Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Панфилова Қарым-қатынас-психологиясы.-Оқулық
| 155
мҥшелерімізге жететін мҥмкін тҥрткілердің кӛпшілігінен нақты тҥрткілерге шоғырлану. Мҧқият тыңдау кезінде тіпті қысым кӛтерілуімен және жҥрек жиырылуы жиілігінің жоғарылауымен ілесуі мҥмкін интеллектуалдық қызмет ӛтеді. Адам ең алдымен, оған қызықты және оның физикалық және психологиялық қажеттіліктеріне сай келетін ақпаратқа кӛңіл аударады. Тыңдау қабілеті ақпарат бізге қызықты болмаған кезде де кӛңіл тоқтата алуды тҧспалайды. Сӛйлеушінің сӛзіне саналы кӛңіл тоқтату ҥшін, келесілерді орындау қажет: ■ физикалық және психологиялық тұрғыдан тыңдауға дайын болу. Ең алдымен, іштей назар тоғыстыру, мҧқият тыңдау кейпін қабылдау (тҥзу отыру, басты сәл еңкейту, сӛйлеушіге тура қарау); ■ сӛйлеуші рӛлінен тыңдаушы рӛліне ауысу. Қатынасу сҧхбаттар негізінде қҧрылады. Егер тыңдаудың орнына сҧхбаттас уақытын жауапты жоспарлауға ӛткізсе және ӛз сӛзін айтуға мҥмкіндікті кҥтсе, тыңдау тиімділігі кҥрт тӛмендейді. Сӛйлеуші рӛлінен тыңдаушы рӛліне ҥнемі ауысу сҧхбаттастан тырысуды және назар бӛлуді қажет етеді; ■ жауап қайтарудан бұрын, тыңдау. Тым жиі жағдайларда сҧхбаттастар адам сӛйлеуді тоқтатқанша тыңдауды тоқтатады, себебі серіктестің не айтқысы келіп тҧрғанын әрбіреуі білемін деп санайды. Тәжірибе жиі бҧл біздің адасушылығымыз болып табылатынын кӛрсетеді, сондықтан адамға сӛзін аяқтау мҥмкіндігін беру және мҧқият тыңдау әдетін кӛрсету қажет; ■ объективті тыңдау. Мҧқият тыңдау ҥдерісінен бізді жиі сҧхбаттастың сӛздері мен әдеттері алаңдататыны белгілі болғандықтан, олардың кӛпшілігі эмоциялық немесе негативті жауап қайтаруға итермелейтін арнайы «семантикалық шу» тудырып, тыңдаушының кӛңілін аударуы мҥмкін. Пікірталастарда, сҧхбаттарда, кӛпшілік алдында сӛз сӛйлеу кезінде және саяси жарыссӛзде сӛз арасына серіктестің эмоциялық реакциясын қосатын «қызыл жалауша» сӛздерді қамтитын, «осал жерлерді» қою кең таралған. Қатынасудың кӛптеген қатысушылары ҥшін ол «дағдарыс», «арпалыс», «тығырық», «террор», «агрессия», «қан», «ӛлім» тәрізді және басқа сыни сӛздер; Олар адамды тепе-теңдіктен шығарып, психикасына әсер етеді. Сезімтал адамда бҧл сӛздерге жауап ретінде теріс эмоциялар пайда болады және ол сӛйлеушінің сӛздерін қабылдауды доғарады. Әрбір тыңдаушыға бҧл "шудың" болуын тҥсіне отырып, эмоцияларды қосусыз, жауап беруден бҧрын хабарламаның мағынасын тҥсінуге тырысумен, объективті тыңдау ҥшін кҥш жҧмсау қажет. Коммуникациядағы түсіну - хабарламаға дҧрыс мән беру |