Оқушылардың танымдық белсенділігін жобалау технологиясы негізінде дамыту
жүктеу/скачать 278,24 Kb.
|
20220
| Ғылыми жаңашылдығы және практикалық маңыздылығы:
- бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін дамыту теориялық- әдіснамалық тұрғыдан негізделді; - «танымдық белсенділік» ұғымының мәні айқындалды; - бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділік деңгейлері диагностикалық зерттеулер арқылы анықталды; - оқушылардың танымдық белсенділігін дамытуда жобалау технологиясының тиімділігі дәлелденді. Қарастырылатын ғылыми мәселенің ағымдағы жағдайы: оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту мәселесіне педагогтардың, психологтардың, әдіскерлердің көптеген еңбектері арналған. А.Аристова танымдық белсенділікті қоршаған орта құбылыстары мен заттарына сәйкес субьектіде жаңару, өзгеру әрекетінің пайда болуы ретінде қарастырса, П.И. Пидкасистый өз зерттеуінде оқушы, өздігінен меңгеріп алуы үшін ол өзінің танымдық әрекетінің мәселесін және қалай жұмыс істеу керек екендігін білу керек – деп атап көрсетеді. Танымдық белсенділікті дамытудағы оқыту әдістемесінің негізін алғашқылардың бірі болып қалаған ұлы педагог Я.А.Коменский: «Заттың не құбылыстың түп тамырына жету, анықтау қабілетін дамыту, оны шынайы түсіну және оны қолдана білу қажет», - дейді. Бүгінгі таңда танымдық белсенділік, танымдық іс-әрекет, танымдық қызығушылық, зерттеушілік мәселелері жеке бағыттар ретінде А.Е.Әбілқасымованың, Т.Сабыровтың, А.С.Мустояпованың, Р.С.Омарованың, Б.Т.Абыканованың және т.б. зерттеулерінде жан-жақты қарастырылуда. Диплом жұмысының мақсаты: Оқушылардың танымдық белсенділігін жобалау технологиясы негізінде дамытуды теориялық жағынан негіздеп, әдістемелік жолдарын қамтамасыз ету. Міндеттері: - «танымдық белсенділік» ұғымының мәнін нақтылау; - оқушылардың танымдық белсенділігін дамытуда жобалау іс-әрекетін ұйымдастырудың маңызын айқындау; - бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділік деңгейлерін анықтау; - оқыту үрдісінде жобалау технологиясын қолдану және тиімділігін дәлелдеу. Зерттеу объектісі: Бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін дамыту. Теориялық және әдіснамалық негізіне зерттеу проблемасына байланысты философиялық, педагогикалық, психологиялық ой-пікірлер, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің бастауыш білім беру мәселелеріне қатысты нормативті құжаттары мен оқу-әдістемелік кешендері (стандарттар, типтік оқу бағдарламалары, оқулықтар, оқу құралдары және т.б.), оқу-әдістемелік іс-тәжірибелер. Тәжірибелік базасы: Қостанай облысы, Арқалық қаласы, Ш.Уәлиханов атындағы №1 жалпы орта білім беретін мектебі 1 БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ТАНЫМДЫҚ БЕЛСЕНДІЛІГІН ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 1.1 Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде «танымдық белсенділік» ұғымының зерттелуі Қоғам дамудың осы кезеңінде әлеуметтік маңызды тұлғалық қасиеттерге ие болатын адамдарды қажет етеді. Мұндай қасиеттер бастауыш сыныпта оқыту барысында қалыптасады, танымдық белсенділік одан тыс қалмайды. Танымдық белсенділік ертеде пайда болды және