Тіркеу нөмірі 204-ж Регистрационный №204-ж
жүктеу/скачать 13,26 Mb. Pdf көрінісі
|
Мультфильм көру ұзақтылығы 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 30-60 мин 1-3сағ 30-60 мин 1-3 сағ 3 сағ.астам Зерттеуге қатысқан респонденттер саны Оқушылар-(3-4с) Мұғалімдер-25 Ата-аналар С. САГАНДЫКОВА. 2 (66) 2015. Б. 538-546
ISSN 1683-1667 544 Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы Балалар арасында аса танымал мультфильмдер Мультфильмдер несімен қызықты?
Өрмекші
адам 100% Ну погоди! 45% Супермен 100% Бэтмен және Роббин 97% Ниндзя-
тасбақа 95% Том және Джерри 36% Наруто 69% Өрмекші адам Бэтмен және Роббин Ниндзя-тасбақа Супермен
Наруто Ну погоди! Том және Джерри қ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 545 Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально Мультфильмдегі сюжетті өмірде пайдаланасынба,еліктейсіңбе? 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 иә жоқ Сізді осы мәселе алаңдата ма? 0 5 10 15 20 25 мұғалім ата-ана “Бүлдіршіндерді бүлдіретін мультфильмдер” 0 20 40 60 80 100 120 80 105 90 басында соңында 20минуттан кейін (10 мультфильмнің үзіндісі) – 3 минут Видеокөрсетілім алдында және соңында оқушылардың білек-тамыр қан соғысының жиілігін анықтау, сезімдерімен бөлісу. 3б сыныбы – 19 оқушы Минутына қан тамыры соғ у жиіліг і Көрсетілім басында аяқталғанда 20 мин.кейін Өте жиі мультфильмдегі сюжетті өмірде пайдаланасын ба, еліктейсің бе?
С. САГАНДЫКОВА. 2 (66) 2015. Б. 538-546
ISSN 1683-1667 546 Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы Қорытынды Осы бейнекөрсетілімде оқушылар өздері сауалнамада атаған 10 мультфиль- мдерден үзінділер келтірілді. 3 минутқа созылатын қөріністерде 15 – қиянат жасау, 20 сюжет – шындықпен жанаспау, адам бейнесінің орнына 16 құбыжық, мутант, екі, үш басты монстр кейіпкерлер орын алады, 18 ұрыс-төбелес, бәсекелестік, 6 өлім бар. Мектеп медбикесімен бірігіп көрсетілім алдында және соңында, 20минут- тан кейін пульс көрсеткіштері өлшеніп ортақ көрсеткіш шығарылды. Басында минутына – 80-83 көрсетсе, соңында көрсеткіш шамадан жоғары екенін көрсетті, орташа – 105, ал 20 минуттан кейін де шамадан жоғары екені дәлелденді, мину- тына – 95 рет. Яғни мультфильмдегі жағымсыз көріністер бала бойында қозу, үрейлену, қорқу сезімдерін тудырады. ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1. «Айқын» газетінің сайты. http»//www.aykyn.kz 2. AltaVista ақпараттық іздестіру жүйесі. http://www.altavista.com «Валеология» педагогикалық-методикалық журнал. – №6. – 31-б. – Алматы, 2007; «Денсаулық» жур- налы. – №4. – 14-б. – Алматы, 2008. 3. «Вестник ЗОЖ» газеті. – №3. – Ақпан. – 17 б. «Азия-Информ» баспасы, 2007. 4. GOOGLЕ ақпараттық іздестіру жүйесі. http://www.google.ru 5. Байкенова Ш. «Денсаулық» энциклопедиясы. – Алматы: «Балалар әдебиеті», 2007. – 51-б. 6. Орысша-қазақша сөздік. Алматы: «Сөздік-Словарь» баспасы, 1998. – 66-б. 7. Электрондық энциклопедия. http://www.wikipedia.kz REFERENCES 1. Ajqyn gazetіnіn sajty http»//www.aykyn.kz (in Kaz). 2. AltaVista agparattyq іzdestіru zhujesі. http: www.altavista.com Valeologija peda-
3. Vestnik ZOZh gazetі. №3, Aqpan. Azija Inform baspasy. 17, 2007 (in Kaz). 4. GOOGLE aqparattyq іzdestіru zhujesі. http://www.google.ru (in Kaz). 5. Densaulyq jenciklopedijasy Sh. Bajkenova. Almaty qalasy. Balalar adebietі baspasy. 51, 2007 (in Kaz). 6. Oryssha qazaqsha sozdіk. Almaty. Sozdіk Slovar’ baspasy. 66, 1998 (in Kaz). 7. Jelektrondyq jenciklopedija. http://www.wikipedia.kz (in Kaz). ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 547 Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально UDC 159.923.2
S. Amanzholov East Kazakhstan State University, Ust-Kamenogorsk, Kazakhstan BUILDING AND DEVELOPING UNDERSTANDING OF DIFFERENT THEORIES OF INTELLECT The author analyzes the history of the development and the whole historical stages of scientific concepts related to «intelligently». Considers such concepts related to intelligence as «IQ», «not limited to the development of» strategy of gathering information», the «value of use».
