мақсаттарына жарата білген. Табиғатпен саналы түрде карым-қатынас
жасап, одан өз керегін ғана алып, өзі мекендеген өлке, жерін күтіп,
сактап түрлендіріп, тыныс беріп отыру арқылы келер үрпак үшін мол
тіршілік көзін қалдырып отырған. Табиғатпен жанды тілдесе білген,
жердің жүрек соғысын, күретамырын сезе білген. Тіршілік иесі- күнге
табынған, өмір негізі- су мен отқа сыйынған. Табиғат ананы өз санасына
ұялатып, сенімге айналдырған.
Әулие, киелі, кұт ұғымдарына тоқталу. Әулие атану - адамға
берілген тылсым күш қүдіреті, жан тазалығы, рухани биіктік.
Қазак
тілінің түсіндірме сөздігінде рух, рухтану адамның ой-санасы, ішкі
дүниесі, кайраттану, жігерлену, шабыттану, рухани күш-қуат, батъшдык,
жігерлілік, аруактану - делінеді.
Рух - адам санасының сол зат болмағанда да санада шындык
ретінде сакталуы. Рухты көбіне санаға катысты ғана талдаймыз. Сана
адамға ғана тэн
болса, рух-сананың шындыкка айналған көріну
формасы. Аруақ үғымына казак тілінің сөздігінде: касиетгі, киелі деп
таныған рух, күш-куат (1-томнан, 350- бет) Энциклопедияда: «Әулие -
тірісінде ел тірегі, болған кадірлі адамдарды қасиет тұтып, киелі санап,
264
оның рухына сиыну». Сөздікте: «адамдардың тағдырына ыкпал жасай
алатын касиеті, киелі адамға сену» .
Рухка катысты ұғым-нормалар арасында казак әдеп жүйесі мен
тұлғааралык катынастарды реттеу кызметтері бойынша
«күнә» мен
«кінэ», «обал» мен «сауап», «тәубе», «киелілік», «бейнет» пен «зейнет»,
«канағат», «рахымдылык» маңызды рөл аткарады. Қазакы түсінікте
аталған ұғымдар тек рухани дүниемен шектелмей, нактылы тіршіліктегі
Достарыңызбен бөлісу: |
