Оқулық "Білім беруді дамытудың федералды институты"
Жарықтың сіңірілуі және зольдардың боялуы
жүктеу/скачать 9,08 Mb. Pdf көрінісі
|
| 9.2.2. Жарықтың сіңірілуі және зольдардың боялуы
Жарықтың сіңірілуі және зольдардың боялуы бӛлімде жарықтың шашырауын талдағанда дисперстік жҥйелердің бӛлшектері жарықты сіңірмейді деп жобаланды. Бірақ кӛптеген коллоидты жҥйелер белгілі бір бояуға ие, бҧл спектрдің тиісті аймағында олар жарықты сіңіретінін кӛрсетеді. Бҧл дегеніміз золь тҧтынылғанға қосымша тҥске боялған сияқты болып кӛрінеді. Мысалы, кӛрінетін спектрдің (400 — 760 нм) кӛк бӛлігін (435 — 480 нм) жҧтқанда золь сары болады, кӛкшіл – жасыл бӛлікті (490 — 500 нм) жҧтқанда золь қызыл тҥске боялады. Адам кӛзіне кӛрінетін спектрдің барлығы бірге әсер еткенде ақ тҥсті қабылдау туындайды. Сондықтан егер кӛрінетін спектрдің сәулелері мӛлдір денеден ӛткен кезде немесе мӛлдір еместен шашыраса, онда мӛлдір дене тҥссіз, ал мӛлдір емес ақ болып кӛрінеді. Егер дене барлық кӛрінетін спектрдің сәулесін сіңірсе, онда ол қара болып кӛрінеді. Зольдар тҥссіз немесе боялған болуы мҥмкін, бояудың қарқындылығы дисперстік фаза концентрациясына немесе бӛлшек ӛлшеміне байланысты. Мысалы, кремний, алюминий, қалайы оксидтерінің гидрозольі тҥссіз, олар жарықты шашырата алады. Мышьяу сульфидінің зольі сары бояудың тҥрлі реңкінде, сҥрме сульфиді — тоқ сары-қызыл, берлин кӛк тасы — кӛк тҥсте болады. Берілген жарықта зольдер гомогенді және шынайы ерітінділерге ӛте ҧқсас болып кӛрінеді. Сондықтан олардағы жарықтың сіңірілуі боялған 255 шынайы ерітінділердегідей Бугер—Ламберт—Бер заңына (9.31) бағынады. Тҥсті зольдерді зерттеу ҥшін турбидиметриялық әдісті қолдануға болады. Металл бӛлшектері бар зольдер жарықты ӛте қатты сіңіреді. Металлдың зольдері ҥшін дисперстілікке тәуелді сіңірілудің селективтігі тән. Дисперстіліктің ӛсуімен сіңірілудің максимумы қысқа толқындар аймағына жылжиды. Дисперстіліктің әсер ету эффектісі сіңіру спектрімен қоса, шашырау спектрінің ӛзгеруіне байланысты. Мысалы, алтын зольі, бӛлшектерінің радиусы 20 нм жуық, спектрдің жасыл бӛлігін (~530 нм) сіңіреді, сондықтан олардың бояуы ашық қызыл болады, бӛлшектердің радиусы 40 — 50 нм болғанда сіңірудің максимумы спектрдің сары бӛлігіне (590 — 600 нм) келеді және мҧндай алтын зольі кӛк болып кӛрінеді. Дисперстілігі ӛте жоғары алтын зольі спектрдің кӛк бӛлігін (440 — 450 нм) сіңіріп, AuCl 3 алтын тҧзының ерітіндісі сияқты сары тҥсті болады. Осылайша, золь бӛлшектерінің дисперстілігі ӛзгергенде оның бояуының қанықтығы ӛзгереді. Ол ультрамикрогетерогенді жҥйелердің орта ӛлшемдерінде максималды және дисперстіліктің кӛбеюінде де азаюында да тӛмендейді. Белгілі мӛлшерде металл бӛлшектері бар зольдердің бояуының қанықтығы кейбір бояғыштардың бояу қанықтығынан жҥздеген есе жоғары болатынын айта кеткен жӛн. Кӛптеген минералдар мен асыл тастардың бояуы олардағы металл бӛлшектерінің және олардың оксидтерінің дисперстілігінің жоғарылығына байланысты. Мысалы, мӛлдір рубин әйнектерге тҥсті темір мен алтынның оксидтерінің коллоидты бӛлшектері береді. Іс жҥзінде барлық бояу мен эмальдарға тҥс әр тҥрлі металдардың тҧздары немесе оксидтерінің дсиперсті пигменттерімен беріледі. жүктеу/скачать 9,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|