Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 5,96 Mb. Pdf көрінісі
|
ӘӚЖ:94(481).082 1939-1941 ж.ж. Кеңес-тҥрік қатынастарының негізгі бағыттары
Таубаев С.С. «Сырдария» университетінің ІІ курс магистранты
ХХ ғасырдың ҿте маңызды қасіретті оқиғаларының бірі болып табылатын екінші дүниежүзілік соғыстың дипломатиялық тарихы кҿптеген 243
отандық жҽне шетелдік тарихшылардың зерттеу обьектісі болып табылады. Осы кезеңнің халқаралық қатынастар жүйесіндегі кеңес-түрік қатынастарының дамуы ерекше қызығушылық тудыратыны белгілі. Ұлы ҽлемдік державалардың бірі ретінде КСРО-ның сыртқы саясаты кҿп жағдайда тарих барысын айқындағаны күмҽнсіз. Сонымен бірге Түркия да маңызды елдердің бірі болды. Шығыс пен Батыс қиылысындағы қолайлы географиялық орналасуы, сонымен бірге Басфор мен Дарданелл бұғаздарына бақылау орнату мҽселесінде жҽне Жерорта теңізінен Қара теңізге кемелерді ҿткізу мҽселесінде шешуші роль атқаруы Түркияны ғасырлар бойы ұлы державалар арсындағы кескілескен дипломатиялық күрес пен соғыстардың обьектісіне айналдырды. Екінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында Түркия тағы да Англия, Франция, Германия жҽне Италия мүдделерінің түйіскен аймағына айналды. Түркияның маңызды стратегиялық жағдайы жҽне түрік үкіметінің саяси жағдайға ықпал етуге ұмтылуы бұл мемлекеттірдің оған қатынасында белсенді саясат ұстануына жағдай жасады.Түркияның Кеңес Одағымен кҿршілік жағдайы олардың қарым-қатынасына екі мемлекеттің де қауіпсіздігі тұрғысынан қарағанда үлкен маңызға ие болды. Ҽсіресе, Қара теңіз бұғаздары аймағындағы қауіпсіздік мҽселелерін екі ел ҿкілдері бірнеше рет талқылады. Ҿз кезегінде қарастырылып отырған кезеңде кеңес-түрік қатынастарында бетбұрыс кезең болды. Бұрынға Түркия Республикасының қалыптасу кезеңінде қол жеткізген достық байланыстарына салқындық түсе бастады. Түркия Бірінші дүниежүзілік соғыстағы жеңілісінен сабақ ала отырып, Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде ҿте ұтқыр саясат ұстауға ҽрекет жасады. Мемлекет басшысы мен оның дипломатиясы елдің барлық шегараларында жүргізіліп жатқан ҽскери қимылдарға қарамастан елдің тұтастығын сақтай білді. Түркияның сыртқы саясатының ең басты жетістігі де осы болатын. Ұлы державалар арасындағы қарама- қайшылықты пайдалана отырып жҽне ҿз мүмкіндігін дұрыс бағалай білген ел басшылығы бейтараптық ұстады. Кеңес басшылығы да бірнеше рет мойындаған осы бейтараптық соғыстың аса ауыр кезеңінде одақтастарға қызмет етті. Түркияның екінші дүниежүзілік соғыс кезінде ұстаған саясатын американ ғалымы У.Боуэн одақтас бірақ соғыспайтын ел деп ҽділ бағалады. Ҿзінің ҿмірінің соңында Ататүрік ҿз мұрагерлеріне солтүстіктен тҿнетін қауіпке мұқият болуды ҿсиет еткен болатын. Бұл қауіп дереу-ақ шындыққа айналды. Екінші дүниежүзілік соғыстың алғашқы айларында- ақ КСРО Түркияға талаптар қоя бастады, нҽтижесінде ол Шығыс пен Батыс арасындағы қарама-қайшылықтар аренасына айналды. 1939 жылы 23 тамызда Германия мен КСРО шабуылдамау туралы пактіге қол қойды, мұны Түркия мазасыздықпен қарсы алды. Бұл қадамның логикалық жалғасы Германияның 1939 жылы 1 қыркүйекте Польшаға соғыс ашуы болды, ал 3 қыркүйекте Ұлыбритания жҽне Франция Польшамен келісіміне орай Германияға соғыс жариялады. Екінші дүниежүзілік соғыс басталды.
