ұрпақтары» жырында Қарадөң он бес жасқа келгенде Тоқсан бау лы ноғайлының ханы жиналған топка келіп былай деген екен: «Қарадөңдей жас бала,
Дұшпанменен кас бала.
Сегіз жаска келгенде,
Алысар жауын көздеді.
Өз қатарын іздеді,
Жаманға жүдэ ермеді.
Жаманның бетін көрмеді,
Жақсылар сөз сөйлесе
Отырып сөз тындады
Жаманның ісін қылмады,
Жасы үлкенді сыйлады...», -
Дейді (Ақсауыт, Батырлық дастандар. 1977. 74-75 бб.). м Халқымыз «жақсы» деген ұғымды адамгершілікке балайды. Өйткені, халық адамгершілігі мол адамды «жақсы адам» деген. Осы ретте «Болат-Жанат» дастанында кейіпкерлерінің эр түрлі қиыншылық, бөгеттерді жеңудегі шыдамдылығы, өмірге деген
14
Жақсылықбаева Р.С. Журналист этикасы
құштарлығы, жақсылыққа деген сенімі, ақылдылығы, тапқырлығы таңғалдырып отырады. Болат пен Жанаттың әкесі Мақалбай сауда- гер жол жүрер алдында ұл-қызына мынадай өсиет айтады: «¥лым-кызым - шырыным,
Тілінен шықпа піріңнің.
Жасыңнан эдеп үйренсең,
Әркімнен озар ілімің...», -
дейді (Қазақ халық әдебиеті. Дастандар. 1990. 19 б.). Бұл эдепті- лікке жетелейтін бата сөз екендігі даусыз. Қазақ халқы ар-ожданды, абыройды қатты қастерлеген, оны адамгершіліктің туы етіп көтерген, сондықтан, жастарға бата бер- генде: «Абыройлы бол!», «А, құдай абыройыңнан айырма»! - деп тілек білдіріп отырған. Ал, намыс - адамның ішкі сезім і, абырой ды қорғайтын құралы. Намыс - адамның қадір-қасиетіне байла- нысты өте нэзік, өткір, күшті лап етпе сезім. Ол - адамды жаман әрекеттерден сақтайтын таза ұлы қасиет. «Құлқаныс - Зеберш е» дастанында Құлқанысқа сырттай ғашық болып, капа болғанда
