Исследование» научные доклады «Білім беру саясаты, тәжірибе және зерттеу»

Distributed scaffolding. With software tools and peer interactions being used as a way to 

support learning in classrooms, researchers theorize about a system of scaffolding that can describe 

the complex nature of providing support to multiple students in a classroom. Puntambekar and 

Kolodner (2005) put forth the notion of distributed scaffolding to explain multiple forms of support 

in the complex environment of a classroom. In this context, support for the design process was 

provided through the design diaries; in addition, tools such as pin-up sessions and gallery walks 

were used to help students discuss their designs, providing opportunities for support from teachers 

and peers. Puntambekar and Kolod-ner (2005) found that multiple forms of support, distributed 

across available tools, activities, and agents in the classroom, and integrated in ways that admit 

redundancy, enhance the learning and performance of a wide variety of students in the classroom. 

In a complex classroom environment, it can be difficult to align all the affordances in such a way 

that every student can recognize and take advantage of all of them. When support is distributed, 

integrated, and multiple, there are more chances for students to notice and take advantages of the 

affordances of the environment and the activity [5, с. 26]. 

Tabak (2004) presents the notion of synergistic scaffolds, as a form of distributed scaffolding. 

According to Tabak, synergy refers to a pattern of scaffolding in which different kinds of support, 

such as software and teacher coaching, address the learning need but in different ways. Tabak 

(2004), states that “synergistic scaffolds are different supports that augment each other; they interact 

and work in concert to guide a single performance of a task or goal” [6, с. 39]. For example, the 

software could help students reflect while the teacher might model the necessary strategies, so that 

the software and teacher support together provides students with a complete set of supports to help 

them successfully complete the task. 

With the development of software tools and classrooms interactions as forms of scaffolds, the 

notion of scaffolding has evolved since its original conception and has changed considerably from 

the 1990s into the early 21st century. While later approaches have helped researchers understand 

the kinds of support that are needed to help classroom communities learn successfully, there have 

also been some aspects of scaffolding that have been difficult to achieve because of the reality of 

scaffolding in a classroom. Thus, although the notion of scaffolding has evolved, and understanding 

of providing support in multiple formats has been enriched, it is necessary to think about the critical 

elements that are missing, such as the ongoing diagnosis of student learning, the careful calibration 

of support, and fading, the transfer of responsibility to the student. 

Current instantiations of the scaffolding construct have addressed a key aspect of scaffolding, 

i.e., that scaffolding be based on knowledge of the task and the difficulties that students have.

However, the tools are permanent and unchanging; they provide structure and consistency by 

highlighting the aspects of the tasks that students should focus on. While this is by no means trivial, 

support becomes scaffolding only when it is adaptive, based on an ongoing diagnosis of student 

learning, and helps students to eventually internalize the knowledge and skills when the scaffolds 

are removed. More research is needed into how a system of scaffolding can be built, so that ongoing 

diagnosis and fading can be achieved in classroom situations. 

References 

1. Bell, P., & Davis, E. A. (2000). Designing Mildred: Scaffolding students' reflection

and argumentation using a cognitive software guide. In S. O'Connor-Divelbiss (Ed.), 

Proceedings of the 4th International Conference of the Learning Sciences (pp. 142–149). 

Mahwah, NJ: Erlbaum. 

2. Brown, A. L., Ash, D., Rutherford, M., Nakaguwa, K., Gordon, A., & Campione, J.

C. (1993). Distributed expertise in the classroom. In G. Saloman (Ed.), Distributed cognition: 

559

Psychological and educational considerations (pp. 188–228). Cambridge, England: Cambridge 

University Press. 

3. Brown, A. L., & Palincsar, A. S. (1985). Reciprocal teaching of comprehension

strategies: A natural history of one program for enhancing learning. In J. D. Day & J. G. 

Borkowski (Eds.), Intelligence and exceptionality: New directions for theory, assessment, and 

instructional practice. Norwood, NJ: Ablex. 

4. Bruner, J. S. (1975). From communication to language: A psychological perspective.

Cognition, 3, 255–287. 

5. Hogan, D. M., & Tudge, J. (1999). Implications of Vygotsky's theory for peer

learning. In A. M. O'Donnell & A. King (Eds.), Cognitive perspectives on peer learning (pp. 

