12 жылдық бастауыш мектептің базалық білім мазмұнын анықтау әдістері

А қосымшасы (глоссарий)

1) Білімнің базалық мазмұны:  жалпы  орта  білім  беретін ұйымдардың

меншіктік  формасына,  типі  мен  түріне қарамастан  меңгеруге  міндетті,  орта

білім  берудің келесі  деңгейлерінде  оқуды  жалғастыруға  жеткілікті  болатын

білім мазмұнының құрамы мен көлемі.

2) Типтік оқу жоспарының инварианттық компоненті: мемлекеттік жалпыға

міндетті орта білім беру стандартына енгізілген және жалпы орта білім беретін

ұйымдарда оқытылатын міндетті пәндер жиынтығы.

3)  Типтік  оқу  жоспарының вариативтік  компоненті: білім  алушылардың

қажеттілігі мен бейімділігін ескере отырып, жалпы орта білім беретін ұйымдар

анықтайтын оқу пәндері мен курстардың жиынтығы.

5) Типтік  оқу  жоспары  (ТОЖ): мемлекеттік  жалпыға  міндетті орта  білім

беру  стандартының  құрамдас  бөлігі  болып  табылатын,  оқу  пәндерінің тізбесі

мен  көлемін  реттейтін,  оқу  жүктемесінің инварианттық және  вариативтік

компоненттерін  белгілейтін  және  бастауыш,  негізгі  орта  білім  беру

деңгейлерінде  оқыту  тілін,  жалпы  орта  білім  беру  деңгейінде  оқыту  тілі  мен

бағытын  сипаттайтын  нормативтік құжат;  білім  беру ұйымдарының  қызметін

қаржыландыру үшін негіз болып табылады.

6) Жұмыс  оқу  жоспары  : білім  алушылардың мүдделерін  ескере  отырып,

типтік  оқу  жоспары  негізінде  жалпы  орта  білім  беретін ұйымдар әзірлейтін

құжат.

78

Б қосымшасы

Қазақстан Республдикасы Үкметінің 2012 жылы 9 қаңтардағы Қаулысымен

бекітілген  Санитарлық

ережелерде 

«Оқыту 

жағдайларына

қойылатын

санитарлық-эпидемиологиялық талаптарда» төмендегі нормалар көрсетілген:

49.

Оқыту  кабинеттерінде,  зертханаларда

қойылатын

үстелдер  мен

орындықтар  оқитындардың

бойына

қарай  лайықтанып,

қолданыстағы

стандарттардың

талаптарына  сай  болуы  керек.  Сүйенетін  арқасы  жоқ

скамейкалар  мен  табуреттерді  және  істен  шыққан  жиhаздарды қолдануға

болмайды.

50. Оқыту кабинеттерінде және өндірістік үй-жайларда құрал-жабдықтарды

көру  бұрышын  сақтай  отырып,  35  градустан  (бұдан әрі -

o

)  кем  емес

орналастыру керек, ол үшін:

1)  аудиториядағы  және  кабинеттегі үстелдер  мен  парталардың ені 0,5  м,

ұзындығы  0,6  м,  биіктігі  0,75  м  болуы  керек.  Олардың арасындағы

арақашықтық (жүріп тұратын жол) 0,6 м кем болмауы керек;

2) сынып тақтасымен бірінші қатардағы үстелдердің арасы 2,4-2,7 м болуы

керек; қабырға  арасында  және қабырғаға қарсы  орналасқан тақтаның немесе

жанастырыла  жасалған  шкафтар  мен  соңғы  парталардың арасы  0,7  м  кем

болмауы керек;

3)  квадрат  түрінде  немесе ұзыншалай  орналасқан  кабинеттерде  жиhаз

4 қатар  болып  орналасуы қажет.  Алдыңғы үстел  мен  сынып  тақтасының

арақашықтығы 3 м кем болмауы керек;

51.  Сынып  тақтасының мөлшері  мен  конфигурациясы әртүрлі  болуы

мүмкін:  жылжымалы,  ашылмалы,  биіктігі  мен  еңкеюі өзгеретін.  Сынып

тақталарында  бордың  үгіндісін,  сүртетін  шүберекті  немесе  сіңіргіш  затты

қоятын ернеу болуы керек.

52. 

Оқыту 

бөлмелерінің 

құрал-жабдықтары 

бейне 

дисплейлерінің

терминалдары (бұдан әрі - БДТ) және дербес компьютерлердің, (бұдан әрі - ДК)

дене  шынықтыру  және  спортпен  шұғылданатын  орындар ҚНжЕ  талабына  сай

болуы керек.

53. Оқу орындарының барлық үй-жайлары таза жағдайда ұсталынуы қажет.