бүгінгі күні ол оқушылардың жеке басының негізгі маңызды қасиеттерінің бірі болып табылады. Өйткені, бастауыш сыныпта оқушылар оқытудың «дәмін» оның барлық көріністерінен сезіне алады. Ал оқушының танымдық іс-әрекеті дамып, жақсара ма, ол бастауыш сынып мұғаліміне байланысты. Бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін қалыптастыру мәселесі ғалымдарды ешқашан бей жай қалдырмады.. Оқыту процесінде танымдық белсенділік үлкен рөл атқарады, өйткені оқушы өзінің танымдық белсенділігін көрсеткенде, оқу процесі тезірек және тиімдірек болады. Осылайша, оқу процесінде дамыту, оқыту және тәрбиелеу міндеттері бірден шешіледі. Сонымен танымдық белсенділік дегеніміз не? Т.Д.Марцинковскаяның ең алдымен "белсенділік" терминін қарастырып, содан кейін "танымдық белсенділік" ұғымын нақтылауға жүгіну керек деген кеңесін басшылыққа алдық. Бұл теориялық тұрғыдан орынды болады. Жоғарыда аталған терминдер ғылыми әдебиеттерде кеңінен сипатталған. "Белсенділік" ұғымы психологиялық-педагогикалық теория мен практикада кеңінен қолданылғанына қарамастан, көптеген зерттеушілердің түсіндіруінде өте күрделі және түсініксіз. Кейбіреулер белсенділікті іс-әрекеттің нәтижесі деп санайды, ал басқалары белсенділікті іс-әрекетпен анықтайды, ал басқалары белсенділік іс-әрекетке қарағанда кеңірек ұғым деп санайды". Орыс тілінің сөздігінде "белсендінің" іс-әрекет, жігерлі, дамып келе жатқан деген мағыналары бар. Әдебиетте және күнделікті сөйлеуде "белсенділік" ұғымы көбінесе "іс-әрекет" ұғымының синонимі ретінде қолданылады. Дәстүрлі түрде физиологиялық мағынада «белсенділік» ұғымы тірі заттардың жалпы сипаттамасы ретінде қарастырылады. Бұл жағдайда белсенділік іс-әрекетпен байланысты, оның динамикалық жағдайы ретінде, өзінің қозғалысының қасиеті ретінде анықталады. Тірі тіршілік иелерінде белсенділік дамудың эволюциялық процестеріне сәйкес өзгереді. Жеке тұлғаның маңызды сапасы ретінде адамның белсенділігі қоршаған шындықты өз қажеттіліктеріне, көзқарастарына, мақсаттарына сәйкес өзгерту мүмкіндігі ретінде ерекше мәнге ие болады. А.Н.Леонтьев атап өткендей, "белсенділік – тіршілік иелерінің сыртқы және ішкі ынталандыру – тітіркену әсерінен өздігінен қозғалыс жасап, өзгеру қабілетін көрсететін ұғым» Психолог Н.Н.Поддъяков "балалар іс-әрекетінің екі түрі бар: баланың өзіндік белсенділігі және ересектер ынталандыратын белсенділігі" дейді. Н.Н.Поддъяков.атап өткендей, "баланың өзіндік белсенділігі – бұл баланың психикасының барлық салаларында оның көріністерінің әртүрлілігімен сипатталатын нақты және сонымен бірге әмбебап түрі: танымдық, эмоционалды, ерікті, жекелік". Н.Н.Поддъяков "баланың өзіндік белсенділігінің фазалық сипаты: күнделікті өмірде және мектептегі сабақтарда оқушының өзіндік белсенділігі оның ересек адаммен бірлескен белсенділігімен алмастырылады; содан кейін бала қайтадан өз белсенділігінің субъектісі ретінде әрекет етеді және т.