244
1939 жылдың мамыр-маусым айларында Анкараның Лондонмен жҽне Парижбен екіжақты декларацияға қол қойуын Түркияның саяси топтары ғана емес, ел жұртшылығы да қуанышпен қарсы алды. Декларацияда Ұлыбритания Түркияның территориялық тұтастығына кепілдік беретіні айтылған болатын. Ел президенті И.Инѐню осындай кепілдікті Кеңес Одағынан да алғысы келді. Осы тақырыпта келіссҿздер жүргізу үшін Түркияның сыртқы істер министрі Ш.Сараджоглу 24 қыркүйекте Мҽскеуге бет алды, 1 қазанда оны И.Сталин мен В.Молотов қабылдады. В.Молотов кеңес тарапы ҿзара кҿмек туралы англо-франко- түрік пактінің жобасын қызығушылықпен танысып шықты жҽне «Біз бұл келісімнің статьяларын мұқият талдауға ҽркет жасадық жҽне Түркияның Англиямен, Франциямен жасаған ҿзара кҿмек туралы пакті нақты кімге қарсы бағытталғаны, жалпы құжаттың мазмұны бізге түсініксіз болды деген қортындыға келдік», - деп мҽлімдеді. Кеңес-түрік қатынастары туралы мҽселені қозғай отырып белгілі орыс тарихшылары А.Данилов пен А.Пыжиков бұны басталған соғыс жағдайында КСРО Түркияға қандай да бір кепілдік бергісі келмегені жайлы ҽділ түрде бағалады/1/. Ш.Сараджоглу Мҽскеуде 16 қазанға дейін қалды, бірақ бұдан кейінгі келіссҿздер нҽтижесіз болды. Осындай жағдайда бұл «дипломатиялық ойынның» барысын
тамашалап отырған ағылшындардың жҽне француздардың ресми ҿкілдері кҿктемде басталған келіссҿздерді аяқтау мақсатында шешуші іс-ҽрекетке кірісті. Ақыр аяғы, 19-қазанда бұл процесс Анкарада ағылшын-француз-түріктер арасында ҿзара келісім туралы шартқа қол қоюмен аяқталды. КСРО бұл келісімге байланысты ұстамдылық кҿрсетті. Дегенмен қазіргі таңда жарыққа шыққан құпия дипломатиялық құжаттар Кеңес Одағының Түркияның бірқатар мҽселелерде тіптен дербес шешім қабылдауына ҿкпелі болғанын кҿрсетеді. И.Сталин Түркияға үлкен қызығушылық танытты жҽне оның тағдыры туралы мҽселенің бҽрі Кеңес Одағының қатысуынсыз шешілуі мүмкін емес деп есептеді.
Кҿріп отырғанымыздай 1940 жылы Түркияның тҿңірегінде күрделі дипломатиялық шиеленіс орын алды. КСРО-ның үкіметтік делегациясының Берлинге (1940 жылы қараша) сапары кезінде, оны басқарып барған В.Молотов немістерден КСРО-ның Түркиядағы мүддесін қолдауын талап етті. Ең алдымен бұл бұғаздарға байланысты болды. В.Молотвқа Түркияны Кеңес Одағы мен Болгария арасында бҿлісу жоспарланғанын аңғару қиын емес. И.Сталин Бұғаздар мҽселесін бейбіт жолмен шешуге болмайтынын білді жҽне оны тек Кеңес ҽскерлерін Болгарияға кіргізіп Түркияға қысым жасау арқылы шешу керек деп есептеді. И.Сталиннің бұл ойының барысы Коминтерннің Атқару Комитетінің Бас Хатшысы Г.Дмитревке 1940 жылы 25-қарашада айтқан: «Біз түріктерді Азияға қуып тығамыз. Бұл қандай Түркия? Онда 2 миллин грузин, бір жарым миллион армян, 1 миллион күрдтер жҽне т.б. Түріктер тек 6-7 миллион» - деген сҿзінен анық кҿрініс тапты/2/.