Жинау тазалау жұмыстары күн сайын, күрделі тазалау жұмыстры еденді, жарық

көздерінің торларын,  жиhаздарды,  есіктерді  жуғыш  және  зарарсыздандырғыш

заттарды қолдану арқылы жетісіне бір рет жүргізілуі керек.

54.  Жинап  тазалайтын  материалдарға белгі  салынып,  арнайы  шкафтарды

немесе оларды сақтауға бөлінген орында сақтау керек.

55.  Оқу  орындарында  сабақ беруді  екі  ауысымды  жүргізуге  болады  және

кестені  жасағанда  топтардың

санын,  аудиториялық  қорды,  пәндердің

еңбекқорлықты  талап  ету  деңгейін  және  ағзалардың

физиологиялық

ерекшеліктерін еске ала отырып сабақ кестесімен реттелінеді. Аса интенсивтік

сабақтар жұмыс қабілеттілігінің жоғары кезеңіне келу керек.

56.  Сабақ кестесін  жасағанда  аудиториядан  тыс өзбетімен  істелінетін

жұмыс  күн  сайын  дұрыс  бөлініп,  оқитындардың оқу  жүктемесін  біртіндеп

79

көбейтіп, еңбек етудің қолайлы және тиімді түрі пайдаланылады, және бірінен

соң бірі жалғасатын екі дәрісті өткізетіндей етіп жасауға болмайды.

57.  Жетісіне  4  сағаттан  кем  емес  денешынықтыру  сабақтарын  жетінің кез

келген  күндері өткізуге  болады.  Жетісіне  екі  рет  болатын  дене  шынықтыру

сабақтарын  екі  күн  бойы  күн  сайын өткізуге  болмайды.  Денешықтыру

сабақтарын оқу күнінің соңында өткізген дұрыс.

58.  Сабақ кестесін  жасағанда  бір  семестрге  бірақ жасаған  дұрыс.  Оқу

үдерісі күні бойы үзілмей оқу жетісінің ішінде біркелкі болып бөлінуі керек.

59. Шектен тыс шаршауды болдырмау үшін мынандай шараларды міндетті

түрде іске асыру керек:

1)БДТ  және  ДК-мен  жұмыс  істегенде әрбір  20-25  минут  сайын  көзге

арналған жаттығулар жүргізу;

2)оқу үдерісіне қарамай әрбір  академиялық сағаттан  кейін ұзақтығы  кем

дегенде 15 минут үзіліс жасау;

3)БДТ  және  ДК-мен  нормаланған  уақыт  жұмыс  істеуді қамтамасыз  ету

мақсатында  БДТ  және  ДК-ге  таймер қосу  немесе  видеомонитор  экрандарында

ақпараттардың көрінуін орталықтандырылған түрде өшірілуі;

4)үзіліс  кезінде  оқитындарды үй-жайлардан  шығарып,  желдетуді  ағынды

түрде жүргізу;

5)үзіліс кезінде дене шынықтыратын жаттығуларды 3-4 минут бойы жасау;

6)БДТ  және  ДК-мен  оқу  сабақтарын  сағат  17-ден  кейін  оқитындарға

өткізуге болмайды.

60. Өндірістік тәжірибеден өту  кезінде немесе студенттік отряд құрамында

(жазда)  жұмыс  істегенде  БДТ  және  ДК-мен  жұмыс  істеу  уақыты  бірінші  курс

студенттері үшін 3 сағат, ал жоғары курс студенттері үшін 4 сағат болып, сабақ

өткізу кезінде аурудың алдын алу шараларын жүргізу керек.

62.  Бастауыш  және  орта  кәсіби  білім  беретін ұйымдарда  сабақ оқудың

кестесін  жасағанда  оқу үдерісіменен,  оқу  жоспарын  есепке  ала  отырып,  оқу

жоспарында көрсетілмеген сабақтарды қарастырмау керек.

63. Бастауыш және орта кәсіби білім беретін ұйымдардың оқушылары үшін

берілетін жүктеме, жетісіне 36 сағаттан аспауы керек.

80

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Қазақстан Республикасының білім  туралы  Заңы (2011.24.10.  берілген

өзгерістер мен толықтыруларымен).

2. 12 жылдық орта білім беру мемлекеттік стандарты. – Астана, 2008.

8

3. Қазақстан

Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011-2020.

жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.

4. Абай  атындағы Қазақ  Ұлттық педагогикалық университеті  Педагогика:

дәріс курсы. – Алматы, 2003. – 370 б.

5. Педагогика  начальной  школы:  учебное  пособие  для  студентов

педагогических  учебных  заведений  /  И.П.  Подласый, – М.:  «Владос»,  2001. –

398 с.

6.

Педагогика:  учебное  пособие  для  студентов  педагогических  учебных

заведений  /  В.А.  Сластенин,  И.Ф.  Исаев,  А.И.  Мищенко,  Е.Н.  Шиянов. – М.:

Школа-пресс, 1997. – 280 б.

7. Педагогика: Большая современная энциклопедия (сост. Е.С. Ропацевич). –

М.: «Современное слово», 2005. – С.12-14.

8.

Жас  ерекшелігі  және  педагогикалық

психология.  Редакцияны

басқарған А.В. Петровский. – Алматы, 1987. – 189 б.

9.

Мұханов  М.  Жас  ерекшелігі  және  педагогикалық психология  пәнінен

лекциялар курсы. – Алматы, 1996. – 189 б.

10. Мұғалімге  білім  мектеп  оқушысының

психологиясы  жөнінде.

Редакцияны басқарған А. Люблинская. – Алматы, 1981.

11. Немов Р.С. Психология /ІІІ-я книга. – М.: Высшая школа, 1998. – 215С.

12. Возрастная  и  педагогическая  психология  /под  ред.  М.В.Голизо. –

Москва, 1984. – 366 с.

13. Мухина В.С. Мектеп жасындағы балалар психологиясы. Алматы, 1986.

– 316 б.

14. Қазақстан  Республдикасы

Үкметінің  2012

жылы  9

қаңтардағы

Қаулысымен  бекітілген  Санитарлық

ережелерде

«Оқыту  жағдайларына

қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар».

15. Абылкасымова  А.Е.,  Ушуров  Е.А.,  Омарова  Р.С.  12летка  Развитие

системы  общего  среднего  образования  в  современном  мире. – Алматы,

«Ғылым», 2003. – 180 с.

16. Теоретические  основы  содержания  общего  среднего  образования  /под

ред. В.В. Кравского, И.Я. Лернер. – М., 1983. –289 с.

17. Абылкасымова  А.Е.,  Омарова  Р.С.  Экспериментальная  диагностика

работы  в  классах  с  12-летним  обучением. – Астана:  РНПЦ  проблем12-летнего

образования, 2004. –78 с.

18. Джадрина  М.Ж.  Дидактические  аспекты  дифференциации  содержания

школьного образования. – Алматы, 2000. –150 с.

19. Ізмұқанов М. 12 жылдық мерзіміне көшу туралы. Білім мектеп. – 2004.

– № 1. б.12-18.

20. Леднев В.С. Содержание образования. – М., 1989. – 120 с.

21. Мажикеев Т. Некоторые аспекты перевода организаций образования на

81

12 летнее обучение // Творческая педагогика, 2002. – №2. – С. 42-45.

22. Есенова  М.И.,  Жадраева  Л.У.,  Суворина  Г.Е.  Структурирование

учебно- методического  комплекса  по  математике  для  учащихся  и  учителей

начальных классов. Методические рекомендации. – Астана: РНПЦ проблем12-

летнего образования, 2003. – 60 б.

23. Башарулы  Р.О.  О  структуре  12  летнего  среднего  образования  //Білім

Образование. – 2004. – №1. - С.15-18.

24. Павленко В.К. К проблеме совершенствования содержания обучения в

1-4 классах 12- летней школы. – Астана, 2012. - 110 с.

82

Мазмұны

Кіріспе ..........................................................................................................

3

1 Бастауыш 

мектептің

базалық

білім 

мазмұны

ұғымының

педагогикалық мәні.................................................................................

5

2 Кіші мектеп оқушыларының физиологиялық ерекшеліктері..........

18

3 12  жылдық

мектептің

бастауыш

сыныптарында  оқытудың

психологиялық - педагогикалық ерекшеліктері................................

22

4 12  жылдық мектепте бастауыш білімнің базалық мазмұнын

анықтау әдістемесі.............................................................................

31

5 Бастауыш мектептегі  негізгі  оқу  пәндерінің  үлгілік  базалық

мазмұны..............................................................................................

37

Қорытынды...................................................................................................

75

Қосымшалар..................................................................................................

77

Қолданылған әдебиеттер тізімі...................................................................

80

83

12 жылдық бастауыш мектептің

базалық білім мазмұнын анықтау әдістері

Әдістемелік құрал

Басуға 01.04.2013 қол қойылды. Пішімі 60×84

1/

16

. Қағазы офсеттік. Офсеттік басылыс.

Қаріп түрі «Times New Roman». Шартты баспа табағы 5,0.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы» РМҚК

010000, Астана қ., Достық көшесі 20, «Санкт-Петербург» с.-і. о., 13-қабат.