Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б

241
ПРОЕКТ
K
контейнердегі радий элементі 

-бөлшектерін шығарады. Саңылаудан 
өткен 

-бөлшектері жолына қойылған алтын ұлпасына (фольгасына) 
жеткен кезде олардың біразы алғашқы бағытын өзгертіп, 

бұрышына 
шашырайтыны белгілі болды. Кейбір бөлшектердің, сирек те болса, тік-
бұрыштан да үлкен бұрыштарға бұрылатыны экранда анық байқалды.
2. Бөлшектердің жұқа металл жарғақшаларынан шашырауын зерт-
тей отырып, Резерфорд атом массасы үлкен оң зарядталған ядродан және 
теріс зарядталған жеңіл электрондардан тұрады деген қорытынды жаса-
ды. Расында да, массасы аса үлкен және атомның өте шағын көлемін ала-
тын бөлігі ғана 

-бөлшектерінің кейде үлкен бұрышпен кері шашырауы-
на себепкер болады. Оның үстіне атомның бұл кішкене бөлігінің заряды 
оң, ал массасы 

-бөлшектің массасына қарағанда тым үлкен болуға 
тиіс (сурет 6.12, ә). Сонда ғана оң зарядты 

-бөлшектер сирек те болса, 
үлкен бұрыштарға бұрыла алады. Ал электрондардың зарядтары теріс, 
массалары өте аз болғандықтан, массасы үлкен 

-бөлшектердің бағытын 
өзгертуге олардың ықпалы онша болмайды. 
3. Көптеген тәжірибе нәтижесін талдай 
келіп, 1911 жылы Резерфорд Күн жүйесіне 
ұқсас 
атомның планетарлық моделін 
ұсын-
ды. Ондай модель бойынша атом оң заряд-
талған ядродан және оны айналып жүретін 
теріс зарядты 
электрондардан 
тұрады (сурет 
6.13). Ядро төңірегіндегі мұндай электрон-
дарды 
орбиталық электрондар
деп атайды, 
ал олардың жиынын 
электрондық қабықша
дейді.
Ядро атом көлемінің өте кішкене орталық бөлігін алып тұрады. 
Ядроның диаметрі 10
–12
– 10
–13
см, ал атомның диаметрі 10
–8
см шама-
сында. Егер атомның көлемін футбол алаңының аумағына дейін үлкей-
тетін болсақ, атом ядросының көлемі футбол алаңының ортасында түсіп 
қалған шие дәніндей ғана болар еді.
Ғалымдардың зерттеуі бойынша 

жүктеу/скачать 5,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: