Тарихироман Та ри хи ро ман – бел гі лі бір та ри хи оқи ға ға бай ла ныс ты туған шы ғар ма.
Та ри хи шы ғар ма лар да оқи ға ның дәл ді гі сақтала бер мей ді, әр ке зең нің та ри-
хи-әлеу мет тік, қо ғам дық-сая си бет-бе де рі көр кем дік тұр ғы дан қо ры ты лып
бей не ле неді. Бұл жанрда жал пыха лық тық мем ле кет тік мүд де лер бас ты си пат
ала ды. Та ри хи ро ман не гі зін та рих та бол ған оқи ға же лі сі құ рай ды. Тари хи
ро ман кей іп кер ле рі де өмір де бол ған адамдар.
Теңеу Көр кем шы ғар ма лар да ақын-жа зу шы лар оқи ға ның, кө рі ніс тің дәл си па тын
бе ру үшін әртүр лі сөз өр нек те рін қол данған. Со лар дың қа та ры на
те еу мен
эпитет жа та ды.
Те еу де ге ні міз – көр кем деп су рет теу де зат ты, құ бы лысты екін ші бір зат пен,
құ бы лыс пен са лыс ты рып бей не леу. Мұнда су рет кер зат тың, құ бы лыс тың ерек ше
бел гі ле рін көр сет пей-ақ, оны бас қа зат пен, құ бы лыс пен са лыс ты ра су рет тей ді.
Те ңеу са лыс тыр ма лық мән ге ие бо лып, те ңеу дің көп ші лі гі зат есім ге,
есім ше етіс тік ке жал ған ған -тай (-тей), -дай (-дей), -ша (-ше) жә не -дай ын (-дей ін) жұрнақ та ры ар қы лы жа са лады.
Мы са лы, төрт тү лік ке ар нал ған өлең дер де Шопан ата: «Ай м йіз ді шо па тай, Ш й де ле рі то па тай» бол са, Ойсыл қа ра: «Кө зі жа ры ж л дыз дай, Мой ыны піл о зы дай, й ры ы бар ам шы дай, Шуда сы бар жам шы дай», – деп су рет те ле ді.
Терме Тер ме – ли ри ка лық өлең дер дің үл гі-өне ге, ақыл-ке ңес, өне ге-насихат
ре тін де ке ліп, бел гі лі бір ыр ғақ пен орын да ла тын тү рі.
Типтікбейне Көр кем шы ғар ма да адам ның өмі рі, бас қа адам дар мен өза ра қа рым-қа-
ты на сы, на ным-се нім де рі, ойы мен се зім де рі, мі нез-құ лық та ры жи нақ тала
су рет те ле ді. Жа зу шы өз шы ғар ма сын да бір адам ның ға на си па тын көр се тіп
қой май, сол адам ның өмір сүр ген ор та сы на, оны қор ша ған адам дар ға тән
си пат тар мен то лық ты рып, жи нақ тай ды. Көр кем әде би ет те гі жи нақ тал ған
адам об ра зы –
типтік бей не деп атала ды. Көр кем ту ын ды да ғы типтік об раз
қа лам гер су рет теп отыр ған қо ғам мен дәу ір ту ра лы да тү сі нік бе ре ді. Мы са лы,
М.Ма ғауин нің «Бір ата ның ба ла ла ры» де ген шы ғар ма сын да ғы Ах мет шал ды
типтік об раз ға жат қы за ала мыз. Ол со ғыс ке зін де же тім қал ған ба ла лар ға қам-
қор бол ған адам дар дың жи ын тық бей не сін бе ре ді жә не со ғыс ке зін де гі қа зақ
ауы лы ның тұр мыс-тір ші лі гі не тән ерек ше лік тер ді де көр се те ді.
