ҚЫСҚАРҒАН КҮРДЕЛІ СӨЗДЕР
261
сөздердің бәрінде соңғы сыңар мағынасы бірдей.
Ал
жүмысшы, етікші, малшы, оқытушы, егінші
де-
ген туынды түбірлердің бәрінде - ш ы/-ш і жұрна-
ғының мағынасы бірдей. Тірек сыңар да, жұрнақ
та түрлі сөздерден туынды сөз жасап тұр.
Тірек сы ңарды ң күрделі сөздердегі орны
тұрақты, әдетте ол күрделі сөздің екінші сыңары
болады. М ысалы,
д лы п қ а й т
,
кет п қа й т ,
коріп
қайт,
тоқпан
жілік,
асықты
жілік,
ортан
жілік,
қара
көк,
күлгін
көк,
аш ық
көк,
екі
мың,
үш
мың,
бес
жүз,
сегіз
жүз,
тоғы з
ж үз
т.б.
Д егенм ен, бұл қағи д аға қайш ы жағдай да
кездеседі. Сан есім нің бірінші жасалу жолында
тірек сыңар бірінші орында тұрады. М ысалы,
он
бір,
он
екі,
он
үш,
отыз
төрт,
отыз
бес,
қырық
алты, қы ры қ жеті т.б. күрделі сандарда тірек
сыңар бірінші сыңарда тұрады.
Күрделі сөздің ауыспалы сыңары - олардан
тірек сыңар күрделі сөз жасайтын түрлі сөздер.
Ауыспалы сыңарларға тірек сыңар тіркесу арқылы
күрделі сөз жасалады. Мысалы, екі +
жүз,
үш +
жүз,
төрт +
жүз,
бес +
жүз
т.б. Тілде күрделі
сөздің ауыспалы сыңары қызметіндегі сөздердің
саны тірек сыңарлар санынан әлдеқайда көп.
Өйткені бір тірек сыңар арқылы түрлі сөздерден
бірнеше күрделі сөз жасалады, сондықтан тілдегі
ауыспалы сыңар қызметіндегі сөздер мен тірек сыңар
қызметіндегі сөздердің саны тең бола алмайды. Бұл
туынды түбірдегі негіз бен жұрнақтың санының
арасындағы айырмашылық сиякты.
Достарыңызбен бөлісу: |
