Тапсырмаларды орындау Қайыра шағылыстыру деп бірінші ұрпақтың буданын Аа гомозиготалы (доминантты, рецессивті) аталық, аналық формаларымен шағылыстыруды айтады. Генетикалық анализ үшін осы екі шағылыстырудың маңызы әртүрлі.
Буданның гетерозиготалы (Аа) бірінші ұрпағын, доминантты гомозиготалы (АА) аралық формасымен қайыра шағылыстырған кезде, екінші ұрпақта (Ғ2) белгілердің фенотипі бойнша ажырауы байқалмайды, себебі аталық өсімдіктердің барлық гаметасында доминантты аллель (А) болады. Генотипі бойынша 2АА : 2Аа немесе 1:1 қатынасында болады.
3-үлгі
аласа аласа
Р Ғ1 ♀ Аа х ♂ АА фенотипі
генотипі
♀♂ гаметалар А а А А
Ғқ АА АА Аа Аа генетипі 2АА:2Аа; 1:1
аласа аласа аласа аласа фенотипі бойынша ажырау байқалмайды.
Анализдеуші шағылыстыру.
Анализдеуші шағылыстыру деп бірінші ұрпақтың буданын (Аа) рецессивті гомозиготалы аталық формасымен шағылыстыруды айтады. Бұл шағылыстырудың генетикалық маңызы үлкен. Буданның гетерозиготалы (Аа) бірінші ұрпағын, рецессивті гомозиготалы (аа) аталық формасымен шағылыстырғанда, екінші ұрпақта белгілер фенотипі және генотипі бойынша 1Аа:1аа қатынасында ажырайды.
4-үлгі.
Аласа биік
Р Ғ1 ♀ Аа х ♂ аа фенотипі
генотипі
♀♂ гаметалар А а а а
Ған Аа Аа аа аа генотипі 2Аа:2аа; 1:1
аласа аласа биік биік фенотипі 1:1
Төмендегі кестеде бидай сорттарын (Қарлығаш, Қазақстан-3) шағылыстыру арқылы алынған Ғ1 ұрпақты, ата-анасымен шағылыстырудағы белгілердің ажырауы.
Ғ1 х Қазақстан-3
33
38
71
35,5:35,5
33:38
/ 1:1/
Ғ1 х Қазақстан-3
365
363
728
364:364
365:365
/ 1:1 /
Мұнда бірінші ұрпақтың буданы Ғ1 бойы аласа Қарлығаш бидайдың сортымен, бойы биік Қазақстан-3 сортымен шағылыстыру арқылы алынған. Бұл жұмысты дала практикасында басқа да дақылдардың түрімен орындауға болады.