«техникалық физиканың машиналық графика элементтері» ПӘні бойынша

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2013 

«18» қыркүйек 2013 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 13 беті 

 

 

Command: команда аты [параметрлері] [берілгендері] <...> 

• Command сөзі: — бұл AutoCAD жүйесін команданы енгізу үшін шақы-

ру. 

• Команда аты — бұл командалық жолаққа енгізілетін команданың толық 

аты (аттектес командалар – аббревиатуларды енгізуге рұқсат етіледі). 

•  Параметрлер  —  команданың  іс-әрекетін  нақтылайтын  қосымша 

мәліметтер; (басты әріптен кейінгі белгіленген параметр атауындағы  параметр 

атын енгізген кезде бір символға дейін қысқартуға болады). 

•  Мәліметтер  команда  ұзындықтары  талап  ететін  нақты  мәндерден 

тұрады.  

• Бұрыштық жақшаларда <...>  жүйе талап ететін параметр енгізіледі 

Командалар тек қана жүйелік диалогта барлық қажетті ақпарат енгізілген 

кезде  ғана  орындалады;  оның  нәтижелері    AutoCAD  графикалық  терезесінде 

шығарылады,  ал  командалық  жолақта  қайтадан  Command  жүйесінің 

шақырылуы пайда болады.   

Вводить  команды  AutoCAD  командаларды  клавиатурадан,  әр  түрлі 

менюлерден немесе құрылғылар панелінен енгізуге болады.  

Команданы клавиатурадан енгізу үшін командалық жолақта команданың 

атын енгізіп ENTER немесе SPACE клавиштерін енгізу қажет.   

 AutoCAD  жүйесінде  командалар  аббревиатуралары  Support  каталогінде 

болатын  мәтіндік  (ASCII)  acad.PGP  файлдарында  болады.  AutoCAD-тың 

стандартты  файлдарында  аббревиатуралардың  базалық  құрылымы  және  жаңа 

аттектес  командаларды  құруға  арналған  нұсқаулықтары  бар      acad.PGP 

файлдарынан  тұрады.    Берілген  аттектес  командаларды  модификациялауға 

немесе жаңаларын қосуға болады. acad.PGP файлына өзгертулер енгізбес бұрын 

оның резервті көшірмесін жасау керек.  

Аттектес командалардың форматтары келесідей: 

аттектес, *команданың толық аты 

форматтың  бірінші  элементі  болып  командалық  жолаққа  енгізілетін 

символдардың 

комбинациялары 

болып 

табылады. 

Символдардың 

комбинациясы  үтірмен  аяқталады  да  одан  кейін  пробел  және  міндетті  түрде 

префикс-  жұлдызшадан  (*)  тұратын  ауыстырылатын  команданың  толық  аты 

енгізіледі.  

 acad.PGP файлына өзгерістерді  AutoCAD жүйесінің ішінде де, сыртында 

да  жүргізуге  болады.  Бірінші  жағдайда  алдымен  acad.PGP  файлын  арнайы 

мәтіндәк редактор Блокнотпен өзгерістер енгізу арқылы модификациялап, одан 

соң      AutoCAD  бағдарламасын  жүктейді.    Екінші  жағдайда  іс-әрекеттер 

келесідей жүргізіледі:  

• стандартты мәтіндік редактор Блокнотты ашу; 

• acad.PGP файлын жүктеу; 

• файлда қажетті өзгертулер енгізіп оны сақтау; 

• Блокнот редакторын жауып, AutoCAD бағдарламасына қайта оралу; 

• командалық жолаққа REINIT командасын енгізу; 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2013 

«18» қыркүйек 2013 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 14

 

беті 

 

 

•пайда болған  Re-initialization диалогты терезесінде  PGP File белгішесін 

қосу; 

• ОК батырмасын басу.  

acad.PGP файлын жүктеу арқылы AutoCAD программасын ашуға болады.  