Keywords: intelligently, IQ, development, information, value. ЗИЯТТЫЛЫҚҚА ҚАТЫСТЫ ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҮСІНІКТЕРДІң ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫ Автор «зияттылыққа» қатысты ғылыми түсініктердің қалыптасуы мен дамуы туралы тарихи жалпы кезеңдерді талдайды. «Зияттылық» ұғымына қатысты «IQ» және «шексіз даму» тұжырымдамасын, «ақпарат жинақтаудың жалпы стратегиясын», «ақпаратты қолдану қабілеттілігін» қарастырады.
ДЛЯ ФОРМИРОВАНИЯ И РАЗВИТИЯ ТЕОРЕТИЧЕСКИХ КОНЦЕПЦИЙ «ИНТЕЛЛИГЕНТНОСТИ» Автор анализирует историю развития и в целом исторические этапы научных по- нятий относящиеся к «интеллигентности». Рассматривает такие понятия, касающиеся интеллигентности, как «IQ», «неограниченное развитие», стратегии сбора информа- ции», «ценность использования информации».
Philosophy, pedagogy, psychology, science of human intellect to the problem of determining the nature and meaning of a lot of attention. Intellect in the scientific un- derstanding is the formation and development of large-scale historical stages (Socrates, Aristotle, Plato, T. Hobbes and B. Spinoza, P. Golbax, I. Kant, Hegel G., J. Piaget, R. Sternberg, C.T. Spirmen, J.L. Terstown, Guildford, H. Gardner, C.L. Rubinstein, etc.). However, for the study of intelligence, in spite of the vast number of works, includ- ing basic concepts, methodology and practice of manifestations of conflicts is still in dispute. These methodological and applied fields and the audacity of the complexity of the problem is still not solved [1] . Intelligence (intelligence) (Latin “intellectus” – to understand) is the mental ability to adapt to the new situation on the basis of experience and ability to learn, the ability to apply their knowledge in the management of the environment and the abil- А.А. SEILGAZINOVA. 2 (66) 2015. Р. 547- 550
ISSN 1683-1667 548 Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы ity to understand abstract concepts and implementation. All human cognitive abilities, general ability which unites to recognize and solve problems. At the end of the nineteenth century English anthropologist F.Galton considered “intelligence” as a form of psychological sciences research concept for the first time. Because of Charles Darwin’s theory of evolution is believed to the temptation of any individual peculiarities of physical, mental and hereditary factors. In F. Galton’s opinion, on the basis of the power of the seed set of intellect ca- pabilities, training, and other external factors brought negative impact on intellectual features of individualism. F. Galton was responsible for particular importance in the issue of intellectual works. The nature of intellect, raised questions about the meaning of symptoms, and his firm has not been solved up to this day. Ф. The definition of the intellectual direction of the XX century was described in the writings of the famous psychologists L. Sweat, Stanford-Binet, J. Peterson, R. Torndayk. They say about abstract thinking and problem solving of an intellectual person [2]. However, this review is limited to the scope of the intellect and ability, where the perceptual and motor areas are still in consideration. At the same time, applied intel- lect, which is famous for abstract thinking is no longer needed. This suggests helping the development of indicators of intellect. Researchers such as V. Stern, R. Frimen, R. Pintner, L. Terstown, Ed. Klaperd, J. Piaje observed intellect as an ability to adapt to the new situation. Recent studies have intellectual information to revise the nature, focus and mod- ernized. Here intelligence is revealed as “information collection strategy”, “the ability to use that information”. In studies of intellect of B. Skinner, E. Torndayk, A. Bïtterman considered it as the ability to learn, and it has occurred in zoo-psychology. V. Hen consider that intellect is the ability typical for people only. V. Diaborn believes that intellect means knowledge, the ability to gain experience, and intellectual researches the most effec- tive method of “real progress in obtaining education”. Intellectual capacity is viewed as modern psychologists to study attempts to dis- cover the parameters of education. Is this educational