245
1941 жылы 18 маусымда сыртқы істер министрі Ш.Сараджоглу Түркияның атынан жҽне елші фон Папен Германияның атынан бір- біріне шабуылдамау туралы пактке қол қойды. Екі жақ ұлттық шегаралардың бүтіндігі мен қолсұғылмаушылығын құрметтеуге жҽне бір-біріне қарсы жаулық іс-ҽрекеттен бас тартуға міндеттелді. Бұл келісім Түркияның басқа елдер алдындағы ең алдымен ҿзінің одақтасы Англия алдындағы міндеттерін жойған жоқ. Түркияның мүндай тҽуекелшіл қадамын АҚШ пен Ұлыбритания ғана емес, КСРО-да ерекше мазасыздықпен қарсы алды. Бұл келісімнен 4 күн алдын, яғни 14 маусымда «Правда» газеті ТАСС-тың (Кеңес Одағының Телеграф Агенттігі) КСРО мен Германия шабуылдамау туралы пакттің шарттарын еш мінсіз орындап жатқаны жҽне екеуінің арасындағы соғыстың басталуы жайлы қауесеттің еш негізсіз екені туралы мҽлімдеме жасады. Бірақ осы мҽлімдемеден сегіз күннен кейін 1941 жылдың 22 маусымында Германия Кеңес Одағына шабуыл жасады жҽне Екінші дүниежүзілік соғыс жаңа сатыға кҿтерілді.
1941 жылдың 26 маусымында Түркия арнайы нота жариялады, онда ҿзінің Германияға қатысты жҽне КСРО-ға қатысты да бейтараптық жариялайтынын мҽлімдеді. И.Сталиннің бұл есепке байланысты үлкен күмҽні болды. 4 шілдеде Закавказья мемлекеттерінің басшылары - Азербайжан КПОК-нің бірінші хатшысы М.Дж.Багиров, Грузияның КПОК-нің бірінші хатшысы К.Чарквиани жҽне Арменияның КПОК-нің бірінші хатшысы Г.Арутиновпен болған ҽңгімесінде ол «Фронт сіздерден алыс, бірақ сіздер қауіпті аймақтасыздар. Біз Түркияның бейтараптығына толық сенімді бола алмаймыз» - деді/3/.
1941 жылы жылы тамыздың соңында кеңес-британ ҽскерлерінің Иранға енуі Түркияда қосымша қобылжу тудырды. Екі апта алдын 10- тамызда Ұлыбритания жҽне КСРО Бұғаздар режимін жҽне Түркияның территориялық тұтастығын сыйлайтыны жҿнінде мҽлімдеме жасады. Ал оны агрессия құрбаны болған жағдайда кҿмек кҿрсететініне сендірді. Дегенмен 1942 жылдың 25-сҽуірдегі Закавказ ҽскери округінің жағдайын талқылау қортындысында И.Сталин жҽне армия генералы И.Тюленов Закавказ округін Басштабтың 26-сҽуірдегі директивасына сҽйкес қару жарақпен жҽне ҽскери техникамен күшейту туралы шешім қабылдады. Ал 5 мамырда 45 жҽне 46 армияның басшылығына Түркия территориясына шабуылдауға дайын болу туралы директива келіп түсті/4/. Бұл жарақталған жҽне даярлықтан ҿткен, сол территорияда соғысуға даяр армияның шынай ҽскери іс-ҽрекеттері еді.