Тиімдісі  және  ыңғайлысы  ол  мәзір  командасының  көмегімен  ашу. 

Мәзірден  команданы  командалық  жолаққа  енгізу  үшін,  түрлі  альтернативті 

нұсқалардың ішінен қажеттісін таңдап алып, тышқанның сол жақ батырмасын 

басу қажет 

AutoCAD  программасы  мәзірдің  және  құралдар  панелінің  көлемді 

жиынына ие  

Экрандық  мәзір  AutoCAD  графикалық терезесінің  жұмыс аумағының  оң 

жоғында  орналасқан.    Экран  мониторынан  Display  Screen  Menu  тандау 

батырмасы  Window  Elements  өрісі  Display  қосымша  беті    Options  диалогтік 

терезесінің көмегімен бұл мәзірдің кескінін қосу немесе өшіруге болады  

Беретін  мәзір  AutoCAD  графикалық  терезесінің  жоғарғы  бөлігінде 

орналасқан.  Графикалық  терезенің  мәзір  жолағының  тармақтары  осы  мәзірдің 

тақырыпшасы  болып  табылады.  Беретін  мәзірдің  тармақтары  дәл  экрандық 

мәзірдегідей  болады,  алайда  олардың  аттары  және    құрылымдары  экрандық 

мәзірмен  салыстырғанда  өзгеше  болады.  Сонымен  қоса,  беретін  мәзір 

тармақтары  эран  мониторына  командалық  жолақты  сұраудың  орнына  экранға 

диалогтік терезені шығарады.  

Графикалық мәзір, таңдау батырмасынан график түрінде кескінделу тән. 

Кейбір командаларға мысалы, HATCH параметрін еңгізу үшін қарапайым әдіс 

болып  табылады.  AutoCAD  ортасында  қолданбалы  қосымшаларды  өңдеуде 

кеңінен қолданылады.  

Контекстті  мәзір,  графикалық  курсордың  орналасу  нүктесінде 

тышқанның  сол  жақ  батырмасын  басқанда  пайда  болады.    Курсордың 

орналасуына  байланысты  графикалық  терезеде  осындай  мәзірдің  құрылысы  

және визуализациясы өзгереді. 

AutoCAD 

құралдар 

панелі 

толығымен 

Windows 

стандартты 

қосымшаларына  сай  келеді,  сол  себептен  жобамен  жұмыс  істеу  кезінде 

көптеген  есептеулерді  орындау  үшін  осы  құралдарды  тұрақты  қолдануға  сай 

келеді. 

Тәжірибе көрсеткендей командаларды еңгізудің екі әдістерінің күнделікті 

қолданылуы:  аттары  және  құралдар  понелі  –  AutoCAD  жүйесінде  ең  жоғарғы 

өндірістікті қамтамасыз етеді.  

Әдіске  қарамастан,  еңгізуге  қолданған  соңғы  команданың  қайталануына 

Command  жүйесіне  жауп  ретінде  ENTER  немесе  SPACE  батырмасын  басу 

жеткілікті. 

Соңғы  алты  команданың  тізімі  мезеттік  мәзірден  тұрады,  яғни 

командалардың  еңгізу  терезесінде  тышқан  көрсетуінің  орнын  анықтауда  және 

оң жақ батырманы басқанда шығады.  

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2013 

«18» қыркүйек 2013 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 15 беті 

 

 

Ақыр  соңында,  алдынғы жұмыс сеансынада жүйемен бірге  қолданылған 

командалардың  қайсысын  болмасын  текстік  терезеде  табуға  болады  (F2 

батырмасымен шақырылады) және қайталап орындау үшін жүктеледі.  

Команданың  орныдалуын  диалогтің  кез  келген  кезеңінде  үзуге  болады, 

ESC батырмасын басу арқылы.  

