1) жалпылама диалектикалық əдіс. Ол болмыстың барлық жақтарын зерттеуге жəне таным процесінің барлық кезеңдерінде қолданылады;
2) жалпы ғылыми əдістер. Олар ғылымның барлық саласында пайдаланылғанымен, таным процесінің барлық кезеңінде қолданыла бермейді; 3) жекеше əдістер. Олар нақты құбылыстарды бір ғылымның шеңберінде зерттеуге қолданылады. Мəселен, математикалық индукция əдісі - математикада, қоспалардың ыстыққа төзімділігін анықтау əдісі - металлургияда, радиоактивті бөліну əдісі - ғарышты зерттеулерде пайдаланылады.
12. Жалпы логикалық əдістер: Салыстырмалы - бұл əдістің мақсаты негізгі біртекті өлшемдер бойынша объектілерді салыстыру жəне олардың сапалы мен сандық қасиеттерін белгілеу.
Анализ - бұл таным бойынша, біртұтас объект ойлау немесе практикалық (материалдық) түрде қосынды элементтерге (белгілерге, қасиеттеріне, қатыстарына) бөлшектелінеді жəне олар біртұтас объекттен тыс өзгеше зерттелуі қажет.
Синтез - бұл таным бойынша, объектің ойлау немесе практикалық (материалдық) түрде алдын ала бөлшектелген қосынды элементтерін тұтастыру жəне біртұтас объекттен тыс зерттеу процесінде пайда болған олар туралы нəтижелерді қолдану.
Абстракциялау - бұл таным бойынша, ойлау арқылы объектің кейбір белгілері мен қасиеттерінен көңіл сергіту жəне зерттеуде тек қажетті белгілеріне назар аудару.
Жалпылау - бұл таным бойынша, объектің белгілерінің, қасиеттері мен қатыстарының жалпы, біріктіретін жақтарын анықтау.
Индукция - бұл таным бойынша, ойлауды нақты ережелер бойынша жалпы тұжырымға (ережеге, қағидаға) жеткізу.
Дедукция - бұл таным бойынша, жалпы ережелерден нақты тұжырымдарды шығару.
Аналогия - бұл таным, объектілердің нақты қасиеттерін, белгілері мен қатыстарын жариялау жəне осы арқылы басқа белгілері (қасиеттері мен қатыстары) туралы болжам ұсыну, сөйтіп, зерттелген объектің салыстырылған объектіге қарағанда ашылмаған құпия белгілері (қасиеттері мен қатынастары) бойынша тұжырымдау.
Модельдеу - бұл зерттеу əдісі бойынша, зерттелетін объектті (шынайы) ауыстыратын модельді құру жəне зерттеу, сол туралы бағдарламаны түпнұсқасына да қолдану.