Осымен бір қатарда 1942 жылдың мамыр айында кеңес-герман фронтындағы жағдай дерліктей қиындап кетті, ҽсіресе Қырым мен Харьков маңындағы ауыр шайқастардың задаптары Түкияға қасы ҽскери қимылдады кешіктіуге себеп болды. Фашистік басқыншылардың Кавказға жақындауы Түркияны да ҿзінің қорғанысы жайлы ойлауға мҽжбүледі. Закавказ майданындағы барлаушылардың 1942 жылдың 29-шіледегі
246
мҽліметі бойынша Түркияның кеңес шегарасынддағы қаулы күштеі 4 корпусты, 16 жаяу жҽне 22 кавалериялық копусты құрады/5/.
Түрік ҽскерлерінің шығыс аудандарда топтастырылуы кеңестік тарихнамада кҿбінесе соғысқа даярлық деп бағаланды. Ҿкінішке орай, қазіргі ресейлік тарихнамада да бұл олқылық ҽлі толық шешілмеді. Түркияның ішкі жҽне сыртқы саясатының түбірлі сұрақтаымен байланысты болған мҽселені талдай отырып И.Иненю: «Кеңестер мен немістер арасында соғыс басталғаннан біз бұл соғыста бейтараптық ұстайтынымызды мҽлімдедік. Кеңес үкіметі ҿзінің елшісі арқылы біздің Сыртқы Істер Министрлігіне 1942 жылы 9 қаңтарда Түркияның ұстанымы одақтастар үшін ҿте тиімді екенін ресми мҽлімдеді. ...кей жерде олар немістердің Еділге дейін жетуінде біз ҿз күштерімізді шығыс аудандарда шоғырландыру арқылы Кеңестерге кедергі келтіргендігіміз туралы айтты... 1942 жылдың жазының соңында біз Трапезун мен Хопада ҽскерімізді шоғырландырып жатқанымызды ресми түрде кеңес үкіметіне мҽлімдедік жҽне ондағы мақсатымыз Кавказ фронтының тылынан немістерге соққы беру мүмкіндігі бар деп есептедік. Біз Кеңестеден қанағаттанарлық жауап алдық. Соғыс кезіндегі біздің күштеріміздің шоғырландыуы тек қана ось елдеріне қасы бағытталғанын бұдан артық түсіндіру мүмкін емес» деп атап кҿрсетті/6/.
Қазігі таңда жарыққа шыққан одақтастадың жазбалары 1943 жылы Түркияны қандай ҽдістермен болса да ҽскери қимылға тарту туралы келісімнің болғанын кҿрсетеді. 1943 жылы 19 қаңтардағы Касабланкадағы конференцияда ағылшындар мен американдықтар Германияға оңтүстік флангадан соққы беру жҽне Ресейге жаңа транспорт линиясын ашу үшін Балқан фронтын ашу керек деп есептеді. У.Черчилль бұл жоспарларды жүзеге асыруда Түркия кілт болып табылады деп жазды. 1943 жылдың
30-қаңтары мен
1-ақпанындағы Аданедегі келіссҿздерде У.Черчилль Түркиядан Анкарада қол қойылған пактінің шарттарын орындауды, яғни тез арада соғысқа кіруін жҽне Бұғаздарды ашуын талап етті. Бұған пезидент И.Иненю: « Түркия Анкара пактіне адалдығын сақтайды. Оны бұзу ойында да жоқ. Бірақ заманауи қару- жарақпен жеткілікті түрде қамтамасыз етілмеген армиямен соғысқа ену жеңіліспен тең. Түрік армиясының заманауи қару-жарақ пен оқ-дҽрісі жоқ. Егер Англия Қажеттерімізді ҿтесе, онда біз соғысқа енеміз» деп жауап берді. Осында қатысып отырған премьер-министр Ш.Сараджоглу Ресейдің ҽскери жетістіктері оны импералистік мемлекетке айналдыруы мүмкіндігін қосты. Оның пікірінше сол КСРО-ның импералистік менмендігінің қаупі Түркияның абай болу қажеттігіне мҽжбүрлейді. Түрік қоғамын тыныштандыру үшін У.Черчилль егер Ресей себепсізден Түркияға соғыс ашатын болса, барлық халқаралық ұйымдар оны қорғайтынына уҽде берді. Дегенмен Черчилльдің бар күш жігеріне қарамастан бұл шара пайдасыз болды, Түркияны соғысқа кіруге кҿндіре алмады/7/. Түркияны соғысқа қатыстыру мҽселесі 1943 жылғы Тегеран конференциясына қатысушы одақтас державалар басшыларының басты
