Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б

127
ПРОЕКТ
3. Тұйық жүйедегі жеке дене-
лердің импульстері өзгергенімен 
олардың қосындысының тұрақты 
сақталатынын дәлелдейік. Масса-
лары әртүрлі екі шардан тұратын 
тұйық жүйені қарастырайық. 
Жүйедегі бірінші шар 
Оу
өсі-
нің бойында, екінші шар 
Ох
өсі-
нің бойында орналассын (сурет
4.3, 
а
). Массасы 
m
1
бірінші 
шар 
v
1
жылдамдығымен 
Ох
өсі 
бағытында қозғалсын, ал екінші 
шар тыныштықта тұрсын. Олай 
болса, олардың импульстері сәй-
кесінше мынаған тең:
p
m v
p
1
1 1
2
0
=
=
;
.
Ендеше, шарлар соқтығыс-
қанға дейінгі тұйық жүйенің им-
пульсі:
∑
=
+
=
p
p
p
m v
i
1
2
1 1
.
Екі шардан тұратын тұйық жүйенің импульсінің шарлар соқты-
ғысқаннан кейін де өзгермейтінін көрсетейік. Бірінші шар екінші шар-
ды жанай соқсын (сурет 4.3, 
ә
). Соққы барысында Ньтонның үшінші 
заңына сәйкес бірінші шар екінші шарға қандай күшпен әрекет етсе, 
екінші шар модулі де сондай, бірақ қарама-қарсы бағытталған күшпен 
бірінші шарға әрекет етеді:
F
2
= –
F
1
(суретте қызыл сызықты векторлар).
Шарлардың өзара әрекеттесу уақытын 
∆
t
деп белгілейік. Сонда шар-
ларға әрекет ететін 
F
1
∆
t
және 
F
2
∆
t

жүктеу/скачать 5,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: