9.3. Механикалық шамаларды өлшеу принциптері Массаларды салыстыру принципі. Нөлдік күйдегі тең иінді
таразыдағы гірдің салмағы т А өлшенетінн массаның сандық өлшемі
болып табылады m L , яғни m L = т А
.
Тең иінді емес таразылар үшін берілістік қатынасты ескеру
қажет.
Қарсы әрекет ету принципі Егер салмағы т қатты дене,
сұйықтықтар немесе газдар үдеумен қозғалатын болса, онда олар
күшті түзеді
F = та. Кез келген масса еркін құлау үдеуінің əсерінен Жерде ауырлық
күшін түзеді F = mg. Бұл күш Жердің орталығына бағытталған.
Қатты денелер, сұйықтықтар немесе газдар тыныштық күйде болған
кезде, олардың ауырлық күші қарсы əрекет ететін күшпен өтеледі.
Бұл күш қатты денелердің формасының, күштік токтардағы
орналасу орынының немесе сұйықтықтар мен газдардағы
қысымдардың пропорционалдық өзгеруі жолымен қалыптасады.
Егер күш F жəне үдеу а белгілі болса, онда ізделген массаны
анықтауға болады
m = F/a. Деформацияланатын денелердің формасының өзгеруі серпімді
деформация бөлігінде қолданыстағы күшке пропорционалды
механикалық күштерді құрады. Денелердің деформациясын
геометриялық немесе электрлік шамаларды өлшеу жолымен
анықтауға болады.
Электростатикалық,
электромагинттік
жəне
магниттік
өрістердегі күйлердің өзгеруі күштік өрістердегі денелердің
ығысуын анықтайтын күштерге пропорционалды болады.
Қарсы əрекет ететін күштер, əдетте, электрлік əдіспен
қалыптасады жəне электрлік жəне геометриялық шамаларды өлшеу
жолымен анықталады.
158
Сұйықтықтар мен газдардағы қысымның өзгеруі өлшеуіштік
деңгейлердің көмегімен анықталады, оларда формасы мен күйінің
пропорционалдық өзгеруіне рұқсат беріледі.
