аристотельдің
жалпы
ұғымдр
жалкылардьщ
калыптастыратын принципі ретінде жеке ѳмір сүреді деген іліміне
сүйене отырып, универсалилер акыл-ойдың жемісі болганымен, санадан
49
тыс, кұдайдың ойында орын алғандыктан, ѳз алдына жеке-дара тіршілік
етеді дей келіп, ибн-сина сиякты универсалилердің үш түрлі өмір
сүретіндігін көрсетеді. Олар: 1. Зат пайда болғанға дейін - кұдайдың
ойында; 2. Затгардың өзінде - олардың мэні ретінде; 3. Заттардан кейін,
адамдардың акыл-ойында - сол заттардың ұғымы, абстракциялык ойдың
нәтижесі ретінде.
Заттардың мэні олардың түпнегізі - кұдайдың бойындагы жалпы
идеялар болғандыктан адамдардың максаты - соларды діни сенім
аркылы білуге ұмтылу. Ал философия болса, ол да діни догмалардың
дұрыстыгын, акикаттығын өзіне тиесілі бар беделімен дэлелдеуі керек.
Аквинскийдің пікірінше, дін кұдайдың табиғатын түсіндіретін
ілім, сондықтан шіркеу оны уағыздаушы ретінде азаматтық коғамнан
жоғары тұрады. Демек, өкімет билігі кұдайдан. Жердегі тіршілік о
дүнедегі болашак рухани өмірге дайындық болғандыктан, патшалык
билік рухани (діни) билікке баіынуы керек. Рухани билікті жүргізетін
аспанда - Христос, жерде
- Рим папасы. Аквинскийдің ілімі XIX
ғасырдың аяғында қалыптаскан казіргі кездегі философияда өзіндік
орын алып отырған неотомизмнің теориялык
жэне идеологиялык
аркауы болып отыр.
Дунс Скотг (1268-1308 жж) шотланд схоласты, Аквинскийдің
іліміне карсы сын айтып, кұдайдың да, адамның да акыл-ойы оның ерік-
жігеріне тэуелді, сондықтан да құдайдың жігері не істеймін десе де
абсолютті ерікті, ал оның калағанын істегеннің өзі - игілік. Құдай
Достарыңызбен бөлісу: |
