П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет181/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

О А
БҮГІН 
К Е А Е Р М Е Е К Е Н ?
7 - с у р е т . Күмонді сүрақты ң интонациялы к сызыгы
Қарсы сұрақты ң тоналды контуры аяғы на 
дейін көтеріліп келеді де, соңғы сөздің ақырғы 
буы ны ой е к п ін ім е н б ел гіл ен ед і. М ұндай 
сойлемнің тоналды диапазоны мен интервалы 
кен мәндермен ерекшеленеді. Қарсы сұрақәдетте 
ж ы лдам қ а р қ ы н м е н а й т ы л ы п , о р таш ал ау
интенсивтілікпен ерекшеленеді 
(8 -с у р е т ).


8 - с у р е т . Қ арсы сүрақты ң интонациялы қ сызығы
Риторикалық сұрақтардың тонадцы контуры 
әр түрлі болы п, әдетте ко тер ің к і дауы сп ен
айтылады. Ондай жауап күтуді білдіретін сөздер 
ой екпінім ен белгіленеді. Әдетте, акценттелген 
сөз баяндауыш тың қасы нда тұрады. Сұраулы 
ш ы л аул ар а р қ ы л ы ж а с а л ға н сө й л ем д ер д ің
тоналды диапазоны және сөйлем нің басы мен 
аяғы н ы ң интервалы орта болатыны , ал сұрау 
есім д ік тер арқы л ы ж а с а л ға н сө й л ем д ер д ің
т о н а л д ы д и а п а з о н ы ж ә н е и н т е р в а л ы к ең
болатыны анықталды. Риторикалы қ сұрақтар 
баяу қарқы н м ен айтылып, оны ң интенсивтілігі 
акценттелген сөздерде м олаяды
( 9 -с у р е т ).
1,
ПЦ ф
зоо -}-
4 5 0 -
50 +
I----- 1------1------1----- 1----- 1----- 1------1------1 4
I------1------1------1------1------1----- н — I----- 1----->
гоо 
400 
воо 
воо 
юоо 
ігоо 
и о о
ібоо 
івоо
Қ АЙҒЫ ҒА ТҮСІРЕ 
МП 
ӨТКПН 
КҮНІ?
9 - с у р е т . Р иторикалы қ сұрақты ң интонациялы қ сызығы
С о н ы м е н , сұраулы сө й л ем д ер сұраулы
ш ылаулар арқы лы ж әне сұраулы есімдіктер 
арқы лы жасалатын үлкен екі топқа бөлінеді. 
Сұраулы ш ылаулар мен сұраулы есімдіктер 
сойлемдердің предикативтік (мағыналық) өзегіне 
айналады. Олардың интонациялық ерекшеліктері 
с ұ р а у л ы ш ы л а у л ы с о з д е р м ен с ұ р а у л ы
есімдіктердің функциясы мен орнына байланысты.
Сұраулы сөйлемдердің жоғарьща корсетілген 
екі түрінің ең негізгі ерекшелігі - максималды 
тоны ны ң әрқаш ан интонацияны ң мағы налы қ 
ө з е г ін е н
к ө р ін у і 
б о л ы п
т а б ы л а д ы . 
Интенсивтіліктің де негізгі тонны ң жиілігімен 
б ай ланы сты м олаю ы б ай қал ад ы . 
Сұраулы 
сөйлемдердің сұрау шылаулары сөйлемнің соңында 
қолданылғанда негізгі тонны ң көтерілуі де сол 
шылаулармен байланысты болады. Ал сұраулы 
есімдіктері басындатұратын сұраулы сөйлемдердің 
то н ы да ж о ға р ы бастал ы п , с о ң ы н а қар ай
бәсеңдейді.
Ж о ғ а р ы д а б а я н д а л ғ а н с ө й л е м д е р д ің
и н т о н а ц и я с ы қ а з а қ т іл ін д е г і с ұ р а у л ы
интонацияның екі инварианты болып табылады. 
Сұраулы шылаулар арқылы жасалған сөйлемдер 
мағынасы мен құрылымына қарай жалпы сұрақ 
интонем асы на жатады. Ал сұраулы есімдіктер 
арқы лы ж асал ған сөйлемдер арнаулы сұрақ 
интонемасына ие болады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет