осы (Бай-
тұрсынов
).Жармұхамет кешіккен соң, оның үйінде күтіп отырған болыс пәтеріне кайтты. Мұны көріп т ұрған Берікбол м ен Малтабар сарттың дүкенінен шыкты (Дулатов).
Шариғат, шариғат деп халыктың көзін бояудан басканы білмейсіңдер, онан да зекетті молда алғанда халы кка пайда келе ме, жок мектеп пайдасына жұмсалып, елдің көзі аш ылған жаксы м а ?
Соны неге айтпайсыз ?
(Дулатов)
дегендегіосы, мұны, соны есімдіктері
алдағы айты лған ойлар мен баяндалған о қи ға-
ларға, іс-әрекет, амалдар орнына, соларды ауыс-
тыра қолданылып тұр. Ал, ауыстырыла қолда-
н ы л ған сөйлемдердегі негізгі м ағы налар сол
сөйлемдердегі “әңгімесін естиміз” , “көзбен көріп
те білеміз”, “пәтеріне қайтты” , “елдің көзі ашыл-
ғ а н ” деген сияқты сөз тіркестеріне түсіп, онда-
ғы етістіктер негізгі ойлар мен амалдардың ма-
ғы налы ұйтқысы есебінде көрініп тұр. Бұндай
жағдайлардың бәріне де сілтеу есімдіктері әрқа-
шан субстантивтенген мәнде қолданылады.
Ж оғарыда келтірілген мысалдар мен ондағы
заң д ы л ы қтарға қар аған д а, сілтеу есімдіктері
белгілі бір контексте қолданылу мақсаттарына
қарай көптеген сөз таптары ны ң, я ғн и зат есім,
сын есім, сан есім, есімдік ж әне сөйлемдегі ой-
лар мен амалдардың орны на да қолданыла ала-
тын сөздер болып ш ығады.
Дегенмен, бұл заңды лы қты барлы қ сілтеу
есімдіктеріне бірдей тән заңды лы қ деп қарауға
болмайды. Сілтеу есімдіктерінің ішінде бұған ба-
ғы на қойм айты н ерекш е мәнді сөздер де кезде-
седі. Я ғн и сілтеу есімдіктерінің құрамында қол-
данылу мақсаты әр түрлі болғаны мен негізгі ма-
ғынасы өзгеріске ұшырамайтын, сол себепті еш-
қандай сөз не амалдардың орнына қолданылуды
қажет етпейтін сөздер бар. Әне
бір жерде түтіннен аулак шығып, бір топ кісі екі жар отырып күрес салып жатыр.