 (HELP,  ZOOM,  PAN,  REDRAW  және  т.б.)  командаларды,  яғни  басқа 

команданы  орындау  барысында  жүктуге  болады,  олар  «мөлдір»  деп  аталады.   

«мөлдір»  командалардың  көбі  экран  мониторындағы  сызудың  көрінісін 

басқарады.  «Мөлдір»  команданың  белісі    апостроф  (')  болып  табылады.  Егер 

командалық жолақта «мөлдір» командасын еңгізу керек болса, онда бұл өрнекті 

команданың  толық  атының  алдында  жазады.  Команданы  жүктегеннен  кейін 

командалық  жолақта  екі  бұрыштық  тырнақшадан  (»)  басталатын  оның 

параметрлерінің тізімі пайда болады, ал бұл команданың жұмысы аяқталғанан 

кейін жүйе үзілген команданың орындалуының жалғасуы жайлы хабар береді 

 

Бақылай сұрақтары 

1

 

AutoCAD жүйесіндегі координаттар жүйесі ерекшеліктері неде? 

2

 

Графиктік примитивтер мен қабаттар не үшін керек? 

3

 

Клавиатурадан  командалар енгізу форматтарын ата. 

4

 

Менюден командалар енгізу ерекшелігі? 

5

 

«Мөлдір» командалар айырмашылығы неде? 

 

Әдебиеттер 

1 Финкельштейн Э. AutoCAD 2004. Библия пользователя.: Пер. с англ. – 

М.: Издательский дом «Вильямс», 2005. – 1184 с. 

2  Федоренков  А.П.,  Басов  К.А.,  Кимаев  А.М.  AutoCAD  2000: 

практический курс: М. «ДЕСС КОМ», 2000 – 527. 

 

3 Дәріс 

 

Тақырып. Мәліметтерді енгізу 

 

Сұрақтар 

1

 

Графиктік курсор көмегімен нүкте координаттарын енгізу. 

2

 

Клавиатура көмегімен нүкте координаттарын беру. 

3

 

Байлау объектісі режимі көмегімен нүкте координаттарын беру. 

4

 

AutoCAD жүйесінде объектілерді таңдау. 

 

Кез  келген  графикалық  қарапайымдыларды  олардың  орналасуын, 

өлшемін  және  бағытын  анықтайтын  нүктелерді  еңгізбеу  арқылы  құру  мүмкін 

емес.  Сызу  өрісіндегі  әр  бір  нүкте  оның  Х  және  Y  координаттары  арқылы 

анықталады.  Ал  нүктенің  кеңістіктегі  орны  X,  Y,  Z  координаттарымен 

анықталады.  Координаттарды  еңгізу  ENTER  батырмасын  басу  арқылы 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2013 

«18» қыркүйек 2013 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 16

 

беті 

 

 

аяқталады. Координатаның оң мәндері үшін «плюс» көрсетпеуге рұқсат етілген, 

бірақ теріс мәндер үшін «минус» таңбасын міндетті түрде еңгізу керек.   

AutoCAD  программасы  соңғы  еңгізілген  нүкте  бойынша  координатаны 

еске сақтайды. Нүкте координаттарын еңгізу келесідей әдістер арқылы жүзеге 

асады:  

• Графиктік меңзерді қолдану арқылы нүктенің орналасуын көрсету; 

•нүктенің  орналасуын  пренетақтаның  көмегімен,  яғни  координаттардың 

сандық мәндерін  еңгізу арқылы; 

• алдыңғы екі әдітерді біріктіріп қолдану арқылы; 

•  геометрияда  белгілі  обьектілер  негізінде  обьектінің  байлануы  арқылы 

нүктенің орналасуын көрсету. 

Графиктік меңзерді қолдану арқылы нүктенің орналасуын көрсету 

Нүктені еңгізу үшін графиктің түріндегі меңзердің нұсқағышын сызудың 

қажетті  орнына  орналастырып  тышқанның  сол  жақ  батырмасын  басу  керек. 

