Оқулық Қ.ӘБішев g è t э а І философия жоғары оқу орындары студенттері
жүктеу/скачать 8,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| БІРІНШІ БӨЛІМ
I тарау. ФИЛОСОФИЯ - АДАМНЫҢ РУХАНИ ҚЫЗМЕТІНІҢ ӨЗГЕШЕ САЛАСЫ § / . Философияның өзекті мәселесі Адамзаттың өмірінде айрықш а орын алатын оны ң рухани қыз- мстінің үлкен бір саласы философия (шығыс халықтарында арабш а- ланған түрде ф әл сәф ә) деп аталады. Ол грек тілінде рһіеіео жақсы коремін, қүштармын ж әне sophia даналы қ деген сөздерден қүралған. Яғни даналыққа қүш тарлық деген мағынаны білдіреді. Белгілі бір адамдардың дербес кызметі ретінде ф илософия ежелгі шығыс елдерінде - Қытайда, Индияда т. б. елдерде, кейінірек антика доуірінде ежелгі Греция топырағында қалыптаса бастаған. Бірақ оның түпкі туындайтын түбірі адамдардың әлемдегі айрықш а болмысында, дүниеге өзіндік қатынасында жатуы тиіс. Ол қатынас жануарлардың озін қоршаған табиғи ортаға қатынасынан мүлдем өзгеше. Ж ануар- лар табиғат дамуының төл туындысы, белгілі бір географиялық орта- мен тікелей үйлескен, олар оздерін табиғаттан бөліп, оған бір богде күштей сырт қатынас жасай алмайды. Сондыктан олар үшін табиғат- ты игеру, оны түсіну, ішкі сырына қанығу мәселесі түрған жоқ. Адамдар болса, ортаға тікелей бейімделудің нәтижесінде емес, сол ортаны игеру қьізметінде, табиғатпен тікелей байланыстан горі, оған дәнекерлі, күрал-саймандар а р қ ы л ы , өзара қоғамдасу арқылы қатынасады. Бүл процесс өзі атқаратын іс-әрекеттерді де, оны ң өзгер- тетін объектісін де және ақырсында өзінің де не немесе кім екенін де белгілі дәрежеде коре білуді, түсіне білуді де кажет етеді. Осыған орай адам табиғатқа, жалпы әлемге солардың тек ішінде түрған ғана емес, олардан біршама бөлектелген, оқшауланған әрі бір сырт күштей қаты- нас жасай алады. Сол арқылы ол озін де өзгертіп, өзінің мүмкіндіктерін ортаның мүмкіндіктерімен үштастыра білу керек болғандыктан, өзіне де сыртқы козбен қарай алады. Бүл, әрине, адамдардың тарихында озгере беретін жағдай. А йты лм ы ш ж ағдай адам ны ң әлем дегі алаты н о рн ы н , он ы ң омірінің түпкі м әнін, оның кім немесе не болатындығын, болуы ке- 1 >ектігін алдын ала шешілген, онсы з-ақ, онан бүры н-ақ анықталған иіфсе етпейді. К ерісінш е, оны ң барлығын адамның өзі шешуін, өзі .шықтауын керек етіп түрады. Я ғни адамны ң әлемде болуы үнемі Оелгілі бір дәрежеде шешіліп, не шешілмей жататын, бірақ толассыз опың алдында шешуін, анықталуын күтіп түрған жүмбақтай болып іүрады. Осындай сүрақтың өз жанында болуы не болмауы хакында «»рбір адам ойлана бермеуі мүмкін, яғни ол оны айқы н сезінбеуі де мүмкін, бірақ адам жанында, жалпы өмірінде оны ң үнемі бар екендігі скіпің бірінде алдынан шығары хак. Ол мәселенің төркіні адамның очінің кім, қалай екендігін ой жүзінде шешу, анықтауында ғана емес, омы адамдардың іс жүзінде анықтауы керек екендігінде. Ол жалпы адамзат үшін, әрбір жеке адам (индивид) үшін де шешіліп қойған порсе гана емес, адамзат ауқымында ғана емес, жеке адамның жеке I іршілігінде де әркім нің тек өзі шешетін немесе шешуден тайқитын моселесі. Адамның дүниеде болуының негізгі мәселесі. Адамның дүни- сдс болуының негізгі жүгі оны ң өз мойнында. Оның барлык ауырт- и.иіыгын тек өзі арқалауы тиіс. Эрине, адам оны ң жүгін көтеруден (>ас тартуы, өзінің адамды қ болмысынан тайкуы мүмкін. Бірақ ол I шуар емес, адам болғандыктан, ол мәселе туралы белгілі бір дәре- ксде ойланбауы оны өз табиғатынан күтқара алмайды. Мүның себебі адамдар туа бітті дүниеде болудың белгілі бір қал- жүктеу/скачать 8,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|