блоктау. Түсіндіре  басқарып  -о з а

Кестенщ жалғасы
деңгейіне 
орай 
оқыту
бекіте түседі 
Әлсіздер 
өзін-өзі 
сынап 
қарауға 
мүмкіндік алып,  өзіне 
сенімсіздіңпен 
арылады
Күшті  топтарда  оқуға 
деген ынта артады 
Білім 
дәрежесі 
деңгейіне 
топтарда 
оқу жеңілдейді
меңгеруі тиіс
Әдістері:
материалды
блоктап беру
Бірнеше  деңгейде
жұмыстану
Есептер
жинағында
міндетті
деңгейдегі
тапсырмаларды
іріктеу.
Оқытудың компьютерлік 
технологиясы
-ақпаратпен 
жұмыс  істей білуді 
қалыптастыру 
-жеке 
тұлғаны 
“ақпараттық” 
қоғамда 
өмір 
сүруге даярлау
баланың 
жеке
қасиеттеріне 
қарай
компьютерге
бейімдеу
Оқушының
компьютермен
жұмысқа
психологиялық
жағынан бейімделуі
компьютерлік
техниканың
ұстанымдарын,
құрылымы 
мен
атқаратын
қызметінің
мүмкіндіктрін
білу
Әдістері: 
оқу 
үрдісін 
сынып, 
пэн 
көлемінде 
ұйымдастыру,. 
сыныпта 
белсенділік 
туғызу, 
жеке 
жұмыс 
істеу, 
жекелеп 
көмек 
көрсету
Бірқатар 
ғылыми-әдістемелік 
жэне 
ғылыми-танымдық 
педагогикалық  әдебиеттерде  кейбір  авторлар  “оқыту  технологиясы” 
үғымын  “оқыту  эдістемесі”  ұғымымен  тепе-теңдік  қатынаста  қарастыра 
отырып  түсіндіруге  тырысады.  Ал,  кейбіреулері  оларды  бір-біріне  қарама- 
қарсы 
қоюға 
үмтылады. 
Сондықтан 
“оқытудың 
әдістемесі 
мен 
технологиясы  арасында  қандай  өзгешелік  бар,  олар  бір-бірін  алмастыра 
ма?” деген сұрақ туады.
Біріншіден,  әдістеме  “Оқытуда  талап  етілетін  нәтижеге  қандай 
жолмен  жетуге  болады?”,  ал  технология  “Қалай  істеген  тиімді?”  деген 
сұрақтарға жауап береді.
Екіншіден,  оқыту дың  технологиясы  айқын  өрнектелген  жеке 
даралық  сипатта  болады  және  ол  мәні  жағынан  “оқытудың  авторлық 
әдістемесі” ұғымына өте жақын келеді.
40

Егер 
“әдістеме” 
ұғымы 
шығарушы 
мен 
жүзеге 
асырушыга 
байланыссыз  қарастырылатын  оқытудың  әдістері  мен  тәсілдерін  кешенді 
түрде  пайдалану  дегенді  білдірсе,  оқыту  технологиясы  мүғалімнің  жеке 
тұлғалық  жан-жақты 
қасиеттерімен 
әдістемені 
толықтыра 
отырып 
жинақтауын  бейнелейді.  Бұдан,  кез-келген  дидактикалық  есеп  кэсіби 
біліммен  қаруланған  педагогтың  жобалауымен  жүзеге  асатын  оқыту 
технологиясының  көмегімен  гана  тиімді  шешілуі  мүмкін  деген  түйін 
шығады.  Олай  болса,  оқыту  технологиясы  мұғалімнің  педагогикалық 
шкберлігімен  тыгыз  байланысты.  Педагогикалық  шеберлік,  технологияны 
игерудің  жоғаргы  деңгейі  десек  те,  ол  қызметтік  қүраушымен  гана 
шектелмейді. 