Ortho  және  Snap  режимдері  қосулы  болса  дәлдік,  жеңілдік  және  жылдамдық 

нүктенің  берілгендері    айтарлықтай  өседі,  ал  графикалық  терезенің  жұмыс 

аймағында фондық қосалқы тор кескінделген  

Пернетақтаның көмегімен нүкте координатын еңгізу  

Нүкте  координаттарын  еңгізудің  бұл  әдісі  ең  нақтысы  болып  табылады, 

және  онымен  жиі  қолданауға  тура  келеді.  AutoCAD  жүйесінде  координат 

мәндерін еңгізудің бірнеше әдістері ескерілген.   

Абсолютті тік бұрышты координаттар әрқашанда алдыңғы координата 

бастапқы  нүктесінен  бастап  өлшенеді.  Бұндай  форматты  қодану  кезінде  жүйе 

сұранысы  кезінде  нүктенің  орналасуын  сандық  координаттарының  мәнін  Х 

сосын үтір қою арқылы - Y координатасын пернетақтадан еңгізу. 

...point: 3,7 

Абсолютті  полярлық  координата  ол  да  алдыңғы  координата  бастапқы 

нүктесінен  бастап  өлшенеді.  Нүкте  координатасын  еңгізуде,  координаттар 

басынан вектордың бағыты және ұзындығы (арақашықтығы) белгілі болғанда, 

алдымен арақашықтығын, содан кейін арнайы белгі  < ( «кіші» белгісін) және 

градус бойынша бағытын еңгізу керек. Оң бағыт үшін бұрыштың өзгеруі сағат 

тілшіне қарама қарсы бағыт алынған.  

...point: 10<45 

Келтірілген мысалдарда біз бөлшектің көрінісін құрастыру үшін бастапқы 

нүктесін  анықтадық.  Конструктор  барлық  құрастырылған  нүктелердің 

абсолютті  координаттарын  сирек  білгендіктен,  жобамен  жұмыс  істеудің 

бастапқы сатысында координата мәндерін еңгізуде осы әдіс қолданылады.  

Салыстырмалы  тік  төртбұрышты  координаталар  координатаның 

бастапқы  нүктесіне  қатысы  жоқ.  Салыстырмалы  координата  -  алдыңғы  

берілген  сурет  нүктесіндегі  Х  және  Y  осьтері  бойынша  орын  ауыстыру. 

Пернетақтадан  салыстырмалы  нүкте  координатасын  еңгізу  үшін  алдымен 

арнайы  таңбаны    @    (ол  SHIFT+2  комбинациясын  басу  арқққылы  еңгізіледі), 

содан кейін -  DX  ордината осьі және DY обцисса осьі арқылы осуін еңгізу. 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2013 

«18» қыркүйек 2013 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 17 беті 

 

 

...point: @4,5 

Салыстырмалы    полярлық  координата  нүктенің  орналасуын    алдыңғы 

еңгізілген сурет нүктесінің арақашықтығы және бұрышы бойынша анықталады. 

Нүкте  координатасын  еңгізу  үшін,  алдыңғыдан  берілген  қашықтық  бойынша 

қалып  отыратын  жіне  берілген  бағытта  алдымен  арнайы  таңбаны  @,  содан 

кейін < арнайы таңбасы  ақырында бұрыштың бағыты еңгізіледі.   