learning speed? According to some researchers some of them deny that. R. Snow, É. yelow formulate intelligence and education identification error rate, because the rate which depends on many condi- tions of education (job types, the internal structure of each job, teaching methods, the child’s interest, etc.). According to J. Hunt and D. Ferguson, the main indicator of intelligence is one of the following notice to solve the problem of the similarity of their skills in problem solving, the ability to use [3]. Today, intellectual capacity as an approach to education does not satisfy the re- PSyCHOLOGICAL AND PEDAGOGICAL SCIENCES
549 Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально searchers. Educational activity in the mankind’s life takes a leading. Adult’s intellect is seen from solving their professional and domestic problems, and the success of these decisions is not related to the success of educational activities, for example Albert Einstein, at school was among poor children, and later at the Polytechnic Institute in Zurich, he did not enter there at once, he was the famous scientist who got negative re- views of his degree project at the end. Therefore, education is a serious action that de- pends not only on the success of intelligence, but on a number of conditions. They are the quality of the child’s personality (motivation, behavior, quality, etc.) and external conditions to the child (type of educational institution, training methods, etc.). There- fore, the success of intellect and education cannot be considered as a problem. Intellect is one of the factors of education, and education is a manifestation of intellect. Intellect is studied within the framework of the two main areas of research: test- ing and experimental psychology. Testing (G. Ayzenk, A. Binet, T. Simon, F. Galton, etc.) shows the formation of intellect and educational services (verbal and nonverbal), and acquiring the education and skills of how to achieve planned level of development. In testing the important part is intellectual level of the subject of research, especially in the intellectual property in accordance with the level of academic achievement. Psychological experiment is oriented to determine the mechanisms of intelli- gence activity direction. Actions, for example, especially procedural approach (C.L. Rubinstein, B.M. Teplov, etc.), education point of view (A. Stats, R. Feyersteyn, etc.) and service-level position (B.G. Ananev, E.I. Stepanova, etc.). Psychological studies of intellect is viewed as “real limit to human life and prop- erty”. Although a lot of works devoted to the study of the intellect, in the western psy- chology (Jean Piaget, A. Binet, B. Stern, G. Ayzenk, F. Galton, L. Polani, P.L. Solso, R. Sternberg, E. Hunt, C. Spirmen, and J.L. Terstown. Guildford, H. Gardner, R. Ket- tell, etc.) explains these critical concepts in respect of the lack of opportunities for in- creased approaches. Intellectual report as the ability to view the activity of intelligence is opposite to creative intelligence capabilities (creativity), etc. And other natural phe- nomena. In recent years, X. Ayzenk, E. Hunt and R. Sternberg, intelligence neo-testing theories are widely spread. In this theories, there exposed IQ as the adoption of the concept of intellect, but a miss from the analysis of experimental psychological IQ, a test version of the personality that allows explaining cognitive processes. Domestic science intelligence as the logical, analytical and rational initiatives due to the fact that the progress and development of the intellect took part in child- hood usually studied (L.A. Hungarian, L.C. Vygotsky). For example, in works of P.y. Galperin, Z.I. Kalmyks, N.A. Menchinskaya, C.L. Rubinstein in the concept of intel- lect is shown as the context of teaching. B.M. Teplova, y.A. Ponomarev, B.F. Lo- mov researched the theory of intelligence in terms of abilities. O.K. Tikhomirov and his colleagues analyzed the impact of the objectives of emotions to understand the А.А. SEILGAZINOVA. 2 (66) 2015. Р. 547- 550