б". Ересек адам ынталандыратын баланың белсенділігі және өзіндік белсенділігі баланың санасында бөлек болмайды, бұл екі белсенділік түрі бір-бірін толықтырады және бір-бірімен алмастырылып, баланың іс-әрекетін белгілі бір нәтижеге жетуге бағыттайды. Ересек адам баланың жеке белсенділігін ынталандыруда маңызды рөл атқарады, өйткені ересек адамның балаға беретін білімі, дағдылары мен қабілеттері болашақта өз тәжірибесіне айналады. Авторлардың "белсенділікті" анықтау нұсқаларын зерттей отырып, енді "танымдық белсенділік" ұғымын қарастырған жөн. Бүгінгі таңда педагогтер мен психологтар бұл ұғымды әр түрлі жағынан байыпты зерттеп жатыр. Мұғалімдер әр түрлі әдістер-тәсілдермен балалардың танымдық белсенділігін қалыптастыруға тырысады, бұл оқу процесінде әр баланың мүдделерін дамытуға, балалардың белсенді өмірлік ұстанымын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде танымдық белсенділікті әр автор әр түрлі қарастырады. Танымдық іс-әрекетке ешкім біржақты анықтама бермейді. Біз мұны дұрыс деп санаймыз, өйткені танымдық белсенділік нақты нәрсе емес, ол бала дамуының көптеген аспектілерін қамтиды. Мысалы, Г.И.Щукина былай дейді: «Танымдық белсенділік – бұл тікелей жағдайлармен анықталмайтын, бірақ оқушының тұрақты рухани қажеттілігі болып табылатын тұлғаның қасиеті». Е.А.Красновский: «Танымдық белсенділік – оқушы тұлғасының барлық қырларының көрінісі: жаңаға деген қызығушылық, жетістікке деген ұмтылыс, таным қуанышы; оқу және өмірлік мәселелерді шешуге деген көзқарас; мұның біртіндеп күрделенуі оқытудың негізін құрайтын мәселелерді шешуге дайындық" – деп анықтама береді. Өз кезегінде кеңестік ғалым-педагог М.А.Данилов "танымдық белсенділік – бұл алынған тапсырманы орындауға бағытталған жанды, жігерлі әрекет" деп мәлімдеді. Ғалым Ш.И.Ганелин: «Танымдық белсенділік – бастамашылық пен дербестікте көрінетін, ерік пен мінезді басқаруға, білім, білік, дағдыны тиімді игеруге әкелетін тұлғаның қасиеті» деп тұжырымдайды. Педагогикадағы танымдық белсенділік, ең алдымен, оқу іс-әрекетінде өзін көрсете алатын жеке тұлғаның маңызды қасиеті ретінде қарастырылады, өйткені бұл бастауыш сынып оқушыларының негізгі қызметі. Осыған сүйене отырып, кеңес психологы С.Л.Рубинштейн: "Оқыту ойыннан айтарлықтай ерекшеленеді және жалпы жағдайда қиындыққа жақындайды, яғни. оқытудың түпкі мақсаты – өз бетінше еңбек әрекетіне дайындау». В.С.Ильин: "Танымдық белсенділіктің дамуы баланың үнемі өсіп келе жатқан танымдық қажеттіліктері мен қазіргі уақытта оны қанағаттандыру мүмкіндіктері арасындағы қайшылықтарды жеңуіне негізделген". Т.И.Шамова былай деп жазады: "Біз танымдық белсенділікті оқушының зияткерлік және физикалық күштерінің қарапайым шиеленісіне дейін төмендетпейміз, бірақ оны жеке тұлғаның іс-әрекетінің сапасы ретінде қарастырамыз, ол оқушының іс-әрекеттің мазмұны мен процесіне қатынасында, оның оңтайлы уақытта білім мен іс-әрекет тәсілдерін тиімді игеруге деген ұмтылысында, адамгершілік-ерік күштерін жұмылдыруда көрінеді оқу-танымдық мақсаттарға жету "(Шамова,1982, 36). Танымдық белсенділік дамуының тұтас көрінісін педагог К.Д.Ушинский берді. Ол баланың жеке басы дербес білім алу және оларды пайдалану процесінде қалыптасады деп сенді. Г.С.