247
мҽселелерінің біріне айналды. Олар Рузвельт, Черчилль жҽне И.Иненюдің кездесуін ұйымдастыру қажет деп есептеді. Жоспарланған кездесу 1943 ылдың
4-6 желтоқсанына Каирде жоспарланды. Тегеран конференциясының шешімдерінен шыға отырып У.Черчилль Анкараның соғысқа араласу қажеттілігін жҽне 1944 жылдың 15 ақпанында Түркияға англо-американ ҽскерінің келетіні жайлы ескертті. Басқаша жағдайда Түркиямен қатынасын үзетінін айтып сес кҿрсетті. Исмет Иненю жалпы одақтастардың пікірімен келісті, бірақ бірқатар мҽселелерді анықтап алуға ҽрекет жасады. Мысалы егер «одақтық» Қызыл Армия Балқан түбегіне еніп алса, онда ол жерден мүлде шықпайды. Түркия мемлекет қайраткерлері енді герман емес кеңес имперализімінен қорқа бастады. Бұл сұрақтарға жауап бере отырып У.Черчилль болашақ халқаралық ұйым орыстарды Түркиядан алшақ ұстау үшін бірқатар шаралар қолданатынын мҽлімдеді.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі кеңес-түрік қатынастарын талдай келе ең алдымен Түркияның мемлекеттік қайраткерлері ҽскери қимылдардың қақ ортасында отырып елді еш қантҿгіссіз соғыстан аман алып шықты деп қортындылауға болады. Сол кездегі американ жҽне ағылшын дипломаттарының пікірінше Анкара екінші дүниежүзілік соғыс кезінде кеңес ҽскерлерін ҿз территориясына енгізген жоқ жҽне сол арқылы елдің соғыстан кейінгі тағдырын айқындады. Соғыс барысында Түркияның бейтараптық ұстауын одақтастардың кҿшбасшылары одақтастардың жеңісіне қызмет етеді деп атап ҿтті. Мұндай мҽліметті КСРО-ның Сыртқы Істер Министрлігінің Түркияға арналған нотасында да ресми мҽлімделді. Алайда соғыс барысындағы ҽскери басымдықтың кеңестер жағына ҿткен кезінен кеңес-түрік қатынасында қарама-қайшылықтар кҿбейе берді.
Резюме В статье рассматриваются направления Исмет Иненю во внешней политике Турции и изменения во внешней политике Республики, а также акцентрируется внимание на историю советско-турецких отношений и на проблемы советско-турецких отношений 1939-1941 годах.
Summary In this article discussed the history of the Soviet-Turkish communication and the problems of the Soviet-Turkish communication in 1939-1941 years, and told the directions of exterior politics Ismet Inenyu and change of exterior politics in Turkish Republic.
Пайдаланған ҽдебиеттер 1.
Данилов А.А., Пыжиков А.В. Рождение сверхдержавы: СССР в первые послевоенные годы. М., 2001. 12-б. 2.
1953) М.2008. 211- б. 248
3. Штеменко С.М. Генеральный штаб в годв войны. Кн 1. М.1985. 29-б 4.
турецкие отношения: история, современное состояние и преспективы. М.,РАН, 2003. 54-б. 5.
91.68-б 6.
Д.Гасанлы. СССР и Турция: от нейтралитета к холодной войне (1939- 1953) М.2008. 125- б. 7.
