Қанша
қызық болады өзіңізге?
23.57(106) Жау қожаңдап,бұртыйып,
Дос құбылып, әуре етер.
Кім тентек, кімде айып,
Тексере алмай өмір өтер.
24.58(107) Мал
бақпақгық
шаруа болып,
Адал тауып асықпай.
Құр айгаймен эуре болып,
Өнердің жайын баса ұқпай.
121
Енді не істейміз,
Бәрінен де бос қалдық?
«Ауызға келіп т ү с » - дейміз.
Қылып жүр құр салдық!
(Қоғамдық орта, соған сай әлеуметтік тұшыну дәрежесі /
қалам иесі/)
25. 60(109) Күшік ит бөрі ала ма жабылса да,
Тэңірі сақтар, табандап тап ұрса да.
Арсыз адам арсаңдап, арсылдайды,
Әр жерде-ақ керегеге таңылса да.
26. 62(111 -112) (Кеселді пысықгыңтартқызатынэлеуметтік
зардабы /қалам иесі/)
27. 64(115-116) (Абайдың гуманистік бағдарламасы - кісілік,
руханилықтуы /қалам иесі/)
Өзің жалғыз, надан көп,
¥ қтырарсың сен не деп,
Әулекі, арсыз елге енді?
Тыныпггық сүймей, қышынып,
Өтірікке түшынып,
Пәледен түрмас шошынып,
Түла бойын жел ік жеңген-ді.
Туған жерді қия алмай,
Тентекті жеңіп, тыя алмай,
Әлі отырмыз ұялмай
Таба алмадық өңге елді...
Адам деген даңқым бар,
Адам қылмас халқым бар,
Өтірік пен өсекке
Бэйге атындай аңқылдар.
28. 71(129) Заман ақыр жастары
Қосылмас ешбір бастары.
'
ьіріне оірі қастыққа -
Қойнына тыққан тастары...
122
Күлмеңцеп келер өздері,
Қалжың келер сөздері.
Кекектеп, секек етемін деп,
Шошқа туар сөздері.
29. 73(131-132) Құйрығы - шаян, беті - адам,
Байқамай сенбе құрбыға!
Жылмаңы - сыртта, іші - арам
Кез болар қайда сорлыға.
30. 76( 131 -132) (Надан адамның қоғамға тигізер залалы /қалам
иесі/)
31. 80(143-144) Не іздейсің, көңілім, не іздейсің? («Мақган -жел
сөз жанға қас»-деген кісілік туралы әдеби-философиялық
қағидасы. Өз заманы, өз отандастары туралы Абай ой
толғайды /қалам иесі/).
32. 82(146-147) Ел жайын біліп қансаңыз,
Айтайын, құлақ салсаңыз:
Кейбіреуі дүрсіп жүр,
Жер тәңрісіп кер мағыз.
Кейбіреуі законшік
Овдырмассып, берсе арыз.
Кейбірі пірге қол берген,
Іші - залым, сырты - абыз.
Кейбірі қажыға барып жүр,
Болмаса да қажы парыз.
Мұсылмандық ол ойлап,
Өтеген қашан ол парыз?
33. 87(153-154) Бойы бұлғаң...
(Қазақ қоғамдық орта қалыптастырған «сөзі жылмаң»
«пысықшаның» әлеуметтік сиқы /қалам иесі/).
34. 90(157-158) Таласып тарқайды
Ақшадан төрт-беске.
Бірлікті шайқанцы,
123
Араз болып өнбеске.
* Л
(«Пысықшаның» саяси-элеуметтік тулғасы /қалам иесі/)
35. 91 (159) (Тағы да «пысықша» /қалам иесі/)
Кеудесі—толған қулык ой,
Бэрі де - пысық, езбе емес.
> Й щ
Құмары
он ы ң -ай т
пен той,
Пайда мен мақтан - өзге емес.
Алдым, ұрдым, қырдым деп,
Шалықтап, шалқып, шаггпай ма?
Қапысын аңдып тұрдым деп,
Құлагын бұлдап сатпай ма?
Момыннан жаман қорқақ жоқ,
«Қу», «пысық» деген ат қайда?
Арсыз болмай атақ жоқ,
Алдамшы болмай бақ қақца?
124
РЕДАКТОРЛАРДЫҢ
БІРІНШІ КІТАП БОЙЫНША
ЕСКЕРТПЕ ТҮЖЫРЫМДАРЫ
Біз ұсынып отырған осынау күрделі де, түбегейлі еңбек өз
бойымызда қалыптасқан, машықтанған, дағдылы болып үлгерген
көзқарастарымызды қайта қарауға мәжбүрлеуде.
