын-ала ашық ойығынан жұмысы шынжырлы тартқышында қопсырғыш жабдығының бірбағанды негізінің кешенделуі. Қопсыру тереңдігі шамамен 20% қопсыру машиналарының келесі қазу тереңдігінен жоғарламауы, ол қопсырмаған топырақтарымен олардың жұмыс органдарын біріктіруін болдырмау үшін қажет.
сурет. Шынжырлы тартқышындағы бір бағанды бопсытқылы жабдығының тұтастыруы
Қопсыру агрегатының өндірісі теңдеу бойынша есептеуге болады
0,8Ьрыхл V™ LК. кпер (з/Uф +)
(5.8)
+ 2рыхлtg Оскола + 1 («зуб -1),
(5.9)
мұнда 0,8 – тістерді тереңдетіп тиеуімен салыстыруы бойынша қопсыруының орташа тереңдігін төмендету коэффициенті; Ьрыхл – қопсарту жиілігінің ені;
^ - топыраққа тістің тиеу тереңдігі; Ьз– қопсартылған учаскісінің ұзындығы; k – ауыстыру уақытын пайдалану коэффициенті; ^ер – қопсарту кезінде өтуді жабу коэффициенті (kmp = 1,33); Пф – қопсарудың нақты жылдамдығы; %ан – бір өткел аралығындағы
оңтайландыру уақыты (% = 20с);Ь– тістің ені; пзуб – тістердің саны; рскола
топырақ жарғақтың нақыс бұрышы (мұздалған - 15°, еріген - 60°); t – тістерді орналастыру қадамы.
сурет. Екі қопсарғыш тістерімен қопсарғышы
сурет. Қопсарғыш жабдықтарының элементтері мен тҧтастыру нҧсқаулары: а – ҥшнҥктелі ілмек; б, в, г – параллелограмдық ілмек; 1 – астыңғы тартқыш рамасы; 2 -