91.142-б. ӘӚЖ- 81. 232 Развитие навыков устной речи
Темирбаева Ж.Л. Университет «Сырдария»
В системе высшего профессионального образования главной проблемой является выпуск профессионально компетентного и социально активного специалиста, который сможет своими знаниями решать задачи, стоящие перед ним. Одной из главных задач, которую приходится решать на начальном этапе обучения является развитие навыков устной речи. Эта работа трудна, так как проходит параллельно с развитием навыков разговорной речи. Устная речь по специальности отличается от других видов работы по иностранному языку. И не вызывает возражения ее близость к письменной речи. Это проявляется в сохранении основных признаков – отсутствия эмоций, строгой последовательности и логичности изложения, точности языковых средств и др. Близость устной речи по специальности к письменной речи не означает, что в ней используется все обилие лексических и грамматических средств. На протяжении занятия первостепенной остается проблема отбора учебного материала, который должен быть усвоен студентами. Внимание следует акцентировать на коммуникативных средствах языка, которые обеспечивают обмен информации, обогащающих знания студента. Студент, работающий с книгой, овладеет навыками чтения и понимания научного текста, поэтому при устном изложении прочитанного или передачи научной информации использует лексику и грамматику, которую он нашел в тексте. С первых же занятий необходимо начинать накопления общенаучной и специальной лексики, и усвоение грамматических конструкций. Желательно как можно раньше начинать работу по активизации коммуникативных средств и их вовлечению в разговорную практику студентов. На первом этапе обучения количество пассивно усвоенных языковых единиц опережает возможности их активного использования
249
студентом в самостоятельном высказывании. Смысловая сложность высказывания вступает в противоречие с неподготовленностью студента в активном использовании в устной речи минимума лексических и грамматических средств, так как студент пока не может формировать мысль на иностранном языке. Задача преподавателя научить студента свободно комбинировать свой языковой запас в реализации коммуникативных средств. А эти средства многогранны: монологическая речь и ее разновидности – устное резюме; устное комментирование наглядности; лекция; сообщение; доклад; проведение экскурсии: диалогическая речь и ее разновидности; производственно-деловой разговор; дискуссия; интервью. Все эти навыки должны обогащаться в процессе обучения. В группе на начальном этапе занятия невозможно избежать конструирования высказывания студентов, поскольку они являются результатом выполненного упражнения. Непроизвольности и спонтанности можно добиться путем многократного конструирования высказываний отдельными элементами и переносом внимания с языковой формы на содержание. Главное, чтобы детали высказывания были в сфере внимания и постоянно включались в упражнения. Это литература по специальности, читаемая студентами, которая соответствует требованиям, предъявляемым к ней: степень трудности, степень насыщенности терминологической лексикой; оригинальность и т.п. Полнота высказывания и постепенное нарастание трудности помогут студенту перейти от запоминания отдельных слов – понятий речевых образцов к самостоятельному их конструированию и комбинированию, а в дальнейшем к спонтанному использованию в речи: нахождения в памяти необходимых слов-понятий для высказывания, упражнение на словообразование. Желательно при этом это упражнение не превращать в опрос всех производных и сложных слов, на сочетаемость терминологической лексики с другими словами и, не превращая его в долгий отнимающий много времени и усилий опрос. После освоения структурных моделей, можно перейти к конструированию простых пассивных конструкций. Эти простейшие модели помогут студенту включиться в коммуникативную деятельность. Студент получает большой простор в варьировании моделей, которые усвоил. Из учебного текста начинают отбираться и активизироваться грамматические модели, и конструкции, свойственные научному стилю в его устном проявлении. В памяти студента фиксируются и накапливаются простые модели предложений с зависимыми членами, где содержатся предикативные отношения, от чего высказывание расширяется. Для развития разговорных навыков по специальности большое зна - чение имеет овладение грамматической синонимией. В процессе занятий должны накапливаться словосочетания, содержащиеся в читаемых текстах, которые следует использовать как элементы усложненных высказываний.
