Оқулық Қ.ӘБішев g è t э а І философия жоғары оқу орындары студенттері
сырын айқындау, барлықтың ақиқаты н ашу, соны ң негізінде сол бар ин қтан
жүктеу/скачать 8,52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Оейнесін
| сырын айқындау, барлықтың ақиқаты н ашу, соны ң негізінде сол бар
ин қтан занды түрде туындайтын немесе міндетті түрде шығатын, шыға .ыатын нәрселерді аныктау. Ғылым да өмірде ж о қ нәрселерді, өмірдің формаларын айнымас зандылықтардың негізінде болжап, тіпті айқын Оейнесін жасап бере алады. Бүл бірақ, көбінесе табиғат пен қоғам- иың бар зандылықтарына байланысты. Философия адамның дүниеде болуының саналуан формалары мен жолдарын, сол формалар мен жолдардың е ң алдымен мәнділігі мен чэнсіздігін айқындау, сол мәндерді адам көңіл күйінде, жан толғаны- сында игеріп, әркім нің жеке басының өзіндік рухани ырзығы етудің гүрі, соны жасаудағы рухани кызмет. Ф илософ ия сондықтан бар- лықтың ж әй факт екендігімен канағаттана алмайды. Барлықты тек мойындап, оған жүгінумен де шектеле алмайды, яғни омірде бар нэр- сені тек бар болғаны үшін міндетті нәрсеге баламайды. Ф илософия кобінесе омірде бар болсын, не ж о қ болсын, бірақ адамның дүниеде мәнді түрде бар болуының сан алуан формалары мен жолдарын негізде- уге, ақтауға, үсынуға үмтылады. Адамның омірде болуының мәнділігі, оның кез келген формаларымен, барлық мүмкін ж әне бар жолдары- мен келісе алмайтындықтан (себебі кейбір болу оны оз м әнінен айы- рады), ф и лософ и я кобіне омірде белгілі бір болуды, болуға тиіс мәнділікті нығайтуға бағышталған. Олай болса, ол ш ынында омірді тек түсіндірумен шектеле алмайды. Ол омірлік қүндылыктардың ас- тарлы м әнін анықтауға талпынады және оларды омірде ендіруге үмты- лады. Ф илософ ияны ң негізгі табиғаты сондықтан адамны ң дүниеде болуының белгілі бір мәнді жолдарын жасау, омірдің осындай ф ор маларын жарату ж әне оны омірде нығайту. Біршама дамыған адам- затта жалпы мәнділіктің шеңберінде оны ң болу жолдары неғүрлым саналуан бола беруі ы қтим ал. Ол ж алп ы л ы қ пен ж алқы л ы қты ң арақаты насы ның мәнісіне байланысты болуы керек. Негізгі ф и ло со ф и ял ы қ бағы ттардың арасы ндағы айы рм аш ы - лықтар осы мәнділікті, адам ны ң әлемдегі орны мен міндеттілігін түсінудегі озгешеліктерге байланысты. Соны мен бірге ол түсіну, коп жағдайда адамдардың оз болмысына озі иелік ету дәрежесіне, ягни олардың субъект болып даму деңгейіне байланысты. Ең алдымен ол әрбір жеке түлғаның басқалардың алдында, коғам ж әне әлем алдын- дағы жауапкершілігін мойындауына байланысты. Ф илософ ияны ң оз тарихында материализм ж әне идеализм, д и алектика жоне метафизика, олардың ішіндегі ағымдарға т. т. болінуінің де түпкі негізі озінен тыс әлемді қалай түсінуінде ғана емес, сол әлемге 15 әрі өзіне қатынасы қандай болуы керек екендігін әртүрлі түсіну. Ал ол ф илософияны жасаушылардың субъектілік деңгейін корсетеді. Сонымен философ ияны ң рухани қьізмет ретіндегі ерекшелігі бар дүниені бейнелеу ғана емес, ең алдымен болуға тиістіні айқындау болса, оны ң ақиқатқа қалай қарайтыны, акиқат деп нені түсінетіндігі де басқаша. Ғылым үшін таи осы сәтте, таи осы қатынаста ақиқат тек біреу ғана болуы мүмкін. Себебі ол негізінде бар дүниені бейнелеуі тиіс. Ф илософ ия бейнелеп кана қоймайды, ол адамның дүниеде бо- луы ны ң әртүрлі жолдарын туғызуға, айқындауға үмтылады. Ал ол жолдар әртүрлі болуы мүмкін. Эрине, онды болмауы да мүмкін. Яғни адамны ң болуы үшін, оны ң дамуы үшін өзіне де, әлемге де онды жолдар философияда ақиқат жолдар қатарына жатады. Әртүрлі фи- лософ иялы қ жүйелердегі акикатты ң белгілі түрінің оріс алуы, негізде- луінің себебі осы. Бүдан шығатын қортынды - философияда ақикат- тардың саналуан болуы занды нәрсе. Бүл әрине, ф илософияны ғылым деп карайтын козқарасқа қай- шы келеді. Ал ол козқарас қалыитасқан дәстүрдің күшіне сүйенеді. XX ғасырдағы Баты е ф и лософ и ясы ф и ло со ф и ян ы ғы лы мда сіңіріи, оны ң өзгеше табиғатын жоғалтып жіберу дәстүрін барынш а әлсіретті. Өйткені XX ғасыр ғылым жетістіктерімен барынш а кару- лантан адамны ң адамгершілік, ізгілік, жауапкерш ілік жағынан әлі жетілмегендігін, ал мүндай адамның өзіне де, табиғатқа да аса қауіпті екенін көрсетті. Адамның адамгершілік, ізгілік жағынан дамуы оны ң ж ан-жақты карулануынан, дүниедегі нәрсенің бәрін өз мақсатына жетудің күра- лы ету бағытындағы дамуынан әлдеқайда кешеуілдеп қалған. Осы кешеуілдеуге аталмыш дәстүрге сай ғылымға шексіз табыну озінің терең ізін түсірген. Адамның дүниеде болуының бүл да белгілі бір жолы, оның әлемге белгілі бір қатынасы. Егер адам өз мәнін, әлем- деті міндеті мен оры ны н дүниені тек жалмап жүту деп, сол жолға түссе, ол түбінде онды бола алмайды. Ол сөзсіз адамзаттың өзін ж ал мап жүтуға алып келеді. Керісінше, ол өзінің универсалдық қабілетін баска әлеммен неғүрлым үйлесімді әрі жарасымды қатынас жасауға жүмсай алса, ол қабілет өзін де ж әне әлемді де үнемі қайта жаңғыр- тып, жасартып отыруға жаралған деп түсінс білсе, ол да дүниеде бо- лудың басқа, бірақ ақикат жолы. Ф илософ ияны ң түпкі мәселелері осылар. жүктеу/скачать 8,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|