Костюк жалпы биологиялық мағынада белсенділікті және адамның белсенділігін оның ең маңызды ерекшелігі – қоршаған шындықты қажеттіліктеріне, көзқарастарына, мақсаттарына сәйкес өзгерту мүмкіндігі ретінде ажыратады. Ұлы педагог баланың жан-жақты дамуының шешуші факторы баланың оқу процесіндегі белсенді ұстанымы деп санайды. "Мектептегі балалардың өмірін сананың жаңа, жоғары формаларын ояту арқылы олардың оқу іс-әрекетін жандандыратын етіп ұйымдастыру маңызды. Танымдық белсенділік – бұл мұғалімнің білім алуға және тұрақты дүниетанымға саналы қажеттілікті қалыптастыруға бағытталған оқушылардың дәйекті ақыл-ой әрекеттерін ұйымдастыруы". Танымдық белсенділіктің дамуы біркелкі және біртіндеп жүреді, бала айналасындағы әлемді біледі және қоршаған ортадағы орнын біледі. П.Ф.Каптерев мектепте танымдық белсенділікті дамыту үшін эвристикалық әдістерді қолдану қажет деп санайды. «Эвристикалық форма мектепке өмір рухын, еңбек пен белсенділік рухын әкеледі. Түсінбей жатқа оқу, ақпаратты уақытша меңгеру, бейжай есте сақтау, сабақта есінеу, мұндай формада мүмкін емес, өйткені оның мәні мектеп оқушыларының үздіксіз жұмыс жасауында, білім алу және дамыту үшін үнемі өз бетінше жаттығулар жасауында жатыр. Яғни, психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде адамның танымдық белсенділігі туралы нақты түсінік жоқ. Бұл ұғым туралы көптеген идеялар бар, мысалы: "құнды жеке білім" (Щукина), "әрекет жағдайы" (Шамова). Қазіргі уақытта танымдық іс-әрекеттің мәнін түсінудің екі тәсілі бар. Бірінші тәсіл танымдық белсенділікті ерекше қызмет түрі ретінде қарастырады. Бұл тәсілдегі танымдық белсенділік дегеніміз – іс-әрекеттің қалыптасуын, іске асырылуын, дамуын және өзгеруін қамтамасыз ететін адам анықтаған қозғалыс сәттерінің жиынтығы деп түсініледі. Екінші тәсіл танымдық белсенділікті сапа, жеке білім ретінде қарастырады. Бұл тәсіл аясында жеке тұлға субъектінің белсенді "Мен" ретінде, мінез-құлықтың бастапқы жоспарлардан шығуын реттейтін қатынастар, бағдарлар және семантикалық құрылымдар жүйесі ретінде сипатталады. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау бұл тұжырымдаманы әртүрлі авторлардың тұрғысынан қарастыруға мүмкіндік берді. 1-кесте. Танымдық белсенділік анықтау
Бүгінгі таңда танымдық іс-әрекеттің құрылымын, оқушылардың танымдық белсенділігін анықтау проблемасына айтарлықтай назар аударғанына қарамастан, жалпыға бірдей қабылданған түсінік жоқ. Ғылыми әдебиеттерді талдау негізінде қазіргі педагогикада танымдық белсенділіктің мәні туралы бірыңғай көзқарас жоқ деген қорытынды жасадық. 1.2 Жобалау қызметі бастауыш сынып оқушыларын оқыту процесін ұйымдастыру әдісі ретінде Жоба әдісі жобалық әрекеттің маңызды құрамдас бөлігі ретінде әлемдік педагогикада түбегейлі жаңа емес, өйткені ол өткен ғасырдың 20-жылдарында АҚШ-та пайда болды. Ол сонымен қатар проблемалар әдісі деп аталды және американдық философ және ағартушы Джон Дьюи жасаған философия мен білім берудегі гуманистік бағыт идеяларымен байланысты, ол баланың жеке мүдделеріне сәйкес тиісті іс-әрекеті арқылы белсенді негізде оқытуды ұсынды. В.У.Антоненко атап өткендей, уақыт өте келе жобалау әдісі идеясы біраз эволюциядан өтті. Тегін білім беру идеясынан туған, қазіргі уақытта ол жақсы ойластырылған және құрылымдалған білім беру жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Мұндай оқыту ұйымы оқушылар мен мұғалімдердің белсенділігінің үйлесімін қамтамасыз етеді. "Жобалау әдісі" 20-шы жылдардағы ресейлік ғалымдардың идеяларында көрініс тапты: Б.