250
Все это сможет помочь студентам быстрее овладеть русским языком, и да - дут импульс к его обогащению и применению своих знаний в процессе обучения в вузе. Большую роль в развитии коммуникативной компетенции учащихся играют языковые навыки, на сформированности которых базируется речевая деятельность. К языковым навыкам мы относим лексические, грамматические и фонетические навыки. Сформированность фонетических навыков является непременным условием адекватного понимания речевого сообщения, точности выражения мысли и выполнения языком любой коммуникативной функции. Поэтому работа над произношением учащихся начинается с первых уроков начального этапа и распространяется далее на весь школьный курс обучения иностранному языку. Для формирования навыков устной речи, аудирования, письма и чтения надо не только уметь произносить соответствующие звуки, но и знать, как они соединяются в словах, а затем как эти слова соединяются в предложении. В естественной языковой среде это происходит одновременно, у маленьких детей этот процесс идет легко и просто. В условиях неязыковой среды, на уроке иностранного языка постановке произносительных навыков следует уделять значительное внимание. При всей многоплановости и многоаспектности процесса обучения иностранному языку в школе роль и значение фонетических навыков нельзя недооценивать, т.к.: 1) фонетические навыки имеют смыслоразличительное значение. От неправильного произнесения всего лишь одного звука в слове оно теряет или меняет смысл и, как следствие, затрудняет коммуникацию при говорении и при восприятии речи на слух. 2) фонетические навыки относятся к числу наиболее «хрупких», они больше других подвергаются деавтоматизации, т.е. разрушению в силу недостаточного или несистематического подкрепления. В результате деавтоматизации этого вида навыков появляется «соскальзывание» в произношении на нормы родного языка, фонетические навыки утрачиваются и обучающиеся испытывают трудности коммуникативного характера. Не меньшее значение для коммуникации имеет и интонация. Несинтагматичность речи, неверная интонация могут исказить смысл высказывания. Без владения правильной интонацией невозможно выразить основные речевые функции: подтвердить, возразить, усомниться, попросить, предложить и др. Нормальному пониманию способствует фразовое ударение и нормальный темп. Немецкая, французская и английская речь гораздо быстрее русской речи. А у наших школьников, как правило, темп речи довольно низок, отсюда и «ломаная» интонация. образом, корректное произношение предполагает сформированность навыков артикулирования звуков и звукосочетаний,
251
владение интонацией, а также умение расставить ударение, соответствующее нормам изучаемого языка. Обучение произношению в общеобразовательной школе осуществляется на базе специально отобранного минимума. При этом обычно руководствуются двумя главными принципами. Первым из них является принцип соответствия потребности общения. Согласно этому принципу в минимум включаются звуки и интонемы, имеющие смыслоразличительную функцию. Соответственно в минимум входят все фонемы, но исключены их варианты, позиционные и комбинированные. Количество интонем ограничивается наиболее употребительными структурными типами предложений. Интонемы, имеющие эмоционально- экспрессивное значение, в минимум не включаются. Применение второго – стилистического – принципа проявляется в том, что объектом обучения является полный стиль образцового литературного (нормативного) произношения. Различного рода диалектные отклонения, а также неполный (разговорный) стиль произношения в школе не изучаются. Фонетические навыки входят автоматизированными компонентами в умения говорения, аудирования, чтения и письма, т.е. в рецептивные и репродуктивные виды речевой деятельности. Фонетические навыки можно разбить на две большие группы: слухопроизносительные и ритмико-интонационные. Слухопроизносительные навыки, в свою очередь, делятся на аудитивные (слуховые) и собственно произносительные. Под слухопроизносительными навыками понимают навыки фонемно правильного произнесения всех звуков в потоке речи, понимание всех звуков при аудировании речи других. Аудитивные, или слуховые, навыки предполагают действия и операции по узнаванию и различению отдельных фонем, слов, смысловых синтагм, предложений и т.д. Собственно произносительные навыки предполагают умение правильно артикулировать звуки и соединять их в словах, словосочетаниях, предложениях. Последнее требует и правильного ударения, паузации и интонирования. Под ритмико-интонационными навыками подразумеваются навыки интонационно и ритмически правильного оформления речи и, соответственно, понимания речи других. В обучении произношению участвуют все анализаторы: речедвигательный, слуховой и зрительный. За речедвигательным анализатором закрепляется исполнительная функция, а за слуховым — контролирующая. Эти