39–65). Mahwah: NJ.: Erlbaum. 

6. Jackson, S., Krajcik, J., & Soloway, E. (1998). The design of guided learner-

adaptable scaffolding in interactive learning environments. In Proceedings of the conference on 

Human Factors in Computing Systems (pp. 187–194). Los Angeles: ACM. 

560

НƏТИЖЕГЕ БАҒЫТТАЛҒАН ІС-ƏРЕКЕТ 

Ералиева Г. С.  

№13 жалпы білім беретін орта мектебі  

Жезқазған қаласы 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ   

Аңдатпа 

Терінің құрылысы, өзіндік ерекшеліктері, адам ағзасындағы  атқаратын көптүрлілік 

қызметтерін жəне биологиялық түсініктерін  өзіндік бағалауды мақсат ету. 

Тақырып шеңберінде кешенді ой тұжырымын жасап, шығармашылық əрекет етуіне ықпал 

ету,білім-білік дағдыларының жетілуіне,əлеуметтенуіне жағдай жасай отырып, өз болжам-

дарын теориялық,практикалық тұрғыда дəлелдеуге,білімдерін бағалай білуге бағыттау. Əлем 

ғалымдары мойындаған«жасанды тері»əдісінің ғылымдағы қажеттілігі туралы ізде-ніс 

туғызып,денсаулыққа жауапкершілікпен қарауға,кəсіптік бағдарға баулуға жол ашу. 

Аннотация 

      Цель работы: развитие самооценивания учащихся при изучении строения и функции кожи 

человека, формирование биологических понятий кожи, об ее особенностях и свойствах. Во всем 

мире ученые признали о необходимости метода исследования искусственной кожи .       

       Изучение этой темы направляет учащихся к творческой работе, к выполнению научно-

исследователькой деятельности,учит учащихся оценивать свои знания,  ответственностью 

относится к своему здоровью, направляет учащихся к выбору профессии.   

Abstract 

Objective: To develop self-evaluation of students in the study of the structure and function of 

human skin, the formation of biological concepts skin of its characteristics and properties. In the whole 

world, scientists have recognized about a necessity of research method of artificial   leather. 

        The study of the topic guides students to creative work, to implementation of scientifically-research 

activity, teaches students to assess their knowledges, with the responsibility to belong for their health, 

directs students  to choose a profession. 

«Балаға айтып түсіндіргеннен гөрі,  

қолымен ұстап, көзімен көріп,  

мұрнымен иіскеп түсіндірген сабақ ұғымды» 

 Ы. Алтынсарин 

Еліміздің білім беру жүйесінің  2015 жылға Дамыту тұжырымдамасында: «Жылдам өзгеріп 

отыратын заманда алынған білімнің, кəсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білетін, өзін - 

өзі іске асыруға, өзін - өзі дамытуға жəне өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты 

шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру» деп нақты көрсетілген.  

561

 Менің  көздеген  мақсатым – теориялық  білімді  оқушы  өз  ынтасымен  қабылдап,  өзінің  өмір 

жолында тиімді пайдаланып, елге еңбегі сіңген тұлға ретінде қалыптасуы. Бұрын сабақтың  көп  

бөлігін  түсіндірумен  өткізетін  болсам, қазіргі уақытта  бағыт  беріп, өзара  түсіндірудің  бірнеше  

жолдарын  жүргізем.   Тақырыптарды  өту  барысында  «көзбен  көретін  айғақтар»  əдісін  қолдана  

отырып  оқушылардың  есте  сақтау  қабілеттері  дамыды. Əр тапсырма кезінде топтық  ереже 

ескерілді 

       Оқыту үшін бағалауда оқушы өзін-өзі реттеу  арқылы өз  білім  деңгейін  бағалайды,  білімін 

жақсартады,  сабаққа  деген  белсенділігі  артып,  қызығушылығы  оянады,  өзін-өзі,  бірін-бірі 

бағалауды үйренеді. Мен өз іс-тəжірибемде көбінесе оқушылардың өзін-өзі, бірін-бірі бағалауына 

