білім алуға барған жастар көбінесе сол біліммен катар бөтен өркениеттік сананың ықпалына да енді, төлтума мәдени кұндылықтарға деген оларда нигилистік көзкарастар калыптасты. XX ғасырда калыптасқан жаңа гуманизм идеялары бойынша «турпайы», «жабайы», «қиратушы», «дөрекі», «анайы» сиякты багалау үлгілерін ежелгі тарихи нормаларға колдану казіргі адамньщ өзінің арғы тектеріне деген шовинизмі болып табылады. Осындай ұғымдардың орнына ежелгі қоғамды адамзаттың сэбилік шағы деп бағалау, кай жағьшан алсанда, әбден орьшды. Таты бір тарихи-мэдени паралельге назар аударайык. Х-ХІ ғасырларда Орталық Азияда Ислам Ренессансының өзінің шарықтау шегіне жеткенін «көзкамандардан» баскалардың бэрі аңғара алады. Алайда моңғол шапкыншылығынан басталып, түркілердің өзара этникалық тартыстарымен жалғасқан бүл үрдістер, Ш. Уәлихановтың сөздерімен айтканда, бұрын білім ордаларына, обсерваторияларға, т.б. бай өлкеде кертартпа билеушілер мен дінибасьшарына, «зындандар» мен «кенеханаларға» толы иеліктермен аякталды. Бұл тарихи санадан айырылудан айдын көрінісіне жатады. Ежелгі көшпенділерге таньшған «соғыскүмарлық» жэне «кісі өлтірушілік» туралы бірер сөз айтайык. Э. Фромм өзінің «Адамдық киратушылыктың анатомиясы» атты еңбегінде «алғашқы каскыр- адам» туралы мифті этнографиялык деректермен бекерге шығарады. Мәселе көнені идеализациялау туралы болып тұрған жоқ. Сұрақты бьшай қоюға болады: адам туа біте, өзінің табиғаты бойынша