Педагогтарда  педагогикалық  шеберлік  жеке  даралық 
сипатта  болады,  сондықтан  оны  басқалардың  қолдануы  қиынга  согады 
деген 
көзқарас 
жиі 
кездеседі, 
дегенмен 
оқыту 
техно логиясын 
педагогикалық үрдіс  емес,  педагогикалық  іс-эрекеттерді  ұйымдастыру мен 
жүзеге  асыруға  арналған  өзіндік  құрал-жабдықтар,  оның  жобасы  деп 
қарасақ,  онда  технологияны  автор  гана  емес  оны  басқа  мұғалімдер  де 
пайдалана  алатыны  даусыз.  Бұл  жағдайда,  педагогтың 
жеке  кәсіптік 
қасиеттері  ескеріледі,  бірақ  негізгі  құрылымдық  құраушылар  өзгеріссіз 
қалады,  өйткені 
олар  жобалаудағы  нақты  мақсаттар  мен  міндеттерге 
жүйелі байланысты.
Бүл екі үғымның да негізі - оқыту әдістері.
Ал,  “оқыту  әдістері”  деген  не?  Соган  тоқталып,  технологияны 
түсіндіруге  тырысқан  сөз  тіркесінің  мағынасын  ашқанымыз  жөн.  “Әдіс” 
гректің  metodos  (методос)  -  таным  жолы  деген  сөзінен  шыққан,  тәсілдер 
жиынтығы деп түсініледі.  Оқыту әдісі  (грек  тілінен  metodos -  аударғанда, 
бір  нәрсеге  барар  жол  деген  сөз)  -   белгілі  оқу  мақсатына  жетуге 
бағытталган  мүғалімдер  мен  оқушылардың өзара бірлесіп  жасайтын,  ретке 
келтірілген 
жүмысы. 
Әдіс  оқушылардың  білімді, 
іскерлікті 
және 
практикалықты  меңгеруге,  оқушының  дамуына,  тәрбиесіне  бағытталған, 
танымдық үрдісті жетілдіру ретінде анықталады.
Оқыту  әдістері  -  бұл  мұғалім  мен  оқушылардың  оқу-тәрбие 
жүмысының 
міндеттерін 
ойдағыдай 
шешуге 
бағытталған 
өзара 
байланысты  іс-әрекетінің  тәсілдері.  Оқыту  әдісін  осылай  дидактика 
түрғысынан түсіндіру жалпы  философиялық анықтамага сай  келеді.  Әдіс  - 
дәл  жалпы  мағынасында  мақсатқа  жету  іс-әрекетін  нақты  ретке  келтіру 
тәсілдері.
Оқыту  әдісінде  шындықты  заңдылықтар, 
мақсаттар, 
мазмүндар, 
үстанымдар,  оқыту  түрлері,  бейнелері  орын  алады.  Әдіс  дидактиканың 
басқа категорияларымен  өзара қайтымды  байланыста болады,  яғни,  оқыту 
формасы  мен  мазмүнынан, 
мақсатынан  туындай  отырып, 
осы 
категориялардың  дамуы  мен  құрылуына  өте  күшті  және  қайтымды  эсер
41

етеді.  Жұмыстың  мақсаты  да,  мазмұны  да, 
формасы  да  олардың 
практикалық  жүзеге  асу  мүмкіндіктерін  ескермей  есепке 
алынбайды, 
осындай  мүмкіндіктерді  әдістер  қамтамасыз  етеді.  Олар  сонымен  қатар 
дидактикалық 
жүйенің 
дамуына 
шапшандық 
береді. 
Оқытуда 
қолданылатын әдістердің  қаншалықты алға жылжуына мүмкіндік тудырса, 
оқыту  соншалықты тез дамиды.
Жіктеу  негізі  алға  қойылатын  мақсатка  байланысты  анықталады. 
Оқыту  әдісінің  бірыңғай  жіктелуі, 
оқыту  үрдісі 
қүрылымының 
күрделілігінен  жэне  дидактикалық  мэселелердің  әртүрлілігіне  байланысты 
болуы мүмкін емес.
Ғылымда  оқыту  әдістерін  қазіргі  кезде  екіге  жіктеу  кең  таралған. 
Олар мына белгілерге:
-  білім алу көзіне байланысты;
-  оқушылардың 
танымдық 
әрекеті 
деңгейіне 
байланысты 
негізделген.