В.Игнатьева, Н.К.Крупская, Е.Г.Кагаров, М.В.Крупенин, В.Н.Шульгин және басқа басқа кеңестік тәрбиешілер сыни тұрғыдан өңделген жобалау әдісі теорияны практикамен байланыстыра отырып, шығармашылық бастама мен оқытудың дербестігін дамытуды қамтамасыз ете алады деп сенді. Е.Е.Глусова жобалық-бағдарлы оқыту мен жобалық жұмыстың келесі теориялық принциптерін анықтады: - басты назарда – оқушы: оның шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал ету; - оқу процесі оқушы үшін жеке мағынасы бар іс-әрекеттің логикасына негізделген, бұл оның оқуға деген ынтасын арттырады; жобамен жұмыс істеудің жеке қарқыны әр оқушының өзіндік даму деңгейіне жетуін қамтамасыз етеді; - оқу жобаларын әзірлеуге кешенді көзқарас оқушының негізгі физиологиялық және психикалық функцияларын теңгерімді дамытуға ықпал етеді; - негізгі білімді саналы түрде игеру әр түрлі жағдайларда жүйелі қолдану арқылы қамтамасыз етіледі және т.б. Жобалау технологиясының (жүйесінің) негізін қалаушылардың бастапқы ұраны: "барлығы өмірден, барлығы өмір үшін". Л.Р.Баимбетовтың пікірінше, жобалау әдісінің мақсаты. сондай-ақ, жалпы алғанда, жобалау әрекеті жобаға қатысушылардың жағдай жасауынан тұрады: 1) алған білімдерін танымдық және практикалық міндеттерді шешу үшін пайдалануды үйрену; 2) әртүрлі топтарда жұмыс істеу арқылы қарым-қатынас дағдыларын меңгереді; 3) өз бойында іскерліктер мен дағдыларды, оның ішінде зерттеу іскерліктерін (проблемаларды көрсете білу, ақпарат жинау, бақылау, талдау жүргізу, гипотезалар құру, жалпылау); технологиялық жобалау, конструкторлық, коммуникативтік, диагностикалық-талдамалық дағдыларды дамытады; 4) жүйелік ойлауды дамыту және т.б. Жобалар мен жобалық іс-әрекеттің әдісін қолдану оқушылардың әлеуметтік тәрбиесіне ықпал етеді (адамдардың бір-біріне әлеуметтік бейімделу қажеттілігін түсіну: келіссөздер жүргізу, басқалар ұсынған идеяларға жауап беру, ынтымақтастық жасау, түсінуді қажет ететін басқа біреудің көзқарасын қабылдау мүмкіндігі). Күнделікті педагогикалық қызметінде жобалық әдіс пен жобалық әрекетті қолдана білу – мұғалімнің жоғары біліктілігінің көрсеткіші, оның оқушыларды оқыту мен дамытудың прогрессивті әдістемесі. Бұл технологиялар 21 ғасырдың технологияларына жатады, бұл ең алдымен адам өмірінің тез өзгеретін жағдайларына бейімделу қабілетін қамтамасыз етеді. Жобалау әрекеті көптеген ұғымдарды қамтиды: жоба, жоба әдісі, жоба құрылымы, жобалау, жобалау технологиясы, жобалық әрекет технологиясы, жобалық педагогикалық технология, болжау, құрастыру, модельдеу, зерттеу, жоспарлау; рефлексия; жобаның тиімділігін бағалау рәсімдері және т.б. Жоба – "алға лақтырылған тас" - дербес және ұжымдық шығармашылық аяқталған жұмыс немесе ересектер арнайы ұйымдастырған және оқушылар орындаған, әлеуметтік мәні бар нәтижесі бар, шығармашылық жұмыстарды жасаумен аяқталатын іс-шаралар кешені. Жобада білімнің әртүрлі салаларынан білім мазмұнын біріктіруге болады, бұл оқушылардың, педагогтардың және ата-аналардың бірлескен танымдық-іздестіру әрекетін ұйымдастыруда үлкен мүмкіндіктер ашады. Қазіргі заманғы мектептегі білім берудің негізгі міндеттері бар – бұл, ең алдымен, оқуда бастамашылық пен белсенді дербестікті қалыптастыру, сондай-ақ жалпы білім беру біліктері мен дағдыларын қалыптастыру (зерттеу, рефлексиялық, өзін-өзі бағалау). Жобалық оқыту арқылы жоғарыда аталған міндеттерді жүзеге асыруға болады. Оқытудағы жоба, ең алдымен, белгілі бір нәтижеге жету жолдарын іздеуді көздейтін мәселе. Бұл оқушыларға сабақтарда білім, білік, дағдыларын дәстүрлі деңгейде емес, іздену деңгейінде қолдануға көмектесетін, балалардың шығармашылық дамуына ықпал ететін әдіс. Н.В.Иванова өз мақаласында былай деп жазады: "Жоба әдісі мектеп оқушыларының оқу-танымдық іс-әрекетінің белгілі бір практикалық немесе теориялық маңызды мәселені шешу кезінде алынған нәтижеге бағыттау идеясына негізделген ". Жобаға анықтама беретін авторлар жобалау технологиясының сипаттамаларын анықтайды. Е.С.Полат пікірінше, " бұл негізінен жоба бойынша жұмыс барысында шешуді қажет ететін мәселенің болуы. Бұл мәселе автор үшін маңызды және шешімін іздеуге түрткі болуы керек". И.Д.Чечель: "Әр жобаның өзіндік мақсаты бар. Бұл бастапқы мәселенің шешімі, бірақ әр жағдайда бұл шешімнің өзіндік, ерекше нұсқасы бар. Мұны іске асыру проблеманы шешудің табылған тәсілі, яғни жоба бойынша жұмыс барысында жоба проблемасын шешудің құралына айналатын жоба өнімі болып табылады". Қазірдің өзінде біз жобаның алғашқы ерекшеліктерін бөліп көрсете аламыз – бұл мәселені нақтылау, мақсатты тұжырымдау және жобалық өнімнің нақты бейнесін жасау. И.С.Сергеев " ...жобаның тағы бір айырмашылығы – жұмысты алдын-ала жоспарлау. Бастапқы проблемадан бастап жобаның мақсатын іске асыруға дейінгі барлық жолды олардың әрқайсысы үшін аралық міндеттерімен бөлек кезеңдерге бөлу керек; осы мәселелерді шешу тәсілдерін анықтау және ол үшін ресурстар табу; әр кезеңнің орындалу мерзімдерін көрсете отырып, егжей-тегжейлі жұмыс кестесін жасау". Жоба әдісі әрқашан қандай да бір мәселені шешуді қамтиды. Жоба әдісі оқушының іс-әрекеттерінің кешенін және мұғалімнің осы әрекеттерді ұйымдастыруының әдістерін (техникаларын), жоспарланған нәтижелерді алуға мүмкіндік беретін дидактикалық құралдардың, жағдайлардың, әрекет кезеңдерінің жиынтығын сипаттайтын педагогикалық технология болып табылады. Жобалау технологиясы – білім беру мазмұнының кез келген бағыты бойынша іздеу, зерттеу, практикалық міндеттерді шешу үшін белгілі бір жоспар бойынша мақсатты әрекет. Сурет 2. Жобалау әрекетінің басқа қызмет түрлерінен айырмашылығы. Е.С.Полат былай деп жазады: "жобаның міндетті түрде жазбаша бөлігі – жұмыстың барысы туралы есебі болуы тиіс, онда жұмыстың барлық кезеңдері, барлық қабылданған шешімдер олардың негіздемесі, барлық туындаған проблемалар мен оларды еңсеру тәсілдері сипатталады; жиналған ақпарат талданады, жүргізілген эксперименттер мен бақылаулар, сауалнамалардың нәтижелері келтіріледі және т. б.; қорытындылар шығарылады, қорытындылар жасалады. жобаның болашағы анықталуда. Жобаның міндетті шарты – оны көпшілік алдында қорғау, жұмыс нәтижесін ұсыну. Тұсаукесер барысында автор жұмыстың барысы туралы айтып, оның нәтижелерін көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар жоба мәселесін шешудегі өзінің білімі мен тәжірибесін, алған құзыреттілігін көрсетеді. Өзін-өзі таныстыру элементі – жоба бойынша жұмыстың маңызды жағы, ол автордың жасаған барлық жұмысы мен оның барысында алған тәжірибесін рефлексивті бағалауды қамтиды". Қазір жоба әдісі балада белсенді тұлғаны тәрбиелеу үшін мұғалімдер қолданатын дамып келе жатқан әдіске айналуда. З.В.Бордовскаяның пікірінше: "Жобалық іс-әрекеттің мақсаты: оқушылардың әртүрлі пәндерді оқу кезінде алған білімдерін, біліктері мен дағдыларын түсіну және қолдану; тапсырмаларды орындау кезінде оқушылардың ынтасын арттыру; шығармашылық қабілеттерін дамыту; жауапкершілік сезімін қалыптастыру; топтық жұмыста коммуникативтік қабілеттерін дамыту; мұғалім мен оқушылар арасындағы ынтымақтастық үшін жағдай жасау". Бұл мұғалімнің жоба әдісі, ол баланың жеке басын қалыптастырудың тиімді әдісі деп санайды, белсенді позициясы бар, оқушының қабілеттерін және қарым-қатынас дағдыларын дамытады. Бұл әдіс тек оқу функциясын ғана емес, сонымен қатар танымдық белсенділікті қалыптастыру үшін маңызды болып табылатын тәрбиелік және дамытушылық функцияларды да орындайды. Өзінің мақаласында Т.И.Балина былай деп жазады: "оқу процесінің технологиясында назардың дербестікке, іскерлікке, белсенділікке, тапқырлыққа ауысуы орын алады. Оқу материалын жалпылау, шоғырландыру және қайталау кезінде, оны практикалық қолдану біліктері мен дағдыларын дамыту кезінде бұл әдіс ең тиімділердің бірі болып табылады. Жобаның тақырыбын анықтау өте қиын, оқушыларға осы тақырыпта жұмыс істеу қызықты болуы үшін, сабақтың тақырыбында өзекті және маңызды болуы үшін бәрін жасау керек. Бұл тақырып мектеп курсында бір жақты ұсынылған немесе кез-келген құбылыс туралы жалпы түсінік береді, бұл тақырыптың бір ғана аспектісі болуы мүмкін, яғни мұндай тақырып және одан туындайтын мәселелер, оның шешімін оқулықтан табу мүмкін емес". 2-кесте. Жоба әдісінің анықтамалары
2-кестеде көрсетілгендей, қазіргі заманғы педагогтар жоба әдісін білім беру процесін ұйымдастырудың бір жолы ретінде зор әлеуетке ие екенін айтады. Сабақта жоба әдісін қолданған кезде мұғалім мен оқушының іс-әрекетінің құрылымы келесідей: оқушының өзі іс-әрекеттің мақсатын қояды, мұғалім көмекші рөлін атқарады, егер оқушыға қиын болса, іс-әрекеттің мақсатын қоюға көмектеседі, бірақ ешқандай жағдайда мақсатты өзі анықтамайды. Іс-әрекет барысында бала өзіне жаңа білім ашады, ал мұғалім оқушы нақты ақпарат ала алатын дереккөздерді ұсынады. Оқушы эксперимент жасаудан, қателесуден және қателіктерін түзету үшін және болашақта алдын-алу үшін бәрін жасаудан қорықпайды. Оқушы жұмыс барысында мәселені шешудің жолдарын өзі таңдайды, ол бастамашыл тұлғаны тәрбиелеуге ықпал ететін оқыту субъектісі ретінде әрекет етеді. Мұғалім жұмыс нәтижесін бағалауға, кемшіліктер мен артықшылықтарды анықтауға көмектеседі. Кесте-3. Жоба әдісін қолдану процесінде мұғалім мен оқушы қызметінің құрылымы
жүктеу/скачать 278,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|