115
ПРОЕКТ
сәйкес келетін дененің Жер төңірегіндегі қозғалыс жылдамдығын
бірінші ғарыштық жылдамдық
деп атайды да,
v
1
әрпімен таңбалайды.
Кез келген дене Жер серігі болуы үшін оның орбитаға шығар алдындағы
жылдамдығын бірінші ғарыш жылдамдығына жеткізу қажет.
3. Бірінші ғарыштық жылдамдығы
модулінің сан мәнін анықтайық.
Жасанды серіктер Жер бетінен едәуір биіктікке (
һ
= 400 км) көтері-
летіндіктен, оның шеңбер бойымен қозғалысына атмосфераның кедергі
күші әрекет етпейді деп есептейміз. Ендеше, массасы
m
денеге Жердің
гравитациялық тартылыс күші ғана әрекет етеді. Олай болса, Ньютон-
ның екінші заңы және Бүкіләлемдік тартылыс заңы бойынша мына те-
пе-теңдікті жаза аламыз:
ma
G
mM
r
=
2
.
(3.11)
Мұндағы:
mа
– орбитадағы дененің ауырлық күші, ал
m
оның масса-
сы;
G
– гравитациялық тұрақты;
М
– Жердің массасы;
r
= (
R
+
һ
) – дене-
нің Жер центріне дейінгі арақашықтығы;
һ
– дененің Жер бетіне дейінгі
арақашықтығы;
а
– дененің шеңбер бойымен қозғалысының үдеуі.
Дененің шеңбер бойымен қозғалысының үдеуі
центрге тартқыш
үдеу
деп аталатынын білесіңдер:
a
v
r
=
1
2
.
Мұндағы
v
1
– зымыранның денеге беретін
бірінші ғарыштық жыл-
дамдығы.
Біздің қарастырып отырған жағдайда центрге тартқыш үдеу
дененің еркін түсу үдеуіне тең (
a
=
g
), ал шеңбердің (орбитаның) радиу-
сы Жер радиусына жақын болады (
r
R
ж
).
Үдеудің мәнін жоғарыдағы (3.11) өрнекке қойып, теңдіктің екі
жағындағы дененің
m
массасын қысқартып
Достарыңызбен бөлісу: 