- Біріншіден, монография авторының қазақша жазу стилі бір
жағынан оның Абай гүламаға еліктеуін білдірсе, екінші жағынан
заңғар жазушы М ұхтар Әуезовтің ықпалына ерекше ден
қойғандығын байқатады. Бұл еңбектің аталуы, мэн-мағынасы,
мазмұн-бітімі түстарынан келетін болсақ, бұндай жағдайдың өріс
алуы түсінікті делік, бірақ қазіргі қазақ тілінің нормаларында бүл
екі түрғыдан да өзгешелеу түстары барын ескермеске де болмайды.
Сондыктан да, редакторлық лауазымдарымызды пайдаланып, біраз
“томпақтықтарды” заманауи тілдік талаптарға сәйкестендірдік,
бірақ автор еншісі - мазмұнына еш нұқсан келтірмеуці қадағаладық.
- Екіншіден, марқұм Шақанай Әміржанұлы бүл еңбегін
докторлық диссертация сапасында дайындаған еді (философиядан
ба, әлде социологиядан ба—ол жағы біздерге беймәлім). Абайдың
мұрасына қатысты автордың ойлап тапқан социологиялық шифрлау
эдісін сақгай отырып, осы эдістің Мұхтар Әуезовтіңтуындыларына
қатысты түстарын алып тастадық. Бұдан еңбек мазмұндық
өзгеріске үшыраған жоқ, тек оқылуы һэм қабылдануы жеңілдей
түсті. Біртүтас құрылған еңбекті үшке бөліп, 3 кітап түрінде
жариялауга дайындағанда да осы қағиданы қаперге алдық: тұтастай
оқу ауырлау.
- Үшіншіден, автордың КСРО, КОКП тотал итарлық жүйесінің
әсіре кертартпалық сипатынан эбден жерінгендігі еңбектің өн
бойынан “мен-мұндалап” көрініп-ақ түрады, сондыктан біздер оның
пайымдаулары, сөз саптауларының баршасымен келісе қоймаймьв.
125
МАЗМҰНЫ
Сәбит М. Абай тылсымы философиялык сыр сан ды қ....................... 3
Смағүлов Ж.Қ. Ұлылар үндестігінің үдесіне ү ң іл ген ...........................6
Әубәкір Д.Ә. Ғұламапар салған даңғыл жолға адалды қ.....................13
Ысқақов М.Р. Өзекті өртеген өмір /Алғы сөз орн ы н а/........................ 25
Бүгінгі кезең талаптары /Кіріспе орн ы н а/...............................................31
ҮІІПНШ ІБӨЛІМ. АБАЙ М ЕН М ҰХТАР ӘУЕЗОВ
XXI ҒАСЫРДА
Бірінш і та pay. XXI ғасыр—гуманизм мен интеллект
47
салтанатына ж о л ..............................................................................................
3.1.1 Абай философиясы - XXI ғасыр «Көкірегі к өзділ ігі»...............56
3.1.2 XXI ғасыр Мұхтар Әуезов көзім ен.................................................. 69
Абай өлең сөзі бойынша социологиялық ізденіс
Социологиялық талдау ұсыныстары.
Бірінші-бесінші кестелер................................................................................
Бірінш і кесте. Абай өлең сөзі философиялық бағыттылығы........... 80
Екінш і кесте. Абай философиясы. Танымдық,
логикалық бағытгылығы...............................................................................
Үш інш і кесте. АбайҮшкілі. Ө леңсөзі бойы нш а................................ 95
Төртінш і кесте. Диалектика ұшқыны.
Қазақ сөзінің философиялық м үм к ін дігі................................................. 109
Бесінш і кесте. Саяси-әлеуметтік ойлары -
қоғамдық көзқарасы........................................................................................™
Адам мінезі - элеуметтік орта мен қоғамдық психология................ 118
Редакторлардың 1-ші кітап бойынша
ескертпе түжырымдары.................................................................................125
М а з м ұ н ы ......................................................................................................... 126
126
ӘБДІРАИЫМОВ
Шақанай Әміржанұлы
Абай жумбақтығы -
философиялық
;
мөселе
Үшінші кітабы
Басуға қол қойылды 1 5 .0 7 .2 0 1 5 ж.
Пішімі 84x108.
Ч\ь.
Шартты баспатабағы 8.
Таралымы 300 дана. Тапсырыс № 633 .
«A-Полиграфия» Ж Ш С-де басылды.
030012, Актөбе қапасы, Т. Рысқұлов көшесі, 190.
Тел.: 8(7132) 56-21-54
Тапсырыс берушіні Достарыңызбен бөлісу: |