баса назар аударамын. Өйткені оқушы өзін-өзі реттей отырып, өз білім деңгейін анықтайды, өз 

білімін басқалармен салыстыруды үйренеді. Осы тақырыпқа байланысты өзімнің бір сабағымның 

үлгісін  ұсынамын.  Сабақтың  мақсаты-терінің  құрылысы,  өзіндік  ерекшеліктері  мен  адам 

ағзасындағы көп түрлі қызметтері жайлы ақпаратпен ғылыми тұрғыда қаруландыру. Оқушының 

ізденімпаздық, шығармашылық, шешендік қабілеттерін шыңдай отырып функцияналды сауатты, 

іскер,  бəсекеге  қабілетті  тұлға  қалыптастыру. «Жасанды  тері»  əдісінің  қажеттілігін  біліп  қана  

қоймай,  денсаулыққа  жауапкершілікпен  қарау  сезімін  ояту.  Оқушыларға  тақырып  алдын  ала 

берілді.  Сол  бойынша  сынып 3 топқа  бөлінді.  Олар  теориялық  мағлұмат  алып  болған  соң 

практикадағы  көрінісін  көру  мақсатында  Жезқазған  қаласындағы  тері  аурулары  емханасының 

мамандарымен жəне Жезқазған қалалық Ішкі Істер Басқармасы қызметкерлерімен кездесіп тері 

ауруының шығу себептерін біліп қана қоймай көзбен көру мүмкіндігіне ие болды.     

  Тақырыбы:   Терінің құрылысы, қызметі, маңызы жəне тері аурулары 

 «Дерма»  тобы.  Карибаева  Алтынай:  «Терінің  маңызы»  Тері – адам  денесінің  сыртқы 

жабыны. Ішкі мүшелерді сыртқы ортаның механикалық əсерінен қорғайды. Тері микроб-тарды, 

еріген улы жəне зиянды заттарды өткізбей қорғаныштық қызмет атқарады. Тері ағзада зат алмасу 

процесіне  қатысады.  Негізінен  су  мен  жылу  алмасуда  маңызы  бар.  Сыртқы  ортаның 

температурасы  қаншалықты  ауытқығанымен  адамның  дене  темпера-турасы  үнемі  тұрақты 

болады.  Дене  температурасының  үнемі  тұрақты  деңгейде  болуын  қамтамасыз  ететін 

физиологиялық  процестерді  жылу  реттелу  дейді.  Тері  арқылы  сумен  бірге  түрлі  тұздар,  сүт 

қышқылы, азоттық алмасу өнімдері сыртқа шығарылады. Тері қанайналым процесінде қанның 

сақталатын  қоймасының  да  қызметін  атқарады.  Теріде  көптеген  жүйке  талшықтары,  сезгіш 

жасушалар шоғырланған. Сондықтан тері сезім мүшесінің қызметін атқарады. Адам тері арқылы 

бір заттың жанасқандығын, темпера-тураны, ауырғанды сезеді. Терінің витаминдер алмасуына да 

қатысы  бар.  Теріде  болатын  ерекше  заттардан  күннің  ультракүлгін  сəулелерінің  əсерінен  Д 

витамині  түзіледі.  Теріде  аздаған  мөлшерде  газ  алмасу  процесі  жүреді,  яғни  оттегін  сіңіріп, 

көмірқышқыл газын бөледі. Адам терісіндегі тер, май жəне сүт бездері арқылы ыдырау өнімдері 

бөлінеді. Теріде ағзадағы артық май қор ретінде жиналады [4,199-б.]  

      Ахан  Құндыз:  «Терінің  құрылысы»  Адам  терісі  негізінен  үш  қабаттан  тұрады.  Терінің 

сыртқы қабаты – эпидермис, ортаңғы қабаты – нағыз тері, ішкі қабаты –теріасты шел қабаты 

деп аталады. Эпидермис – терінің сыртқы қабаты. Эпидермис көп қабатты жалпақ эпителий 

ұлпасынан тұрады жəне ол бірнеше қабаттан тұрады: 1) базаль-ды 2) бүртікшелі 3)түйіршікті  

4) жылтыр немесе əйнек тəрізді  5) мүйізді. Алақан мен табан терілерінде бұл қабаттар анық