Нақты  оқыту  үрдісінде  әдістерді  эр  түрлі  жіктеуге  жатқызуға 
қарағанда,  олардың  дидактикалық  мэнін, 
тиімді  пайдалану  шарттарын 
терең  білу,  оқушылардың  танымдық  әрекетінде  оларды  қолдана  білуді 
меңгеру маңызды екенін атап өткен жөн.
Оқыту  әдістері  ғылыми  таным  әдістеріне  байланысты  анықталады. 
Ғылыми  танымға  қатысты  бірсыпыра  ережелер  оқушылардың  танымдық 
әрекетінде  қолданылатын  оқыту  эдістерінің  ерекшелігін  анықтайды.  Бүл 
ережелер:  оқыту  әдістері  ең  анық  деректерді  білуді  қамтамасыз  етеді; 
оқыту  эдістері  практика  мен  теорияны  жақындастырады;  оқыту  әдістері 
шындықты  тануға  эрекет  жасайды;  идея  нақты  өмір  мәліметтерінен 
қорытындыланады.  Осы  ережелердің  бэрі  оқушылар  көзқарасының 
қалыптасуының, танымдық әрекетінің даму негізі болады.
И.Я.Лернер  мен  М.Н.Скаткин  мүны  танымдық әрекет деңгейлерімен 
тығыз  байланыста  қарап,  оның  негізінде  оқыту  эдістерінің  жіктелуін: 
түсіндірмелі-иллюстративті,  репродуктивті,  проблемалық  баяндау,  ізденіс, 
зерттеу деп үсынады.
Педагогика  ғылымдарының  докторы  Құрманалина  Ш.Х.  оқыту 
әдістерін:  тэсілдердің  жиынтығы,  ықпал  ету  тэсілдері,  өзара  әрекет 
тэсілдері,  ақпараттарды  беру  тәсілдері,  оқыту  тәсілдері  деп  анықтайды да, 
дәстүрлі 
жіктеулер; 
Н.Я.Лернер, 
М.Н.Скаткин; 
Т.А.Ильина; 
М.И.Махмудов; 
С.П.Баранов; 
З.И.Васильева; 
И.П. 
Подласый;
С.И. Архангельский; 
Б.Оконь; 
Г.И.Шукина; 
Ю.К.Бабанский; 
Г.К.Нургалиева;  Р.Г.Лемберг;  С.И.Перовский,  Г.И.Голдер;  Н.И.Болдырев 
жіктемелері деп жіктейді.
Біздің  көзқарасымызша,  оқыту  технологиясы  әдістеме  дамуының 
жоғарғы 
кезеңі,  өйткені  мүғалімнің  эрбір  негізгі  қүрамды  бөлшекті-
42

мақсатты  анықтау,  жобалау,  оқытудың  әдістері  мен  құралдарын,  қолайлы 
қалыпты  таңдау,  оқу үрдісіндегі  қатысушылар  арасында  өзара байланысты 
ұйымдастыру,  бағалау,  бақылау  Және  білімді,  білік,  дағдыны  жетілдіру 
сияқты  дидактикалық  мақсатқа  жету  мақсатын  көздейді.  Осылайша,  кез 
келген  оқыту  әдістемесі  технология  деңгейіне  жетеді.  Ол  үшін  кері 
байланыс  пен  негізгі  қүрамды  бөлшектерді  жетілдіру  негізінде  тізбекті 
оңтайлы  ету  қажет.  Бүдан,  оқу  үрдісінде  диагностикалық  қойылған 
мақсаттарга  тэжірибелі  жолмен  жету  мүмкіндігі  педагогтың  таңдаган 
оқыту қалыптары, әдістері мен кұралдары, окушымен өзара қарым-қатынас 
тәсілдері,  т.б.  арқылы  анықталады.  Егер  керекті  дидактикалық  нэтижеге 
бірден қол жетпесе, онда негізгі  әдістемелік параметрлерді  анықтап, реттеу 
қажет  болады.  Бүл  үрдіс  оқыту  әдістемесін  құрайтын,  алга  қойылган 
мақсатқа  жеткізетін  тиімді  жолды  табумен  аяқталады.  Егер  педагог 
педагогикалық  практикада  бірнеше  рет  қайталап, 
көзделген  және 
жобаланған  нэтижеге  жете  алса,  оңда  эңгіме  әдістеме  туралы  емес,  оқыту 
технологиясы туралы екендігі даусыз.
