Оның көркеюіне, дамуына арабтармен бірге түріктер де, берберлер де (мавр), парсылар мен египеттіктер де атсалысты. Екінші жағынан араб тілінің негізінде ежелгі шығыс мэдениеті мен антикалык мәдениет үштастырыла дамытылды, өзіндік дәстүрлі жалғасын тапты. Осыған орай Бағдат каласы үлкен мәдени, рухани ортылыкка айналды. Мұнда Платонның, Аристотельдің, Гиппократ мен Галеннін, Эвклид, Архимед жэне Птоломейдің шығармалары араб тіліне аударылап, басылып, мұсылман әлеміне кеңінен танымал болды. Ал X ғасырда екінші орталык Пиреней түбегіндегі Кордова каласына ойыса бастап, XVI ғасырда мәдени даму өзінің шарыктау биігіне көтеріліп, шегіне жетті. Аристотелизм ағымының ыкпалы философия саласында өте күшті болды. Сөйтіп мұсылман перипатетизмінің негізгі каланды. Ол негізінен екі бағытка бөлінген еді. Біріншісі, эл-Кинди, эл-Фараби жэне Ибн Синаның (Авиценна) атымен байланысты шығыстык аристотелизм. Екіншісі, Ибн Туфейл жэне Ибн Рушдтың (Аверроэс) атымен байланысты испан аристотелизмі. Алғашкы кезде арабтар Аристотель философиясының неоплатониктер бұрмаланған нұскасымен таныскан-ды. Кейіннен, Аристотельдің түпнүсқа еңбектері араб тіліне тікелей аударылап, зерттеу объектісіне айналған кезде ғана ол бұрмалаушылыктардың ыкпалы жойылды. Сөйтіп араб мүсылман элемі Платон жэне Аристотель еңбектерімен тікелей танысуға мүмкіндік алды. Мұсылмандык пшғыс перипатизмнің алғашқы бастаупш өкілдерінің бірі аристотелизм іліміне алғаш жол апщан ғұлама философ әл-Кинди (шамамен 800-870 жж.) “араб философы” деген күрметті атакка ие болды. Ол өзінің трактаттарында табиғат кұбылыстарын 53
