Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б
жүктеу/скачать 5,74 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1 м.а.б. = 931,5 МэВ.
Масса мен энергия арасындағы осындай байланысқа сүйеніп, микро- әлемдегі бөлшектердің массаларын энергия бірліктерімен (электрон- вольт, килоэлектронвольт, мегаэлектронвольт деп) атай береді. Мысалы, электронның массасын 9,1 · 10 –31 кг демей 0,511 МэВ деп, протонның массасын 1,6724 · 10 –27 кг демей 938,27 МэВ деп жиі атайды. 3. Ядролар түрленгенде нуклондар жүйесіндегі ∆ Е энергия өзгерісі үлкен шамаға жетеді. Сондықтан олардың ∆ m массасының өзгерісі де үлкен болады. Ондай масса өзгерісін есептеп қана қоймай, аса сезімтал құралдармен өлшеу де мүмкін болып отыр. Ядроны құрайтын жекелеген нуклондардың массаларының қосын- дысы олардың ядроға біріккендегі массасынан артық болатынын экспе- римент нәтижесі көрсетті: М я < ( Zm p + Nm n ). Жеке бөлшектердің массаларының қосындысынан сол бөлшектер- ден құралған ядро массасын алып тастасақ, қалған ∆ m қалдық масса ақауы деп аталады: ∆ m = ( Z · m p + N · m n ) – M я , (7.3) мұндағы M я – ядроның массасы, m p мен m n – протон мен нейтронның массалары, Z – протондар саны, N – нейтрондар саны. Ядро массасының өзгерісін мына өрнекпен де анықтауға болады: 254 ПРОЕКТ ∆ m = ( ZM H + Nm n ) – M a , мұндағы M H – сутек атомының тыныштық мас- сасы, M a – зерттейтін атомның тыныштық массасы. Атомдардың ядролары түзілгенде пайда болатын масса ақауларын табу үшін кітап соңындағы қосымшаларда берілген кейбір бөлшектер мен элементтердің бейтарап атомда-рының тыныштық массалары мен энергияларын пайдаланады. Масса ақауының пайда болуы былайша түсіндіріледі. Ядроға бірігу барысында бөлшектер жоғары энергетикалық күйден төменгі энергети- калық күйге ауысады да, біраз энергия босап шығады. Энергетикалық күйлердің айырымы ретінде босап шыққан ( Е 1 – Е 2 = ∆ Е = h ν ) сәулелік энергия сыртқы ортаға тарайды. Кванттық сәулеленуге шығындалған ∆ Е энергия ( ∆ Е = ∆ mc 2 өрнегіне сәйкес) ядрода ∆ m массаның ақауын туғызады. 4. Ядроның беріктігін ∆ m массаның ақауына сәйкес келетін энер- гия шамасымен сипаттайды. Оны ядроның байланыс энергиясы дейді. жүктеу/скачать 5,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|