жақсылыкка ма, әлде зүлымдыққа ма бейім? Шынайы теология мен ғылым бұл жерде бірауызды жауап береді: адам - кұдайдың тавдаулы пендесі, ең жетілген форма; жасанды кедергі жоқ жағдайда ол міндетті түрде өзінің адамгершілік мәнісін жүзеге асырады. А л соғыскұмарлық пен кісіні өлтірудің сұмдык көріністерін ежелгі заманнан гөрі қазіргі тарихта көбірек кездестіреміз (XX ғ. екі дүниежүзілік соғыстар, этникалық геноцидтер, Балкан түбегіндегі, Камбоджадағы т.б. кырғындар). 325
Ежелгі түркілік немесе арийлік көшпенділерде «бірге жерлеу» рэсімі болған шығар. Бірак діни соғыстарда адам канының судай тасығаны тарихи куэлік. Алайда, мәселе қатігездік деңгейінде емес, ал нактылы тарихи-мәдени типтің адамдык өркениеттілік корына коскан үлесінде тұр деп білеміз. Сол «катал дәстүрлің сактар атақты «аң стиліменң өздерін бүкіл әлемге паш еткен, олардың арасьшан шыккан ғұлама философ Анахарсисті ежелгі гректер «Әлемдегі жеті дананьщ бірі» деп мойындаған (караңыз: Қазақ халкының философиялык мұрасы. 1 т. - Астана: Аударма, 2005). Ұлтымыздың тарихи-мэдени тұлғасы мен табиғи өркениеттік болмысын ғылыми тұрғыдан тану заман талабына орай күрделеніп, терендей түсуде. Қазіргі кезде казақ өркениетіне катысты мэселелер шыңырау шегіне жетіп, Қазақстандық философтарының қызығушьшығын тудырып, теоретикалык пікірталастардың зерттеу объектісіне айналып отырған шағы. Демек, сындарлы дэуірлерде қуаң тарта бастаған төлтума мәдениетімізге жан бітіріп одан эрі нәрлендіре түсу, сондай-ак ғасырлар қойнауының қалтарысында ескерусіз калған ұлттык мэдениетіміз бен өркениетіміздің баға жетпес асыл мұраларын