Оқытушылар  мен  зерттеушілер  оқыту  үрдісін  оқып-үйренуде  үнемі 
қиындықтарға  кездеседі,  өйткені  оқыту  алуан  түрлі  көптеген  ішкі 
үрдістерді  қамтиды.  Оқытудың  әр  түрлі  психологиялық  модельдерін 
қалыптастыруға  эсер  ететін  орталық  -   сүрақ  қою  арқылы  таным  үрдісін 
анықтаушылар мен табиғат болып табылады.
Оқыту қарқынын күшейтудің негізгі бағыттары  мыналар:
1. 
Жоспарланган  уақыт  аралығында  белгілеп  алган  мамандық 
бойынша  өтілетін пәндерді ұтымды жэне жүйелі орналастыру (оку үрдісін 
ұйымдастырудың 
модульдік, 
тақырыптық, 
тараулық, 
бөлімдік) 
технологиясы.
2. 
Оқу  үрдісін  жобалағаңда  әрбір  студенттің  мүмкіндіктері  мен 
қабілетін басынан бастап ескеру (оқытудың жаңа технологиясы).
3. 
Дидактикалық модульдің әртүрлі  кезеңдерінде  эрбір студенттің 
мүмкіндіктері  мен  қабілетін  ескеріп  отыру  (бастапқы,  ортаңғы,  соңгы 
кезендердегі).
4. 
Студенттің  білім  деңгейін  болжау  жэне  багалауда  қарқынды
бақылау тәсілін қолдану.
5. 
Оқыту  әрекетінің  қарқынын  күшейту,  жалпы  білімдік  іс-эрекет 
пен  сабақ  оқуға  мақсатты  дағдылануды  қалыптастыру  не  нэрсеге  оқыту?, 
қалай оқыту?,  немен оқыту? сияқты «шартты»  бағыт сілтейтін мақсагтарды 
айқындау.
Оқу  үрдісін  үйымдастырудьің  модульдік  технологиясы  мен  оқыту 
технологиясы оқу үрдісін кұрып, анықтауга мүмкіндік береді.
Оқу  үрдісінің  үлгісін  жасаганда  сол  оқу  үрдісіне  нақты  түрде  бірте- 
бірте  жуықтау  тәсілін  қолдану  міндетті  іс  (жаңа  технология  жобасының
43

идеологиясы).  Жаңа  технология  оқу  үрдісінде  іске  асырылатын  жэне 
мүғалім  іс-әрекетін  жоспарлайтын  дидактикалық  модульдердің  жобасын 
жасауды  көрсетеді.  Сонымен  бірге,  дидактикалық  модульдерді  жасау 
арқылы  оқу үрдісін жобалау мен үлгісін жүйелі түрде  іске асырудың ең бір 
маңызды дидактикалық мәселесін іске асырып,  жоғарғы оқу орнының жаңа 
үлгідегі  оқулығын  дидактикалық  модульдердің  жиынтығы  ретінде  жасау 
жүмысын іске асыру толық орындалады.
Оқытудың  жаңа  технологиясы  осы  уақытқа  дейін  өз  мәнінде 
шешілмеген 
пэнаралық 
байланыстарды 
оқу 
үрдісі 
барысында 
дидактикалық модульдердің бір-бірімен  ара байланыстары  арқылы  мүдделі 
түрде  жаңаша  шешуге  мүмкіндік  береді.  Жаңа  технология  әртүрлі  пэннің 
оқытушыларына 
өз 
мамандығының 
сапа 
деңгейіне, 
жүмыс 
істеу 
ерекшелігіне, 
әдістемелік 
тәжірибесіне 
шығармашылықпен 
қарауына,жаңашыл тэжірибелерін және эдістемелерін кеңінен пайдалануға, 
ең  бастысы,  білімнің  жаңадан  қалыптасқан  мазмүны  арқылы  жоғары 
айтылғандарды  барлық  жоғары  оқу  орындарының  күнделікті  оқыту 
жүмысында таратуға мүмкіндік береді.
