тэжірибеге дейінгі «пайымдаудың формасы» ретіңде тэн, ешкандай тэжірибе осы формаларсыз мүмкін емес, барлык тәжірибеде біз оларды пайдаланамыз. Кеңістік пен уакыт - бұл біз онсыз заттарды көре алмайтындай көзілдірік тәрізді. Жасыл көзілдірік барлығын да жасыл етіп көрсетеді. Кеңістік пен уакыттың көзілдірігі барлығын да кеңістік пен уакытта өмір сүретін етіп көрсетеді. Бірак бұл көзілдірік біздің санамызға тэн, онсыз кеңістік те, уакыт та жок. ХІХ-ХХ ғасырлар кезеңі - бұл математика мен жаратылыстанудың қаркынды дамыған дэуірі. Математикада метрикалық геометрияның (онда тек шамалас фигуралар ғана эквивалент деп саналады) ізінше проективті геометрия (онда көлемнен алшақтайды жэне эквиваленттілік үшін бір-бірінің перспективасы болатын екі фигура жеткілікті) қалыптасты. Геометриялык кеністіктер өлшемдерінің саны ендігі жерде үшеумен ғана шектелмейді. Құбылыстардың өте кең шеңберін камтитыңдай топология (онда эквивалентті фигуралар тек үздіксіз өзгерістермен ғана байланыстырылады) калыптасты. Акырында, геометриялык жэне геометриялык емес математикалык объектілер арасындағы айырмашылыктардан алшақтайтын теориялармен катар көпшілік жэне кұрылым сиякты кең ұғымдар да пайда бола бастады. Өте жалпы жэне алшақтаған теориялар мен ұғымдарды калыптастыра отырып, математиктер жүйелер кұра бастады. Бул жүйелерде сәйкес шектеулерді ретімен кабылдау жолымен неғұрлым кең жэне жалпы теориялардан логикалык жолмен анағұрлым тар, арнаулы теориялар туындайды. Көпшілік теориясы негізінде барлык кеңістік ұксас катынастар туралы ілім (топология), кейінірек біздің эдеттегі көзкарасымызға жакынырак проективті-кеңістіктік катынастар туралы 131