көрінеді.Жылтыр  қабат  бет  терісінде,  кеудеде,  иілмелі  жоғарғы  ұштарында  байқалмаса, 

түйіршікті қабатында бір немесе бірнеше жасуша сирек көрінеді. Эпидермисте жүйке жүйесінің 

көп  құрамы  бар:  қан  тамырлары  болмағандықтан,  жасушалардың  қоректенуі  лимфа  арқылы 

562

жүзеге  асады.  Олар  эпидермистің  негізгі  эле-менттері  болып  табылады,  олардан  жоғарғы 

қабаттың  жасушалары  қалыптасады,  олар  базальды  қабаттың  мембранасына  перпендикуляр 

орналасып, митоз  жолымен бөлінеді   [5, 293-б.]  

 Сауқымова  Диана  «Нағыз  тері – дерма»  Дерма  немесе  нағыз  тері  эпидермис  пен  тері 

астындағы  майлы  жасунықтың  арасында  орналасқан.  Оның  құрамында  екі  қабат  бар: 

емізікшелі жəне торлы. Емізікшелі қабат қан тамырларына дейінгі аралықты дерма бөлі-гінің 

жоғарғы  желісі.  Дерманың  торлы  қабаты  тері  астындағы  майлы  жасуныққа  өтеді.  Емізікшелі 

қабат  эпидермис  бөлігіне  тереңірек  еніп,  дерма  екеуін  біріктіре  отырып  жүйке  жүйесінің 

толқынды сызықтарын құрайды. Емізікшелі қабаттың биіктігі мен пішіні терінің əр бөлігінде əр 

түрлі болады [8]. 

     Бектібай Балнұр: «Гиподерма» Гиподерманың қалыңдығы адамның əр түрлі дене бөлігінде 

түрліше  қалындықта  болады.  Дермада  шаш,  бездер,  бұлшықеттер,  қантамыр-лары,  жүйкелер, 

жүйке ұштары орналасқан. Бас сүйегіндегі гиподерма қалыңдығы 2 мм, 5-10 мм, 3 жəне бөксе 

маңайына  бірнеше  см-ге  дейін  жетеді.  Тырнақ  астындағы  қабатта  гиподерма  жоқ.  Гиподерма 

қабаты  ағзаны  суықтан,  механикалық  жарақаттардан  сақтайды.  Гиподермада  қан  тамырлары, 

жүйке жүйелері орналасқан [4, 203-б.].         

Сұрақ. Терінің түсі неге өзгереді?  Жауабы Терінің түсі сыртқы ортаның жəне ағзаның өзінің 

əсерінен де өзгеруі мүмкін. Тері түсінің өзгеруі тамақтану ережесінің бұзылуынан, витаминдердің  

жетіспеуінен болуы мүмкін. Мысалы: А витамині жетіспесе, тері құрғайды, жарылады. Сыртқы 

ортаның əсерінен тері түсінің өзгеруі бір заттың қатты тиюіне, түрлі ауруларға байланысты болуы 

мүмкін  [9]. 

«Дерматолог» тобы   Байыршанов Жасұлан:  «Безеу» 14-15 жаста көп оқушыда безеу пайда 

болады. Бұл – жыныстық жетілудің уақытша қосымша əсері. Май бездерінің шығар-атын өзегі 

бітеледі де, оған ауру тудыратын микробтар түсіп, қабынады. Айналасындағы тері тығыздалып 

қызарады  да  кішкентай  түйін  пайда  болады,  ол  жиі  іріңдейді.  Безеу  бетті,  кеудені,  арқаның 

жоғары  бөлігін  зақымдайды.  Безеудің  алдын  алу  үшін  теріні  таза  ұстап,  май  бездерінің  өзегі 

бітеліп  қалмауы  үшін  бетті  үнемі  сабынмен  жуу  керек.  Ыстық  жəне  суық  сумен  алма-  кезек 

жуыну жақсы көмектеседі. 

Ең бастысы – бір қалыпты ұйықтау, серуендеу, спортпен шұғылдану, 

дене шынықтыру. Безеуді өзіңіз шұқылап, түртіп жүр-меңіз: инфекция енгізіп алуыңыз мүмкін.