...point: @4<45 

Салыстырмалы  координаттарды  еңгізу  абсолютті  координаттарға 

қарағанда  айтарлықтай  жеңіл  болып  табылады.  Бөлшектің  көрінісін  бейнелеу 

үшін  салыстырмалы  икординаталар  ыңғайлы.  Олар  негізінде  тік  және  көлбеу 

сызықтардан тұрады. (біліктер, осьтер және т.б)  

Пернетақта  және  графиктік  меңзер  құрылғысының  көрсетуі  негізінде 

бірге қолдану қарқылы нүкте координатасын еңгізу  

Бұл  әдіс  екі  нүкте  арасындағы  арақашықтық  белгілі  болғани  кезде 

қолданылады. Оны қолдану кезінде алдын ала түзету және  Polar сызу режимін 

қосу  керек.  Сол  арқылы  жүйе  бұрыштар  арқылы  сызықтар  жүргізеді.  Бұл 

режимді түрлі жолмен қосуға болады: сызу режимінің диалогті терезісі арқылы 

Drafting Settings (Tools мәзірі) немесе  F10  нүктесін басу арқылшы. 

Обьективті байлау (Osnap) белгілі обьектілердің характерлік нүктелеріне 

сүйене  отырып  сызуда  жаңа  түктелерді  салуға  мүмкіндік  береді.  Обьективті 

байлау  функциясы  дәл  геометриялық  құрастыруларды  жүзеге  асыратын 

құралдар жиынынан тұрады . 

Osnap режимін басқаруда (қосу және өшіру) F3 батырмасын қолданады. 

Обьективті байлау режимінің құралдары төменде келтірілген. Мұнда бас 

әріптермен  параметрлердің  қысқартылулары  берілген.  Командалық  жолақпен 

жұмыс жасауда. 

•  ENDpoint  параметрі  Бөлік  немесе  доғаның  соңғы  нүктесінің 

координаттарын анықтайды.  

•  MIDpoint  параметрі  бөлік  ортасының,  дқғаның  және  мультисызық 

нуктесінің координаттарын анықтайды.  

•  CENter  параметрі  шеңбердің,  доғаның  және  эллипстің  нүкте 

координатасын анықтайды.  

• NODe параметрі нүктелік обьектілердің координаттарын анықтайды.   

•  QUAdrant  параметрі  квадратты  нүктелердің  координаталарын-

шеңбермен,  доғамен  және  эллипспен  координатты  осьтердің  нүктемен 

қиылысуын анықтайды.  

•  INTersection  параметрі  нүкте  координатасының  екі  сызықпен 

қиылысуын,  яғни  сызықтың  доғамен,  шеңбермен  немесе  екі  шеңбермен 

қиылысуын анықтайды. 

•  EXTension  параметрі  белгілі  сызық  және  доғаның  уақытша  жалғасы 

болатын сызықтың нүкте координаттарын анықтайды.   

• INSertion параметрі текстің, атрибуттың, қалыптың және блоктың нүкте 

координаталарын анықтайды.   

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2013 

«18» қыркүйек 2013 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 18

 

беті 

 

 

•  PERpendicular  параметрі  сызықтың,  элиппстің,  немесе  доғаның  нүкте 

координаттарын  анықтайды.  Ол  соңғы  нүктемен  түйіліскен  кезде  таңдалған 

обьектіге нормаль туғызады.  

•  TANgent  параметрі  Шеңбер  немесе  доғаның  нүкте  координаттарын 

анықтайды, яғни соңғы нүктемен түйіскен кезде таңдалған обьектіге қатыстық 

туғызады.  

• NEArest параметрі графикалық меңзердің орналасуына жақын болатын 

сызық, доға немесе шеңбердің нүктелік координаттарын анықтайды.   

•  Apparent  intersection  параметрі  аудан  шекарасы  және  сызықпен 

қиылысатын нүкте координатасын анықтайды.  

•  PARallel  параметрі  соңғы  нүктемен  қосылғанда  таңдалған  бөлікте 

паралль сызық құратын нүкте координатасын анықтайды 

AutoSnap  функциясы  обьектті  байлау  режимін  жеңілдету  үшін  кеңінен 

қолданылады. Функция келесідей қасиеттерге ие:  

• Графикалық меңзер обьектінің қатыстық нүктесі арқылы өткенде әрбір 

нүкте маркермен белгіленеді, яғни олардың қалыптары сол нүктенің типіне сай 

келеді,  осыған  байланысты  қолданушыға  оларды  қарап  шығуға  мүмкіндік 

береді.  

