Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б
жүктеу/скачать 5,74 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Векторлар деп сан мәндерімен қоса кеңістіктегі бағыттарымен де сипатталатын шамаларды айтады.
| §2.
вЕКтОрЛАр жәНЕ ОЛАрҒА АМАЛдАр ҚОЛдАНу. вЕКтОрдЫң КООрдИНАтАЛАр өСтЕріНдЕгі прОЕКцИяЛАрЫ 1. Физика мен математикада шамаларды векторлар және скалярлар деп екі түрге ажырататынын білеміз. Оларды еске түсірейік. Мысалы: математикада кең қолданылатын кесінді, аудан, көлем сияқты шамалар немесе уақыт, жүрілген жол, масса, температура, электр заряды сияқты физикалық ұғымдар тек сан мәндерімен ғана сипатталады. Мұндай ша- малар скалярлық шамалар немесе қысқаша скалярлар деп аталады. Ал көптеген басқа шамалар сан мәндерімен қоса кеңістіктегі бағыттарымен де сипатталады. Мысалы: жылдамдық, радиус-вектор, күш сияқты ша- малар векторлар болып табылады. Векторлар деп сан мәндерімен қоса кеңістіктегі бағыттарымен де сипатталатын шамаларды айтады. Векторларға амалдар қолдану скалярлық сандарға қолданылатын үйреншікті арифметикалық амалдарға ұқсамайды. Векторлық шамалар- ды қосу немесе азайту геометриялық амалдар негізінде орындалады. Мұндай амалдар үшбұрыш немесе параллелограмм т.с.с. деп аталатын ережелерге бағынады. Оқушылар үшін осы ережелердің біреуін толық меңгеріп алу жеткілікті. Біз төменде үшбұрыш ережесін векторларды қосу мен азайту амалдарына қолдану жолдарын көрсетеміз. 2. Векторларды үшбұрыш ережесімен қосу. Бізге a және b вектор- лары берілсін (сурет 1.4, а ). Екі векторды үшбұрыш ережесі бойынша қосу үшін олардың бағыттарын өзгертпей кез келген біреуінің ұшына, мысалы, a -ның ұшына екінші вектордың бас нүктесін түйістіреміз де, бірінші вектордың бас нүктесін екінші вектордың ұшына қарай бағытталған кесіндімен қосамыз. Сөйтіп, АВС векторлық үшбұрышын аламыз. Осы үшбұрыштағы А нүктесінен С нүктесіне бағытталған AC векторы a және b векторларының қосындысын береді: AC a b = + . b a B A a b c d + + + c d а ) ә ) a b b a С B A AC a b = + Сурет 1.4. Векторды үшбұрыш ережесімен қосу c b d a 13 ПРОЕКТ Үшбұрыш ережесінде қолданған тәсілмен қанша вектор берілсе, сон- ша векторларды бір-біріне қосуға болады. Мысалы, әртүрлі a , b , c және d векторлары берілсін (сурет 1.4, ә ). Көп векторларды қосу үшін олар- дың бағыттарын өзгертпей кез келген біреуінің ұшына, мысалы, a -ның ұшына екінші b вектордың бас нүктесін түйістіреміз, оның ұшына үшін- ші c вектордың бас нүктесін түйістіреміз, оның ұшына төртінші d век- тордың бас нүктесін түйістіреміз де, бірінші вектордың бас нүктесінен соңғы вектордың ұшына қарай бағытталған AB кесіндімен қосамыз. Мі- не, осы кесінді төрт вектордың геометриялық қосындысы болып табыла- ды: AB a b c d = + + + . Бірнеше векторларды осылайша қосу жүктеу/скачать 5,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|