-лаң, -лең, -алаң, -елең
жұрнақтары кейбір
етістіктерге ж ал ған ы п , туынды еліктеу сөздер
жасайды. М ысалы:
бұр-алаң, иір-елең, соз-алаң,
іиұба-лаң, ора-лаң
т.б.
Күрделі еліктеу сөздер деп жалаң еліктеу
сөздердің я негізгі, я туынды формаларының не
қайталануы, не қосарлануы арқылы жасалған
түрлерін айтамыз.
Күрделі еліктеу сөздер компоненттерінің фор-
маларына қарай оларды мынадай негізгі төрт топ-
қа бөлуге болады:
1)
арс-арс, борт-борт, быж-быж, гүр-гүр, дүр-
дүр, дір-дір, жарқ-жарқ, жалт-жалт, елп-елп, зыр-
зыр, зырқ-зырқ, лап-лап, лып-лып, маң-маң, күмп-
күмп, күрс-күрс, селк-селк, тарп-тарп
т.б.
ЕЛІКТЕУІШ СӨЗДЕР
555
2)
арс-үрс, баж-бүж, жарқ-жүрқ, шап-шұп,
ш а лп -ш ү лт .б .
3)
арбаң-арбаң, алшаң-алшаң, ағараң-ағараң,
далаң-далаң, елең-елең, елбең-елбең, ербең-ербең,
балпаң-балпаң, бортаң-бортаң, бүрсең-бүрсең, жа-
лаң-ж алаң, жалбаң-ж албаң, ж алтаң-ж алтаң,
кызараң-қызараң, көлбең-көлбең, кожаң-кожаң,
кокаң-кокаң
т.б.
4)
арбаң-ербең, арбаң-тарбаң, адыраң-едірең,
кикаң-кикаң, олпаң-солпаңт.б.
Еліктеу сөздерден өзге сөз таптарына тән бас-
қа да ж аңа сөздер жасалады. М ысалы:
тарсыл,
дүрсіл, күрсіл, тырсыл, бажыл, шыжыл
сияқты зат
есімдер-ыл
(-іл)
жұрнағы арқылы
тарс, дүрс, күрс,
тырс, баж, шыж
деген еліктеуіш сөздерден жасал-
ған. Сондай-ақ,
жалтак, бүлтак, шыжык, бүркак
сияқты есімдер де
жалт, бұлт, шыж, бұрк
деген
еліктеу сөздерден
-ақ (-ық)
жұрнағы арқылы ту-
ған. Еліктеу сөздерден басқа сөз таптары на тән
осындай туынды сөздер жасайтын басты-басты
жұрнақтар мыналар:
1. -ыл -іл (ырыл, быжыл, дарыл, дүріл, гүріл,
күрсіл, тарсыл, тырсыл, корсыл, сыртыл, күжіл, шы-
жыл, ыңкыл, сұңкыл, шүңкіл, сырыл, пысыл, бакыл,
зуыл, суыл, гуіл, шарыл, шырыл, шіңкіл, дүңкіл
т.б.).
Достарыңызбен бөлісу: |
