Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
|
270 психологиялық жолмен серіктесін басуға ҧмтылып, оның намысын қорлайды. Адамдардың қисынсыз әрекеттері мен жекелеген қызметкерлердің бір-біріне сәйкес келмеуі деструктивті жанжалдарды тудыратын субъективті себептері болып табылады. Кәсіби қызметте, субъективті сипаттағы қақтығыстардың себептері,мәселе бойынша сарапшылардың айтуы бойынша, кӛшбасшылардың кінәсі ҥшін (52%) немесе бағындырушылардың (33% - ҥйлесімсіздігінен және 15% - орындап отырған қызметінің талаптарына сай еместігінен) туындайды. Басшыларының кесірінен жанжал себептері, мысалы: еңбек заңнамасын бҧзу; дамымаған ынталандыру жҥйесі; бҧлыңғыр жеке мақсаттар мен кӛшбасшы қҧндылықтары; билікке деген жоғары қажеттілік; басшының басқарушылық, кәсіби және әлеуметтік- психологиялық қҧзыреттілігінің тӛмен деңгейі; жағымпаздылықты кӛтермелеу мен конформизнін жағынушылығы; кӛшбасшының эмоционалдық тҧрақсыздығы және т.б. болып табылады. Бағыныштылардың кінәсінен туындайтын жанжалдардың ортақ себептері осындай: саналы тәртіп пен жауапкершіліктің болмауы; жҧмысқа деген арсыздық; ҧжымның жҧмыс стилінде қалыптасқан әдеттен шықпаушылық пен салғырттық;антипатия, бір-бірін жеккӛру; лауазымдық міндеттерді білмеу немесе оларға қасақана назар аудармау; кәсіби және коммуникативтік мәдениеттің тӛмен деңгейі; жағымсыздық және мінез келбетін ерекшелігі және т.б. Жанжалдардың объективті себептеріне: экономикалық және саяси тҧрақсыздық кесірінен және ауқымды мемлекеттердегі тӛтенше жағдайлар ҥшін стратегиялық мақсаттардың анық еместігі; жҧмыс пен ӛмірдің қолайсыз әлеуметтік жағдайы, мамандардың тӛмен жалақысы; білім беру мекемелерінің материалдық- техникалық базасының дамымауы;жҧмысты ҧйымдастырудың, қызметкерлердің орны мен уақытының тӛмен деңгейі; ҧйымдық қҧрылымдардың ескіруі, штат кестелері, технологиялар;қызметкерлердің гендірлік және жастық мәселелері т.б. жатады. Кәсіби қызметтегі шиеленістерінің ең маңызды себептерінің бірі - қызметкерлердің демотивациясы, яғни жҧмысқа қызығушылық жоғалтау болып табылады. Еңбектің мотивациясын жоғалтудың ең кӛп таралған себебі, бірінші кезекте, қадірдің болмауы. Кәсіби педагогикалық қызметтегі жанжалдарды болдырмау және демотивацияны уақтылы анықтау ҥшін, оның белгілерін қадағалау керек, оның ішіне: жҧмыстан қалу, кешігушілік, екіжҥзділік, немқҧрайдылық, тітіркенудің кенеттен шығуын жатқызуға болады. Демотивтіліктің айрықша белгісі - 271 тҧйықтылық. Адамдар байланысты ең кӛп мӛлшерде азайтып, шектеуге тырысады, қарым-қатынастан аулақ жҥреді, агрессияны сӛзбен және сӛзсіз жеткізіп, апатияны кӛрсетеді . Жанжалдар алгоритімін талдау мен оның кезеңдері Жанжалды басқару және оны шешу жанжалдың даму кезеңдерін білудің қажеттігін тудырады. Дж.М.Лэйхифф және Дж.М.Пенроуз айтуынша, жанжал немесе «шиеленіс оқиғасы» бес кезеңнен тҧрады: 1 кезең — латентті (лат. latens — жасырын, бейсаналық) қақтығыс ӛзінің тҥпкі себептеріне (оқиғаға) ие. 2 кезең — қабылданған жанжалдар - адам жанжал жағдайының мҥмкіндіктері туралы біледі. 3 кезең —қақтығыс сезімі - шиеленіс туралы сезім жанжалдың дараландыруы деп атауға болады, ӛйткені осы кезеңде бҧл адамға тікелей әсер етеді. 4 кезең — қақтығыс кезеңінің айқындығы, бҧл қақтығыс мінезінің кӛрінісі .Ол екінші тарапты байыпсыздылықтан агрессияға дейін немесе ережені қатаң сақтау ниетінен тепе-теңдіктен шығаруға дейін вариациялануы мҥмкін. 5 кезең — қақтығыс салдары , эпизодтың немесе жанжалдың қаншалықты жақсы шешілуінің нәтижесі. Жоғарыда айтылғандай, жанжалдың қозғаушы кҥші мақсаттар, мҥдделер мен мотивтердің қақтығысы болып табылады, сондықтан дақатысушылар ӛзара әрекеттесу мҥдделеріне қысым келтіргендін сезінсе оны жанжал деп айтуға болады. А н а л и з а л г о р и т і м і жанжалды жағдайда келесі әрекеттерді қамтиды: 1. Жанжалдың қатысушыларын анықтау: жанжал барысында кім кімнің жағында болды, кім жанжалдық қарым-қатынасқа жақын . 2. Жағдайды талдау негізінде диагностикасын жасаңыз: негізгі мәселені оқшаулаңыз, қатысушылардың мәселені қалай тҥсінетінін тексеріңіз, сәйкессіздіктердің қандай екенін анықтаныз. 3. Қайшылық пен жанжалдың шындық деңгейін анықтау ҥшін, ӛзіңізге тҥсінікті болу ҥшін, жанжалда қатысушылардың қандай |