Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| «Бізге қатысы» факторы. Жиі қарым-қатынас тәжірибесінде,
жаман қарым-қатынас жасайтын адамдарға жаман қарайды, яғни «бізге деген кӛзқарас» факторы кӛрінеді. Біреуді жоғары бағалайтын және оған жақсы қарым-қатынас жасайтын адамдар, әдетте, бҧл адамға жақсы адам ретінде, оған ҧнамайтын адамдарға 51 қарағанда жақсы кӛрінеді. Каузалды атрибуция. Кҥнделікті ӛмірде, адамның нақты ақпараты болмаған кезде, кӛпшілігі оған сезімін, ниетін, ойы мен мінез-қҧлқының себептерін тҥсіндіру арқылы басқалардың себептері мен әрекеттеріне қатысты ӛз жорамалдарын жасауға мәжбҥр болады. Бҧл себеп каузалды атрибуция немесе себеп- салдардың аудармасы деп аталады (атрибуция – лат. attribuo - тағайындаймын, каузалды causa лат. - себеп). Әдебиетте а т р и б у ц и я н ы ң бірнеше тҥрі сипатталады: ■ тұлғалық атрибуция - іс-әрекеттің немесе әрекеттің себебі ол жасаған адамға, субъектіге негізінен бақылаушыға тән; ■ объективті атрибуция - іс-әрекеттің немесе әрекеттің себебі іс- әрекетке бағытталған адамға жатады - объектіге; ■ пысықтауыш атрибуция - әрекеттің немесе іс-әрекеттің себебі туындаған кейбір жағдайларға байланысты, жағдайдың контексті негізінен қатысушыға тән. Американдық психологтар Р.Низбет және Т Вильсон келесі эксперименттер жҥргізді. Студенттер жарты сағат бойы жаңа пән мҧғалімімен сӛйлесіп, ол ӛзін біреуімен жақсы қарым-қатынаста ҧстады, ал басқаларымен – бӛлек, әлеуметтік қашықтыққа ерекше назар аударды. Осыдан кейін студенттерге мҧғалімнің бірқатар сипаттамаларын бағалау ҧсынылды. Нәтижелер жеткілікті тҥрде сенімді болды. Оқытушымен жақсы қарым-қатынаста болған студенттердің бағалауы ӛздерінің бағалауынан әлдеқайда жоғары болды, ӛзінің бағасына қарағанда, бірақ «бӛлек» рӛлде болды. Демек, бізге деген оң кӛзқарас оң қасиеттерге ие болуды туындатады және жағымсыз нәрселерді қабылдауды болдырмауға әкеледі және керісінше, теріс қарым-қатынас серіктестің оң аспектілерін елемеуге және жағымсыз нәрселерді бӛлуге бейім болады. Ӛкінішке орай, басқа адамдардың мінез-қҧлқының себептерін қате тҥсіндіру тҥрлі теріс салдарларға, жойғыш әрекеттерге, қақ Проекция (лат. projectio – алға қарай лақтыру) – бейсаналық, еріксіз ӛзіңіздің психологиялық, моральдық қасиеттер мен шарттарын басқаларға жатқызу, ӛзің тәрізді басқаларды да пайымдау. Әр адам басқаны ӛзі арқылы проекциялап таниды, оған ӛзіндік бағалау деңгейін жатқызады. Сондықтан, басқаларды қабылдау мен бағалау кезінде адам әдетте: «барлық адамдар маған ҧқсайды» немесе «басқалары маған қарама-қарсы» деп болжайды. Мәселе сондай-ақ біз ӛзімізде бар қасиеттер мен кемшіліктерді басқалардаа болғанда ҧнатпайтынымызда. Бҧл біз басқаларға ӛзіміз болғымыз келмейтін қасиеттер мен кемшіліктерді жатқызатыныдығымыздан кӛрінеді («Барлығы ӛтірік айтады, арақ ішеді, пара алады» «Менің орнымда кез келген адам, солай істер |