ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ДЫБЫСТАРЫ
23
Қазақ тілінің жасалым қорында барлық жа-
салы м нүктелер қатаң дауыссыз ды бы старға
қаты сты . Ерін арқы лы П, тіл ұшы арқы лы Т,
С, Ш , тілш ік арқы лы Қ (тіл ортасы арқы лы К)
дыбысы жасалады.
Қ азақ тілінде тіл арты арқылы ж асалаты н
қатаң дауыссы з дыбыс жоқ.
Қазақ тілінің жасалым қорындағы жасалым
тәсілдерінің қатаң дауыссыз дыбыстарға қаты с-
тысы то ғы сы ң қы
мен ж уысыңқы болып ш ы қ-
ты. Ерін тоғы сымы арқылы П дыбысы, тіл ұшы
то ғы сы м ы арқы лы Т ды бы сы , тілш ік то ғы сы -
мы арқы лы Қ (тіл
ортасы тоғы сы м ы арқы лы
К), тіл ұшы ж инақы жуысымы арқылы С, ж ай-
ы лы ңқы жуы сы мы
арқы лы Ш дыбысы ж аса-
лады.
Қатаң дауы ссы з дыбыстар бес ды бы стан
құралады.
Сонымен қатаң дауыссыз дыбыстар тобына
бір ортақ белгі (дауыс қатысы), екі айырым белгі
(жасалу орны мен жасалу тәсілі) тән.
1.3.2.2. ¥яң дауыссыз дыбыстар
Қ азақ тіліндегі
ұяң дауыссыз дыбыстардың
құрамы төмендегідей: Б, Д, Ғ-Г, 3, Ж. Бұлар
қазақ тіліне тән төл дауыссыз дыбыстардың қата-
рына жатады. Ұяң дауыссыз дыбыстардың бәріне
ортақ белгі - дауыстың жартылай қатысуы. Бас-
қаш а айтқанда, ұяң дауыссыз дыбыстардың жа-
салымына дауыс желбезегі жартылай (тербеліңкі)
қаты сады, жартылай тербеледі. Ұяң дауыссы з-
дарды ұйыстырып
отыратын бірегей белгі осы
болып табылады.
Б дауыссыз дыбысы
Жасалымы:
1. Б дауыссыз дыбысы қос ерін арқылы жаса-
лады. Ж асалу орны на қарай ерін-ерінді дауыс-
сыз болып табылады.
2.
Б дауыссыз дыбысы қос (астыңғы және
үстіңгі) еріннің тоғысуы арқылы жасалады. Ж а-
салу тәсіліне қарай тоғы сыңқы дауыссыз дыбыс
болып табылады.
3. Б дауыссыз дыбысын айтқанда дауыс жел-
безегі жартылай тербеледі, яғни жартылай
қаты-
сады. Дауыс қаты сы на қарай ұяң (тербеліңкі)
дауыссыз дыбыс болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: 