анализаторы взаимозависимы. Психологи утверждают, что безусловно правильно мы слышим только те звуки, которые умеем воспроизводить. Что касается зрительного анализатора, то, с одной стороны, он также участвует в контроле, с другой стороны, этот анализатор выполняет функцию опоры, так как устное общение
252
сопровождается и дополняется мимикой, жестами, движением губ и др. Таким образом, слуховые и произносительные навыки, существуя в неразрывной связи, опираются на прочные связи со зрительным анализатором. Основная сложность в обучении произношению заключается в межъязыковой интерференции. Приступая к изучению иностранного языка, учащиеся, даже второклассники, обладают устойчивыми навыками слышания и произнесения звуков родного языка, они владеют также основными интонемами. Интерференция возникает за счет того, что слухопроизносительные навыки родного языка переносятся на иностранный, т.е. звуки иностранного языка уподобляются звукам родного (см.: Щерба Л. В., 1957). Учитель обязан прогнозировать появление таких ошибок и по возможности предупреждать их. Поэтому необходимо выяснить степень сходства и отличия в фонетических явлениях иностранного и родного языков и тем самым определить характер трудностей, преодолеваемых учащимися при
овладении слухопроизносительными навыками изучаемого языка. Для каждого языка характерна своя особая артикуляция в процессе произношения: определенное положение языка,
губ, степень
напряженности, общая направленность движений при артикуляции и т.д., что представляет серьезную помеху при овладении иноязычным произношением. В методической литературе выделяют: 1)фонемы, близкие в двух языках;2) фонемы, имеющие черты сходства, но не
совпадающие полностью в двух
языках; 3) фонемы, отсутствующие в одном из языков. Степень трудности определяется принадлежностью фонем к той или иной из названных выше групп фонем. Самыми легкими считаются фонемы 1 группы, при овладении которыми действует перенос из родного языка и никакой
специальной работы
с ними
не предусматривается. 2-я группа фонем признается трудной для овладения корректными произносительными навыками, потому что наряду с переносом наблюдается и интерферирующее влияние сходных, но не совпадающих полностью фонетических элементов. Эта группа требует пристального внимания со стороны учителя, т.к. овладение ими связано с ломкой привычного стереотипа, частичной перестройкой артикуляционной базы, привнесением в звук качеств, нехарактерных для родного языка. В связи с тем, что при обучении в школе сложно достичь безупречного фонетического оформления устной иноязычной речи, в практике преподавания придерживались идеи аппроксимативного обучения произношению, которая заключается в формировании слухопроизносительных навыков на уровне коммуникативно-достаточного приближения к норме. Без ущерба для общения в обучении допускаются фонетические погрешности, не изучаются некоторые фонетические трудности. Вместе с тем, в последнее время психологи и методисты
253
обращают внимание на тот факт, что аппроксимативное произношение учащихся затрудняет восприятие и понимание ими аутентичной речи. Самой трудной для овладения в средних образовательных учреждениях считается последняя группа фонем, отсутствующие в родном языке.
Итак, содержание обучения произносительной стороне иноязычной речи складывается из ограниченного количества фонем и особенностей их произношения в речевом потоке, специфики развертывания иноязычной речи, слухопроизносителных и ритмико- интонационных навыков.
Түйін Мақалада шетел тілінде ауызекі тілді дамытуда тудыратын мҽселелер қарастырылған, ал қазіргі заман талабы бойынша ауызекі тілді меңгермеген маманды кҽсиби құзырлы, ҽлеуметтік белсенді деп атаялмаймыз
Summary In this article talks about the problems of developing of oral speech in English language. We can not call specialist which is not owning to the spoken language professionally competent, and socially active.
1.
Источниковедение новейшей истории России:
теория, методология, практика. Под ред. А.К. Соколова. – М.: Высшая школа, 2004. с. 594-595. 2. Злобин Е.В. Машиночитаемые документы как исторический источник. –М., 1999. 3. Боброва Е.В. Интернет-документ как объект архивного хранения // Информационный бюллетень ассоциации «История и компьютер». 2000. №26/27.
жүктеу/скачать 5,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|