ISSN 1683-1667 550 Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы mechanisms of intellect, activities in the framework of the original version, where an agreement, is the development of the intellect thrusts. The development of intelligence in terms of Cognitive processes is provided in works of B.G. Ananev, M.D. Dvorya- sina, E.I. Stepanova etc. D.B. Bogoyavlenskaya explained the development of intellect within the framework of creativity. V.N. Druzhinin devoted his works to the concept of intelligence in terms of creativity, education and communication [4]. Development of the intellect means that the quality of a person’s thinking move forward at the same level of intelligence and pass to the next level. Speaking about the development of intellect in relation to the age, national researchers (L.C. Vygotsky, S.L. Rubinstein) in the development of children’s intellect, reflecting the quality lev- els of the three genetic step off: the visual effects and the visual image of a logical thinking. In recent years, the purpose of the development of human life is to continue it until the end, which points to the evolution of the innovative kit, has contributed to the concept of “unlimited development” (B.G. Ananev, L.I. Ancıferov, I.S. Cohn, A.V. Tolstyh etc.). However, in spite of a number of works devoted to the study of the intellect, gifted childhood intellect development of science has not been studied sufficiently. Ac- cording to the results of the research in this area, gifted child will be the next stage of mental development, intelligence mental health services within the structure becomes more complicated with the arrival of a new, complex and diverse social environment changes the structure of the whole person (B.G. Anan’iv, M.D. Dvoryasina, L.S. Gra- novskaya, V.T. Lisovskii, I.A. Zimnyaya, Jean Piaget, E. Ericson, etc.). Gifted Child’s age intellectual development in accordance with the objectives of the educational sys- tem and higher education institutions, on the basis of the logic of the development process of the organization of higher education improve the quality of training which defines by the relevant obligation. REFERENCES 1. Aysmontas B.B., Educational Psychology. М., 2002 (in Eng). 2. Vygotsky L.S., Educational Psychology. М., 1996 (in Eng). 3. Davydov V.V., The theory of developmental education. М., 1996 (in Eng). 4. Dyachenko M.I., Kandybovich L.A., Psychology of the Higher School. Minsk, 2006 (in Eng). 5. Lednev V.S., The content of education. М., 1989, 360 (in Eng). 6. Leontiev A.N., Lectures on general psychology. М., 2001 (in Eng). 7. Pedagogy and psychology of higher school. Ed. SI Samygin. Rostov on Don. Phoe- nix, 1998 (in Eng). 8. Rubinstein S.L., Principles of General Psychology. St. Petersburg., 1999 (in Eng). 9. Slastenin V.A. and others, Pedagogy. М., 1997 (in Eng). PSyCHOLOGICAL AND PEDAGOGICAL SCIENCES 551 Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально ӘОЖ 37. 015. 3: 376
С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Өскемен қ., Қазақстан ҚИЫН БАЛАЛАРМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ІС-ШАРАЛАР Автор «қиын балалар» туралы жалпы түсініктерді талдайды, «қиын» бала», «қиын тәрбиеленуші» түсінігін ашады, тәрбиені қабылдамаушылықтың негізгі себептерін көрсетеді. «Қиын бала» тұлғасының жіктелу түрлерін және олармен жүргізілетін психологиялық шараларды жүргізу ерекшеліктерін қарастырады. Түйін сөздер: қиын бала, нормадан ауытқу, деликвенттілік, модальдік тұлға, де- ликвация, психологиялық коррекция. ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ МЕРОПРИЯТИЯ ПРОВОДИМЫЕ С ТРУДНЫМИ ДЕТьМИ Автор анализирует общие представления о «сложных детях», раскрытие поня- тий «трудные» дети, «трудновоспитуемость», основные причины невосприимчивости к воспитанию. Рассматривает классификацию типов личности «трудных» детей и особен- ности проведения психологических мероприятии с ними. Ключевые слова: трудный ребенок, отклонение от нормы, деликвентность, мо- дальная личность, деликвация, психологическая коррекция. THE PSyCHOLOGICAL EVENTS HELD WITH DIFFICULT CHILDREN The author analyzes the general idea of «difficult children», the disclosure of the terms «difficult» children, «intractable», the main causes of resistance to education. Consider the classification of personality types of «difficult» children and the psychological peculiarities of the event with them.
