Онда өз болмысын өміркамы үдерісі ретінде түсінуге негізделген элемдегі өзінің шексіз үстемдігіне деген сенім тиянақ кондырғы болып табьшады. Оның өміркамындағы элеуметтік шығармашылык пен ғьшыми рационалдылық әлемдегі адамның белсенді позициясының белсенді формасы болып табьшады. Сонымен, элемдегі адамның белсенді әрекеттік болмысыньщ кепілі танудағы, өзгертудегі жэне жаңа нактылыктар калыптастырудағы философиялық акьш-ойдың, ғылыми- техникалык ойдың шексіз мүмкіншіліктеріне деген оптимистік сенім болып табьшады. Ғьшымның, инициативалар мен белсенді кэсіпкерліктің дамуы дүниетанымда антропоцентризмнің, рационализмнің калыптасуына мүмкіндік жасады. Алайда, осыған карамастан, кейбір философтар элемді танып-білудің мүмкін еместігін (И. Кант), адамның элемдегі өз әрекеті үшін жауапкершілігін (Тейяр де Шарден, В. Вернадский) айтып, мәдени-әлеуметтік өмірде адамның элемдегі рационалдык үстемдігін теріске шығаратын жағдайлар көптеп кездесе бастайды. 120
Прогресс кайшылығы, әлеуметтік-саяси катаклизмдер, экономикалык депрессиялар мен дағдарыстар, рухани азғындык және нигилизм - осы жэне өзге де факторлар ойлау практикасындағы өзгерістерге ыкпал етті. XIX ғасырдың өзінде-ак болмысты түсінуде антикалык дэстүрден алшактау байкалады. «Құдай өлді!» деген Ницшенің атакты бас тартуы Құдайдың да, акыл-ойдың да болмыстың берік негізі болудан калып бара жаткандығын аңғартады. Адам енді өзімен-өзі ғана кала бастады, оның берік негізі болып келген бұрынғы
