СӨЗЖАСАМ ТІЛ БІЛІМІНІҢ ЖЕКЕ САЛАСЫ 2 1 1 ж оқ, ж ұрнақтар сөз табына байлаулы деуге бо-
лады. Бұл жұрнақтың жалпы ерекшелігі.
Ж ұрнақтардың әрқайсысының әр сөз табы-
на телулі болуы олардың м ағы насы м ен байла-
нысты. Әр сөз табы ны ң ж ұрнағы сол сөз табы-
ның мағынасын білдіреді, сондықтан да жұрнақ-
тар соз табына телулі.
О сы мен байланы сты негіз сөзге ж ұ р н ақ
қосылғанда, оған жұрнақ өз мағынасын үстейді
де, оны өз сөз табыны ң категориясына не оны ң
ішкі ерекшелігіне кошіреді. Сондықтан да ғалым-
дар сөзж асам ды қ м ағы наны сөз табы лы қ кате-
гория мағынасы тұрғысынан қарастырады. Аны-
ғы рақ айтқанда, жұрнақ негіздің мағынасына өз
мағы насы н қосып, басқа сөз табылық категори-
я ға көшіреді. Бір сөз табы болғанда, он ы ң ішкі
ерекшелігіне ауыстырады.
Сонымен жұрнақ оз мағынасын негіз сөзбен
қосылып, іске асырады. Ж ұрнақ беретін мағына
негіз сөздің туынды м ағы наға қатысы арқы лы
жүзеге асады, негіз сөздің м ағы насы на сүйен-
бей, туынды м ағы на жасалмайды. Бұл туынды
сөздің м ағы насы ны ң негіз сөздің м ағы насы не-
гізінде жасалатынын дәлелдейді.
Туынды сөз мағынасы қай тәсілмен жасалса
да, онда мағына негізділігі, заңдылығы сакталады.
Туынды создің м ағы на негізділігі аналити-
калы қ тәсіл арқылы ж асалған күрделі сөздерге
де қатысты. Күрделі сөздердің туынды м ағы на-
сы оның құрамындағы лексикалық мағыналы сы-
ңарлардың м ағы насы ны ң негізінде жасалады.
Мысалы,
онкүндік, шекара, орынбасар сияқты
күрделі сөздердің қазіргі мағынасы олар жасал-
ған
он+күндік, іиек+ара, орын+басар деген сы-
ңарлардың мағынасына негізделіп жасалған.
Сол сияқты
токсан (оқу мерзімі),
қырқы, туыскан, екпін (термин) т.б. осы сияқты лекси-
к а - с е м а н т и к а л ы қ тә с іл а р қ ы л ы ж а с а л ғ а н
сөздердің жаңа м ағы насы осы сөздердің тілдегі
негізгі мағынасы негізінде жасалған. Мұнда ту-
ынды сөздің м ағы насы негіз сөздің м ағы насы
арқылы түсіндіріледі.
Демек, туынды сөздің жасалуында туынды
м ағы наны ң негізділігі өзекті мәселеге жатады.