delikvatsiya, psychological correction. Соңғы кезде «қиын балалармен» қарым-қатынас мәселесі өзекті болып отыр. Бұл жағдай «қиын балалар» санының күннен – күнге өсуімен байланы- сты. Олар ата-анасының үйінен кетеді, қаңғырады, еш жерде оқымайды, жұмыс істемейді, бұзақылық пен ұрлық жасайды, алкаголь, темекі және есірткіге әуестенеді, немесе керісінше, үйде төрт қабырғаға қамалып, көшеге шықпай, еш нәрсеге қызықпай, ештеңені оқымай, тек тәулік бойы компьютердің алдында «ғаламторда» саяхаттайды, компьютерлік ойындарды ойнайды. «Қиын балалар» немесе «нормадан ауытқуы бар мінез-құлықты балалар» – бұл қоғамның жеке бір тобы. Мысалы, «нормативті тұлға» – бұл берілген қоғам мәдениетінің сипатын, мінез-құлқын жақсы көрсететін, қоғам мәдениетіндегі А.З. ТЕНКЕБАЕВА. 2 (66) 2015. Б. 551-557
ISSN 1683-1667 552 Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы адам тұлғасындағы идеал болып табылатын адамдар. Немесе «модальді тұлға» – мінез-құлқы қоғам құндылықтарына қайшы келмейтін адамдар. Осы тізімде «қиын балалар» ең соңында және қоғамда ең халі нашар топ болып табылады. Балаға «қиын балалар» қатарына бір ілінсе болғаны, оған ұзақ уақыт бойы жа- ман абырой атағы жабысып алады. Ол баламен барлығы қиналады: ата-аналары да, тәрбиешілер де, педагогтер де, әлеуметтік қызметкерлер де. Ешкім оны балабақшаға, мектепке, ұжымға немесе достық топқа қосқысы келмейді. Осын- дай баланың алдында барлық жерде және әрқашан тыиым салу, оны қабылдамау сияқты кедергілер туындайды. А.И. Кочетовтың айтуынша, сыртқы теріс әсерлердің, мектептегі сәтсіз- діктердің, мұғалімдердің педагогикалық қателіктерінің, отбасылық тұрмыстың және отбасыішілік қарым-қатынастың сәйкес келуі баланы қиын етеді. Басқа сөзбен, бала бірден бірнеше буынның тәрбиелеу аумағынан түсіп қалып, теріс әсерлердің белсенді аймағында болады [1]. Әдетте, қиын балаларға рухани дамуында ауытқулары, мінез-құлқындағы бекітілген жағымсыз формалары бар, тәртіпсіздікпен сипатталатын балаларды жатқызады. Қиын балалар нашар оқиды, үй жұмысын сирек және ұқыпсыз орын- дайды, мектептен жиі қалады, сабақта өзін нашар ұстайды және жиі төбелеседі. Олар өздерімен өздері өседі, жиі ұрлық жасауға, сұрамшақтануға мәжбүр, агрессивті, ызаланған, өмірдің көлеңкелі жағымен тәжірибе жүзінде таныс бо- лады. Ерте темекі шегеді, спиртті ішімдіктерге, есірткіге әуес болады. Өсе келе, ұйымдасқан топтарға қосылып, ұрлық, тонау, тіпті адам өлтіруге де барады. Осындай жағдайдағы балалардың мінез-құлқын девиацияның аса ауыр формасы «делинквентті» терминімен сипатталады [2]. Психологтер мен педагогтер қиын балаларды типтеудің бірнеше жүйесін ұсынған. Солардың ішіндегі өңделгендерінің бірі профессор А.И. Кочетовтың жүйесі. Ол қиын балалардың келесі типтерін атап көрсетеді: қарым-қатынасында ауытқулары бар балалар; – жоғары немесе төмен эмоциялық реакция көрсететін балалар (жоғары – қозғыш немесе, керісінше енжар); ақыл-ой дамуындағы кемшілігі бар балалар; – ерік сапалары дұрыс дамымаған балалар (қыңыр, еріксіз, ерке, бірбеткей, – тәртіпсіз) [3]. Қиын балалардан ассоциалды жеткіншектер қалыптасады, оларды профес- сор М.С. Неймарк былайша сипаттайды: – қажеттіліктер мен көзқарастардың аморальді жүйесі қалыптасқан ассоци- алды топтардың басшылары; ұятсыздар; ереже мен тәртіпті бұзады және өздерін дұрыс деп санайды; саналы түрде өздерін қоғамға қарсы қояды; тұрақсыз, терең рухани сезімдер мен нық моральді сенімі жоқ; олардың – ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 553 Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально мінез-құлқы, көзқарасы, бағалауы бүтіндей жағдайға байланысты; жаман ықпалға беріледі, оған төтеп бере алмайды; оларды бағаламайды, қабылдамайды, қысым жасайды деген ойдың – негізіндегі ренжу сезімі үнемі болатын жағдайдағы аффективті балалар [4]. Балалардың қиын, содан кейін ассоциалды болу себептері жетіп жатыр. Мысалы, А.И. Кочетов келесі себептерді ұсынады: сабақтардың көлемі мен интенсивтілігінің көбеюімен байланысты мек- – тептегі қысым; оқушылардың әлі қалыптаспаған ойы мен жүйкесіне оның нені көретіні – мен оны неге үйрететіні арасындағы келіспеушілік; балалардың басым бөлігінің ақыл-ойының дамымай қалушылығы, руха- – ни рахымсыздығы; жағымсыз тұқым қуалаушылық; – өзін бағалаудағы ақаулар, оны жоғарылату, объективті бағалауды қабыл- – дамау, олармен санаспау; өзін реттей алу еркінің болмауы (ырықсыздық, тежелгендік, ұстам- – сыздық); ата-ананың ассоциалді мінез-құлқы (маскүнемдік, төбелестер, наша- – қорлық, қылмыстық өмір ұстанымы); ересектер тарапынан балаға деген парықсыздық немесе керісінше, шек- – тен тыс бақылау; баланың дамуындағы дағдарыстық кезеңдердің жағымсыз өтуі, өзбет- – тілікті шектеуге қарсылық; педагогикалық, психологиялық қараусыз қалу. – Әлеуметтанушылардың айтуынша, баланы тәрбиелеуде бірінші орын- да отбасы тұрады. Отбасындағы тәрбиелеудің жағымсыз шарттары тұлғалық сапалардың дамуында сәйкесінше із қалдырады және баланың мінезіне әсер етеді. Жағдайы нашар отбасыларды зерттеу балалардың педагогикалық, психологиялық қараусыз қалуларының негізгі себептерін анықтауға мүмкіндік береді:
ата-ана, отбасының ересек мүшелері тарапынан балаға деген өрескел, – сыйламаушылық, кемсіткен қатынас; ата-ана тарапынан балаға талап қоюдың болмауы; – анасы мен әкесі тарапынан балаға қойылған талаптардың бірлестігін – сақтамау; мадақтау немесе жазалау шегінің бұзылуы; – баланың жалғыз бала позициясында, еш нәрсені бөліспеу атмосферасын- – да болуы; А.З. ТЕНКЕБАЕВА. 2 (66) 2015. Б. 551-557
ISSN 1683-1667 554 Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы балалардың еркелігі; – ата-анасының жаман үлгісі. – Отбасындағы тәрбиенің осындай қателіктерінен барып, қиын балалардың шартты төрт тобын көрсетуге болады: өрескелдік, қатыгездік, әділетсіздік жағдайында өскен балалар; – қараусыз қалған балалар; – ерке балалар; – ересектердің жаман үлгісімен азғындаған балалар. – Қоғам бір жағынан, девиациямен күресуде: «қиын» балалармен жеткіншектерді психологиялық қолдау және реабилитациялау орталықтарын ұйымдастыруда, қоғамға пайдалы жұмыстармен уақыттарын өткізуге тырысуда, салауатты өмір салтын насихаттап, нашақорлық пен темекі шегуден бас тартуға арналған әртүрлі акциялар ұйымдастырылуда. Екінші жағынан, дәл осы қоғам БАҚ-тан девиацияның «кейіпкерлерін» көрсете отырып, осындай мінез-құлыққа итермелейді. Фильмдер, газеттердегі, журналдардағы мақалалар, радиохабарлар балада ненің сәнді, заманауи, қызықты екені туралы ойды қалыптастырады. БАҚ девиантты мінез-құлықты жарнама- лайтын да сияқты, яғни «девиантты мінез-құлықты тұлғаны» тәрбиелеудің орны- на, керісінше олардың санын көбейтуде. Оған мысал ретінде әртүрлі америкалық киноларда көрсетілетін зорлық-зомбылықтар, мафия басшыларының негізгі үлгі тұтар рөлде болуы, қантөгіс атыстар т.