Жарықтық репарация не фотореактивация (тікелей репарация)

1. Жарықтық репарация не фотореактивация (тікелей репарация)

• 1949 жылы неміс генетигі Альберт Кельнер ашқан.
• 1. Ультра күлгін сәулелердің әсерінен көрші орналасқан пиримидиндер арасында (Т=Т) байланыстың пайда болуы, ДНҚ репликациясын тежейді.
• Жарық кванттары арнайы фермент - фотолиазаны активтендіреді, ол зақымдалған ДНҚ-мен байланысып, димерлерді ажыратады;
• ДНҚ тізбегінің бүтіндігін қалпына келтіреді.

Жарықтық репарация (фотореактивация)

О6-алкилденген гуаниннің репарациясы

• Совет генетигі И.А. Рапопорт (ағылшын генетигі Шарлотта Ауэрбах ) 1944-1948 жылдары ДНҚ пуриндік және приримидиндік негіздерін алкильдеуші химиялық мутагендердің жаңа классы- алкилдеуші агенттерді ашты. Олар молекулаларға (метилдік, этилдік, пропилдік, бутилдік) бүйір топтарын қосады.

• Жасушаларда метил тобын гуаниннен ажыратып, ДНҚ құрылымын қалпына келтіретін метилтрансфераза ферменттері ашылған (1982-88 жылдары).

ДНҚ біртізбектік үзілулерінің репарациясы

• Иондаушы сәулелердің әсерінен пайда болады.
• ДНҚ полинуклеотидлигаза ферментінің көмегімен үзілген тізбек шеттері қосылады.

АП-сайттардың пуриндерді тікелей қосу арқылы репарациясы

• Голландия ғалымы Т. Линдал 1979 жылы зақымдалулардың әсерінен пуриндік негіздердегі азоттық негізбен қанттың арасында гликозидтік байланыстың үзілуін анықтаған. ДНҚ молекуласының осы аймағында қуыс – АП- сайт пайда болады.

• Инсертаза (ағыл. insert - қосу) ферменттері осы аймаққа дәл сондай негізді қосып, оны қантпен қосады. ДНҚ молекуласы зақымдалмаған қалпына келеді.

Қараңғылық репарация не эксцизиялық репарация

• ДНҚ тізбегінен зақымдалған аймақ кесіліп алынады, сондықтан эксцизиялық репарация деп аталады.
• Бұл репарацияның молекулалық механизмдері 1964 жылы ашылған. Осы репарация типіне бірнеше арнайы механизмдер жатады:
• Мысалы:
• гликозилазалар тек модификацияланған негіздерді кеседі,
• АР-эндонуклеазалар – апуриндік сайттарды кеседі.