 

Асқынған жағдайда дерматолог дəрігерге көріну қажет [5,620-б.]. 

         Құрманғалиева Анель: «Саңырауқұлақ аурулары»  Саңырауқұлақ ауруларын 4 топқа 

бөлуге  болады.  1-тобы    теріде  ешқандай  белгілер  байқалмайды.  Бұған  адамның  терлеуі  жəне 

терідегі ақ таңдақтар жатады. 2-тобы қабыршақты қабатты,аяқтың,қолдың тырнақтарын толық 

зақымдайды.  Бұған  эпидермофития  ауруы  жатады.  3-топқа  темірет-кі,парша,трихофития 

аурулары  жатады.  Көп  кездесетін  түрі    аллергиялык  аурулар,  темі-реткі  аурулары.Жұқпалы 

түрлері:қотыр,  саңырауқұлақ.Олар  терінің  бетін  зақымдайды,тері  беті  зақымдалғаннан 

кейін,ошағы көрінеді, қызарып шығады, кішкене шет жағында бөрт-пелер болуы мүмкін, қышуы 

мүмкін,  уақытылы  карамаса  үнемі  ұлғайып,  қасығаннан  кейін  терінің  ашық  жерлеріне,шашқа 

шашырап түсуі мүмкін. Балалардың арасында жиі кездесе-ді. 4-топтағы саңырауқұлақтар тері 

асты жасунықтарын,бұлшық  еттерді, сүйектерді,кей-біреулері ішкі мүшені зақымдайды. Біз бұл 

ауруларға шалдықпауымыз үшін жеке бас гигиенасын сақтауымыз керек [5,159-б.].  

       Əбенова  Раушан: «Қышыма  қотыр»  Қотыр  кене  ұзындығы 3 мм,  жылтыр 

болғандықтан  жай  көзге  көрінбейді.Ол  дененің  жұмсақ  бөліктерін,яғни  саусақ  аралықтар-ын, 

кеуде  бөлігін,  ішті  оның  төменгі  жағын  тесіп  өзіне  жол  салады.  Осы  қышымамен  ауыр-ған 

563

адамның денесі қатты қышиды, əсіресе түнге қарай қышығаны қатты үдейді. Біздің иммундық  

жүйеміз  онымен  күреседі.  Аналық  кене  арнайы  фермент  бөліп,  сол  арқылы  теріні  тесіп,тері 

астына  енеді.  Аналық  кене  тері  астында  тіршілік  ете  отырып  жұмыртқа-  сын  салып,  көбейіп, 

тіршілігін жалғастыра береді [7]. 

 Сергіту сəті 

Жуханов Əділет: «Күн сəулесінің  теріге əсері» Адамның терісі қорғаныссыз болса теріге 

А жəне В ультра күлгін сəулелері əсер етеді. Бұл ультра күлгін сəулелері теріге зиян келтіреді. 

Біздің  теріміз UVB сəулелерінің  жартысын  ғана  өткізеді,  себебі  біздің  теріміздің  жоғарғы 

қабатында мүйізгек қабат жəне эпидермис болады. Сəулелер терінің жоғарғы қа-батына зақым 

тигізеді,күннің күйдіруіне де алып келуі мүмкін.UVA сəулелерін мүйізгек қабат тоқтата алмайды, 

сəулелер эпидермиске дейін барады. UVA сəулелері алергетикалық реакцияларға əкелуі мүмкін 

жəне де сəулелер терімізге терең сіңіп зақым келтіреді.Сəуле-лер қартаю процесін тездеті. UVA 

сəулелері теріге кіріп бос радикалдарды жібереді.Бос радикалдар терінің жасушалық ядросына 

кіріп кетіп оны зақымдайды. Организмнің қорға-ныс қабаты оны таппай оны жоймаса, онда олар 

тез  бөлініп  мелономия  ауруына  шалдыға-ды.Соның  барлығын  болдырмас  үшін Antihelios  XL 

қолдану керек.  Ол  екі  қабатқа  да  қорғаныс береді.  Терінің  жоғарғы  қабатында MEXORYL SX 

жəне MEXORYL XL ультра  күлгін  сəулелерді  ұстап  қалады. ANTIHELIOS XL құрамында 

пайдалы Сенна Алата өсім-дігі бар. Сенна Алата теріге терең сіңіп бос радикалдарды жояды да 

теріміздің жасушалар-ын қорғап тұрады [6].       