б. ешбір тәрбиелік мағынасы жоқ филь- мдер. Психологиялық-педагогикалық алдын алу – балалардың дамуындағы қандай да бір жетіспеушіліктердің пайда болуына әсер ететін сыртқы себеп- тер, факторлар мен жағдайларды жоюмен байланысты алдын алу шараларының жүйесі. Психологиялық-педагогикалық коррекция – қарым-қатынас, іс-әрекет және сана-сезім субъектісі ретінде қараусыз қалған баланың тұлғасын қалпына келтіру мақсатымен оған арнайы психологиялық-педагогикалық әсер етулер жиынтығы. Қараусыз қалған балалардың алдын алу және коррекциялаудың жалпы принциптері: диагностау, алдын алу және коррекциялауға кешенді және жүйелі қарау; – баланың жас, жеке дара-тұлғалық және әлеуметтік-педагогикалық жағ- – дайдың ерекшеліктерін ескеру; кәсіби құзыреттілік және қызметтерді бөлу; – баланың тұлғасындағы жағымды нәрселерді тірек қылу және оны үйле- – сімді дамытуға бағыттылық; психологиялық және педагогикалық әдістердің бірлігі және өзара – ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 555 Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально толықтырылуы; дифференцияцияланған қатынас. – Дамудағы үйлеспеушілік, эмоционалды тұрақсыздық, мінез-құлықтың еркін дамымауын педагогикалық коррекциялаудың негізгі құралы педагог та- рапынан түсіну, қысылуды болдырмау, балалардың оқу-мәдени мүмкіндіктерін түзету (көтермелеу) болып табылады. Баланың өз мүмкіндіктеріне деген сенімді оятатын тұлғалық песпективалар әдісі маңызды рөлге ие. Сонымен қатар педагогтің қорында оқытудағы көрнекі тіректері, ақыл-ойлық әрекеттерді саты бойынша қалыптастыру, қиын тақырыптар бойынша алдын ала консультация жүргізу тәрізді әдістері болуы керек. Қиын балалардың оқу іс-әрекеттерінде жаңашыл, қызықты, жеңілдетілген элементтері бар оқу жағдайын қолдану ке- рек. Көптеген тәжірибелі педагогтер қолданған, ертеңгілік қуанышты күту әдісі шешуші рөлге ие. Қиын балалардың психологиялық коррекциялауына келетін болсақ, бұл – объектісі (қиын бала, оны тәрбиелеуші микросоциум) және пәні бойынша топтасқан коррекциялық әдістер жиынтығы. Қиын бала тұлғасының жеке-дара типологиялық ерекшеліктерінің психо- коррекция әдістеріне қозғалыстық, танымдық, эмоционалдық сферадағы, мінез- құлық пен қарым-қатынастағы еркіндік (психогимнастикалық әдістер), вербалды интеллекттің жаттығу және мәдениет құралдарымен терапия әдістері жатады. Қарым-қатынас субъектісі қасиеттерінің коррекциясына құрбыларының тобындағы мінез-құлқын ойындық коррекциялау әдісі, жағымды қарым-қатынас, коммуникативті ойындар мен жаттығулар, дәстүрлі жағымды рөлдерді шайқау және балалар статусының алмау әдістері жатады. Оқыту іс-әрекетінің бұзылуын коррекциялау үшін сабақтағы мұғалімнің маңыздылығын, оқушының ішкі позициясымен байланысты қажеттіліктерді, бағалауға деген сезімталдықты төмендету, мектептегі жетістіктерді адекватты өзіндік бағалауды қалыптастыру әдістерді қолдануға болады. Қиын балалардың алдын алу және коррекциялау құралдары объектіде, пәніне, мақсатына және мазмұнына байланысты әртүрлі болып табылады. Оларды педагогтер мен психологтер практикалық іс-әрекетте бала тұлғасының дамуындағы ақауларды жоюға бағытталған, оның оқу және тәрбие жағдайын жақсарту (дамудың әлеуметтік-педагогикалық жағдайын өзгерту) мақсатында қолдана білсе, жүргізілген жұмыстар оң нәтиже беруі әбден мүмкін. Қиын балалармен жүргізілетін психокоррекциялық жұмыстың екі бағытын көрсетуге болады: 1) жеке-дара және топтық психотерапевтикалық жұмысқа (ин- дивидуалды консультациялар және топтық тренингтер) айрықша мән беретін; 2) педагогикалық процеске біреу арқылы араласу (оқыту мен тәрбиелеуді ин- дивидуализациялау; тәрбиелік әсерді коррекциялау және мұғалімдер мен А.З. ТЕНКЕБАЕВА. 2 (66) 2015. Б. 551-557