• обьектінің қатыстық нүктесінің жанында меңзерді бірәз уақытқа апарып 

қойсақ,  онда  маркердің  жанында  белгіленген  қатыстық  нүктенің  атын 

көрсететін терезе ашылады.  

•  Графикалық  меңзер  обьектінің  қатыстық  нүктесі  арқылы  өткенде  ол 

автоматты түрде оған «тартылады», яғни жүйе қолданушыдан нақты мңзердін 

орналасуын қажет етпейді.   

 

AutoSnap  режимін  қалпына  келтіру,  сонымен  қатар  маркердің  түсі  мен 

өлшемі  Options  диалогтық  терезесінде  Drafting  жапсырмалары  AutoSnap 

Settings өрісінде жүзеге асады. 

 AutoCAD  жүйесінде  объектіні  таңдау  үшін  екі  әдіс  қолданылады: 

команданың  тапсырмасы  алдында  объектіні  таңдау  және  команданың 

тапсырмасынан кейін объектіні таңдау. 

 

Бақылау сұрақтары 

1

 

Графиктік курсор көмегімен нүкте координаттар қалай беріледі? 

2

 

Абсолюттік координаттар деген не? 

3

 

Полярлық координаттар деген не? 

4

 

Салыстырмалы координаттар деген не? 

5

 

Қандай енгізу форматында абсолюттік координаттар болады? 

6

 

Қандай енгізу форматында полярлық координаттар болады? 

7

 

Қандай енгізу форматында салыстырмалы координаттар болады? 

8

 

Кандай параметрлерде объектілік байлану режимі болады? 

 

Ұсынылатын әдебиеттер 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2013 

«18» қыркүйек 2013 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 19 беті 

 

 

 

1Финкельштейн  Э.  AutoCAD  2004.  Библия  пользователя.:  Пер.  с  англ.  – 

М.: Издательский дом «Вильямс», 2005. – 1184 с. 

2  Федоренков  А.П.,  Басов  К.А.,  Кимаев  А.М.  AutoCAD  2000:  практиче-

ский курс: М. «ДЕСС КОМ», 2000 – 527. 

 

4 Дәріс 

 

Тақырып. Жұмыс ортасын даярлау 

 

Сұрақтар 

1

 

Өлшем бірліктерін қою командасы. 

2

 

Сызба шекараларын қою командасы. 

3

 

Сызба режимін қою командасы. 

4

 

Қолданушының координаттар жүйесін орнату командасы. 

5

 

Жүйелік айнымалыларды баптау командасы. 

 

 

UNITS командасы 

Тағайындалуы:  Сызықты  және  бұрыштық  шамалардың  көрсету  дәлдігін 

және формат тағайындауға мүмкіндік береді. 

Ескерту 

1.

 

UNITS командасы байқалмайтын команда. 

2.

 

UNITS командасы  

Команда UNITS – экран дисплейі графиктік режим жұмысынан мәтіндік 

жұмысқа ауысады. 

3.

 

Егер  бұрыштық  шамалар  градустар/минуттар/секундтар  түрінде 

бейнеленеді,  онда  бұл  шамалардың  сандық  мағыналарын  келесі  форматта 

енгізу қажет: AdM’S, мұндағы А, М – бүтін сан; S- нүктемен ондық сан. 

LIMITS командасы  

Тағайындалуы:  Берілген  сызудың  шекарасы  бет  кеңістігінде  немесе 

модель кеңістігінде тағайындайды және оларды қадағалауға мүмкіндік береді. 

ЛИМИТЫ  командасы  сызуға  мүлдем  әсер  етпейді,  ол  үш  көмекші 

функцияны орындайды: 

1) нүкте  коодинаттары  тапсырмасы   шекті  лимиттерді  жоққа  шығарады, 

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: