Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тұлға аралық қабылданым бҧл қабылдау процесі және
адамдардың бір-бірін тҥсінуі. Әңгімелесушіні адекватты бағалау дағдылары, әдетте, ауызша және ауызша емес мінез-қҧлқы арқылы серіктестің кӛңіл-кҥйін тҥсіну қабілетін кӛрсетеді. Мысалы, артықшылық параметрін анықтау ҥшін, әңгімелесушінің мәртебесін бағалаңыз, әрқайсысымызда кемінде е к і н е г і з г і а қ п а р а т к ӛ з і бар: ■ сыртқы түрі, яғни адамның физикалық сипаттамалары 48 (сҧлулық, бойы, кӛздің тҥсі), киім және оның қарым-қатынас жағдайына жеткіліктілігі, эстетика және дәмі, сондай-ақ ерекшелік белгісі, кӛзілдірік, шаш ҥлгісі, марапаттар, аксессуарлар сияқты кейбір белгілер, жекелеген жағдайларда - автомобиль, кабинеттің орналасуы және және т.б.; ■ мінез-құлық, әдет және стиль - қабылданатын шаралар, орындалатын іс-шаралар; сондай-ақ адам қалай кіріп, отыратыны, сӛйлегендері, кӛздері қайда бағытталуы керек және оның қалай кӛрінетіні, оның денесінің тілі, ҥнділігі мен дыбыстың дауысы. Сонымен қатар, бҧл дереккӛздер шын мәнінде маңызды болғандықтан, олардағы ақпарат басқа адамдарға қатысты тарихи қалыптасқан стереотиптерге («адамдар киімдерімен танысады, ал ақылына қарай шығарып салады») сәйкес қойылғандықтан ғана маңызды болып келеді. Басқа тҧлғаның қабылдауы тҧлғаға белгілі бір қасиеттерді жатқызуға байланысты адекватты (яғни шындыққа сәйкес) және (немесе) бұрмаланған болуы мҥмкін. Кӛптеген жағдайларда, серіктестің жеке ерекшеліктері мен коммуникативтік дағдының болмауы, сондай-ақ физиогномика немесе ауызша емес сигналдар элементтеріндегі басқа адамдардың табиғатын немесе ниетін «оқып білу» мҥмкін болмағандықтан, басқа біреудің кӛрінісі жеткіліксіз болады. Мәселен, психологтардың мәліметтері бойынша (мысалы, Е.Е.Смирнова), бірінші әсерде кәсіп тҥрін дҧрыс бағалай алатын адамдар - 50% ғана. Әдеттегідей, адамдардың сырт бейнесі ҥстірт есінде қалады. Әрбір бесінші бойын дҧрыс есте сақтамайды (жоғары, орта, тӛмен), әрбір тӛртінші - кӛздің және шаштың тҥсі туралы, адамдардың жартысы мҧрынның тҥрін және бет-әлпетін, тҥрін дҧрыс есіне тҥсіре алмайды. Тек оннан біреуі шаштың ҥлгісін, киім-кешекті, тҧрысын, дауыстың ерекшелігін және ым-ишараны дәл кӛрсете алады. Екінші тараптың бағалауы, сондай-ақ, қатысушыларға алдын-ала немесе тікелей ӛзара әрекеттесу процесінде қатысатын байланыс жағдайының элементтері туралы белгілі бір ақпаратқа негізделген болады. Адамдардың бір-бірін қабылдау проблемалары бойынша әдебиеттерді талдағанда, білмеген адамдарда және белгілі бір байланыс тәжірибесіне ие адамдарда қабылдаудың негізінде әртҥрлі психологиялық механизмдер жатыр. Бірінші жағдайда, қабылдау топтық қарым-қатынастың психологиялық механизмдері негізінде жҥзеге асырылады, екіншісі - тҧлға аралық қарым-қатынас механизмдері. Жалпы қабылдау процесінде қабылдаудың психологиялық механизмдеріне жатады: |