ISSN 1683-1667 556 Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы оқушылардың әрекеттестігін оптимизациялау). Бірінші бағыттың сратегиясы балалардың қиындықтарының пайда болу шарттарының себептерін іздеу мен оларды жоюдың эффективті әдістерін таңдау- ға негізделген. Бұл жерде психодинамикалық және мінез-құлықтық принциптер- ге бағытталған әдістемелер сәтті болып табылады. Біріншісіне ойын терапиясы және арттерапия (өнер терапиясы) жатады. Ойын терапиясында баланы өзгерту емес, оның өзін бағалау сезімін дамыту, өзінің «Менін» бекітуге негізделген. Сондықтан ойын терапиясын жүзеге асыру кезінде баланы қабылдау, оның өзіндік мәртебесі сезімін бастан кешіру мүмкіндігі, эмпатия, баланың өзін рет- теу және өзін бақылау атмосферасы болады. Арттерапия тұлғаның эмоционалды көрінулерін өнер арқылы коррек- циялауға ұмтылады. Ол баланы шығармашылық іс-әрекеті мен бейнелеу өнері арқылы өзін тануды және өзін көрсетуді қамтиды. Оның бір түрі – іскерлік тренингі (скиллтренинг). Бұл тренинг балада әртүрлі себептерге байланысты шыққан қиындықтарды жеңудің іскерліктерін қалыптастыруға негізделген. Әңгіме тұлғааралық қарым-қатынас, мазасыздануды, жараландыратын уайым- дауларды басқару туралы болып отыр. Психокоррекцияның екінші бағыты педагогикалық процеске араласу арқылы жүзеге асады. Бұл жерде әсер ету себебіне емес, салдарына көбірек жүргізіледі, яғни симптомдық коррекция. Алайда осындай коррекцияның өзіндік мәні бар, себебі баланың мінезінде жағымсыз қасиеттерге сақталып қалуға мүмкіндік бермейді. Егер педагогтер мен ата-аналар бірқатар талаптарды сақтайтын болса, осындай әдістемелер оң нәтиже береді: тәрбиешілердің талаптарының біркелкілігі; – талаптардың адекваттылығы; – баланы эмоциялық жайлылықпен қамтамасыз ету; – бақылауды күшейту; – белсенділікті қолдап қолпаштау; – мадақтау мен қолдау; – педагогтің өз қателіктерін мойындауы және кешірім сұрауы, – керек кезде жазалауды қолдану. – Тәрбиешінің балаға жүргізген коррекциялық жұмысы барлық өмірлік жағдайларда, К. Роджерстың айтуынша, 3 шарт маңызды болып табылады: 1) эм- патия; 2) тәрбиеленушіге деген жағымды қатынас; 3) онымен қарым-қатынас кезінде адалдық пен шынайылық. Қиын балалармен жұмыс кезінде Л.А. Петровскаяның, В.В. Столиннің, Р. Бернстің тренингтік жаттығуларын жүргізуге болады [5]. Жасы ұлғайған сайын, «қиын» бала мәселесі әлсіреуі немесе, керісінше күшейе түсуі мүмкін, бұл жағдай баламен кім және қалай жұмыс істегеніне бай- ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 557 Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально ланысты. Әрине, ең алдымен, отбасы баланың тәрбиесіне жауапты, ассоциалды мінез-құлқымен уақытында жұмыс жасаса, баланың қалыпты өмірге қайта келуі әбден мүмкін. Сонымен қатар осындай балаларға деген қатынаста педагогтердің және мектеп психологтерінің назары мен қамқоры аса қажет. ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1. Собкин В.С. Проявление девиации в подростковой субкультуре / В.С. Собкин // Вопросы психологии. – 2004. – №3. – С. 3. 2. Кочетов А.И. Работа с трудными детьми / А.И. Кочетов, Н.Н. Верцинская. – М.: 1986. – С. 160. 3. Овчарова Р.В. Практическая психология / Р.В. Овчарова. – М.: Т.Ц. Сфера, 1996. 4. Степанов В.Г. Психология трудных школьников / В.Г. Степанов. – М.: Акаде- мия, 1996. 5. Неймарк М.С. Некоторые проблемы личности школьника / М.С. Неймарк. – М.: Знание, 1975. REFERENCES 1. Sobkin V.S., Projavlenie deviacii v podrostkovoj subkul’ture. Voprosy psihologii.
2. Kochetov A.I., Vercinskaja N.N., Rabota s trudnymi det’mi. M., 1986, 160 (in Russ). 3. Ovcharova R.V., Prakticheskaja psihologija. M., T.C. Sfera, 1996 (in Russ). 4. Stepanov V.G., Psihologija trudnyh shkol’nikov, M., Akademija, 1996 (in Russ). 5. Nejmark M.S., Nekotorye problemy lichnosti shkol’nika. M., Znanie, 1975 (in Russ). А.З. ТЕНКЕБАЕВА. 2 (66) 2015. Б. 551-557
ISSN 1683-1667 Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы жүктеу/скачать 13,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|