Төлен  Алмас: «Тері  күйгенде  көрсетілетін  алғашқы  жəрдем»  Терінің    күюі  өртке, 

кейбір  химиялық  заттарға,  күнге  де  байланымты.  Терінің  күйген  жерін  суық  сумен  шай-

ып,марганцовканың  əлсіз  ерітіндісімен  сүртеді.Өте  қатты  күйген  теріге  таза  таңғыш 

салып,емханаға жеткізу керек. Қышқылға күйген тері алдымен таза сумен,артынан екі пайыздық 

сода ерітіндісімен жуылады. [5,422-б.]                                                                               Үсіген кезде 

көрсетілетін алғашқы жəрдем. Тері  үсіген кезде теріде ақ дақтар пайда болады, тері еш нəрсені 

сезбейді. Үсіген жердің сезімталдығы қалпына келмесе, тез арада дəрігерге қаралу қажет. Қолы 

немесе аяғы қатты үсіген адамды жылы бөлмеге жатқызып, үсіген жерді жылы затпен орап тастау 

керек.  Үсіген  жердің  жайлап  жылығаны  пайдалы.  Терісі  үсіген  адамга  жылытатын  сусындар 

ішкізу керек [6,439-б.].                                                                                                                Күн 

өткенде көрсетілетін алғашқы көмек. Күн өткенде бас айналады, ауырады, көз қарауытады, 

кейде  есінен  танып  қалуы  мүмкін.  Күн  өткен  адамның  беті  кызарады,  тыныс-алуы,  жүректің 

соғуы жиіледі.Дене  температурасы күрт  көтеріліп, +40°С жетуі  мүмкін. Күн өткен  адамды  тез 

арада салқын жерге əкеліп, денесін қысып тұрған киімдерін шешеді. Басын жоғары жатқызып, 

маңдайына,  жүрек  тұсына  салқын  орамал  қояды.  Егер  ауру  адам  тыныс  ала  алмаса,  жасанды 

жолмен демалдыру шараларын жасау керек. Күн өтпеу үшін ыстықта бас киім киіп жүрген жөн  

[4, 205-б.]  

Кəкімбек 

Бейбарыс: «Тері 

күтімі, 

гигиенасы»   

Дене  тазалығы  дегеніміз — алдымен  тері  күтімі..  Микробтар  əсерінен  терінің  бетіндегі 

органикалық заттар ыдырап, жағымсыз иісті май қышқылы бөлінеді жəне тері қабынуы-дерматит 

дерті  дамиды.  Қол  кірлегенде  оның  терісінде  неше  түрлі  жұқпалы  ауру  тарата-тын  микробтар 

кебейеді.Қолдағы  барлық  бактериялардың 90 % тырнақ  астында  жиналады  жəне  оларды  тек 

арнаулы щеткамен ғана тазартуға болады. Қол жуатын жерде кішкентай щетка тұруы пайдалы [4, 

204-б.]  

564

Сұрақ  Жасанды тері əдісі туралы не білесіз? Жауабы: Ғалымдардың айтуынша жасанды тері 

əдісі  іске  асырылып,  оның  дүниежүзілік  денсаулық  сақтау  ұйымының  талаптарына  сəйкес 

қауіпсіздігі дəлелденгені көпшіліктің  назарын аударып жүр. Жасанды теріні науқас адамдарға 

қазіргі  уақытта  пайдалануға  болады.  Тері  трансплантациясын  жасау  үшін  жасу-шалар  сау 

адамның терісінен алынады. Тері- ең үлкен жəне ең тез жаңаратын ұлпа. Терінің терең қабатында 

фибробласттар деп аталатын жасушалар орналасқан. Олардың арқасында тері өсіп, жаңарады [9]. 

 «Ізбедерінің сарапшылары» (Дактилоскопия) тобы Қыдырбай Нұрсұлтан : «Ізбедер əдісінің 

жүктеу/скачать 16,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: