2.4.2. Мағынанын түрлендірілуі Н егіз соз бен туы нды сөз а р а сы н д а ғы
қары м -қаты насты салы стырғанда, сөзжасамда
туынды сөздің лексикалы қ м ағы насы нда негіз
создің лексикалы қ м ағы насы толы қ сақталып,
оған тек үстеме м ағы на қосылады да, туынды
сөз негізгі мағынаның түрленуінен жасалады. Мы-
салы,
бел-белес, кала-калаш ы к, бала-балакан, түмсык-түмсыкша, жеңешетай т.б. Бұларда негіз
сөздің лексикалы қ м ағы насы туынды сөзге то-
лы қ сақталған , бірақ оны ң үстіне туынды сөзде
түрлі м ағы на қосы лған . Бұл орыс тіл білімінде
“модификационное значение” деп аталады. Қазақ
тілінің сөзжасамында ол зат есім, сан есім созжа-
самдарында орын алады.
2.4.3. Магынанын көшірілуі Негіз сөз бен туынды сөздің арасы ндағы
қатыстың үшінші түрінде туынды сөздің м ағы -
насы негіз сөздің м ағы насы н басқа сөз табына
кошіру арқылы жасалады. М ұнда негіз сөздің де
туынды сөздің де беретін лексикалы қ мағы насы
бір ұғымды білдіреді. М ысалы,
гүрс-гүрсіл, тарс- тарсыл, қаңғырма (етістік) -
каңғырма (сын есім),
канык (етістік) -
каны қ (сын есім),
қатар (зат
есім) -
қатар (үстеу).
Осы келтірілген м ысалдардың біріншілері -
негіз сөздер, екінш ілері - туынды сөздер. Олар-
д ы ң л е к с и к а л ы қ м а ғ ы н а л а р ы бір ұ ғы м д ы
білдіреді, бірақ сөз таптары басқа-басқа. Негіз
создің лекси калы қ м ағы насы сақтала отырып,
туынды сөздің соз табы озгерген. Бір сөз табы-
нан олар басқа сөз табы на кош кен, сондықтан
бұлар м ағы наны ң басқа сөз табына көшірілуі ар-
қылы ж асалған сөздерге жатады. Негіз сөздің
м ағы насы ны ң басқа соз табына көшірілуі арқы -
лы жасалған сөздер тілде бірсыпыра. Ол зат есім,
есімдік, сын есім, үстеу сөз таптарының созжаса-
мынан орын алады.