Мүндай  жүмыстардың  нәтижесі  -   оқыту  мақсатын  меңгеру,  іс- 
эрекетті  үйымдастыру,  студенттерді  оқыту  мазмүны  түжырымдалған 
оқытудың 
әдістемелік  жүйесін  қүру  болып  табылады.  Студенттерге 
базалық  білім 
жүйесін  беру,олардың  жеткілікті 
іскерлік  деңгейін 
қалыптастыру,  оқуға,  ойлауға  үйрету,  студенттердің  білімді  өздігінен 
іздестірулерін дамыту, яғни оларды танымдылық әдістерімен  қаруландыру, 
оларды  сын  көзбен қарап  ойлауға үйрету,  сонымен  қатар,  өздерінің ойлары 
мен  түжырымдарының 
дұрыстығын 
негіздеп, 
дәлелдеуге 
үйретуге 
мүмкіндік туады.
Болашақ 
мектеп 
мұғалімі 
мен 
жоғары 
оқу 
орындарының 
оқытушыларын  дайындайтын  жоғары  педагогикалық  жэне  университеттік 
білім беру жүйесіндегі,  эсіресе,  студенттерге жан  тану және  білім  беру мен 
тәлім-тәрбиені  қалыптастырудағы  ашықтан-ашық  кеткен  кемшіліктер  мен 
ақаулар,  соның  нәтижесінде  қажетті  іс-әрекетке  бағытталған  жүмыс 
жабдықтарының  мұғалім  мен  оқытушының  қолында  болмауы,  олардың 
әдістемелік,  дидактикалық  білім  мәдениетін  елеулі  түрде  нашарлатады. 
Әрбір  мектеп  мүғалімі  мен  жоғары  оқу  орының  оқыгушысы  оқытудың 
жаңа  технологиясын  жобалау  мен  меңгеруге  қатыса  отырып,өзінің  кәсіби 
білім деңгейін кеңейтеді жэне көгереді.
Технологияның  кез  келген  жобасы  -   ол  түп  нүсқа,  болашақ  оқу- 
тэрбие  үрдісінің  шығармашылық  нұсқасы.  Әр  мамандықтың  ерекшелігіне 
сэйкес  осы  алғашқы  нүсқаларды  пэн  оқытушылары  дайындайды.  Басқаша 
айтқанда,  дидактикалық модульдің  адамгершілікті  нәтижесі  -  осы  заманғы
44

жоғары  білімді  мамандарды  қалыптастырудағы  адамның  шығармашылық 
ісіне бағыттаушы шарт болып табылады.
Атап  айтқанда,  технологияны  меңгерудің  үш  сатысын  жоғарыда 
айтылған мәселелерді ескере отырып қарастырамыз.
Бірінші  саты.  Барлық  жобалаушы 
құжаттарды  ұқыпты  түрде 
түгендегеннен  кейін,  қарастырылып  отырған  дидактикалық  модульді 
меңгеріп,  жүзеге  асыратын  қажетті  жағдайларболуына  көз  жегкізу  аса 
маңызды мәселе  болып табылады.  Оқу үрдісін үйымдастырудың  модульдік 
технологиясын  іске  асыру  маңызды  көрсеткіштердің  бірі  болады.  Оқыту 
технологиясының  мүмкіндігін  және 
нақтылы 
меңгерудің 
маңызды 
көрсеткіші  жоғары  оқу  орындары  ұжымының  пән  оқытушыларының 
арасындағы бірін -  бірі түсінушілік ахуалы болып табылады.
Екінші 
саты. 
Дидактикалық  модульді 
қүрастыратын 
бастапқы 
технологиялық 
жағдайлардың 
жиынтығы 
меңгеріледі. 
Әрбір 
пән 
оқытушылары  әдістемелік  жүмыс  жабдықтарының  барлық  қүрамдас 
бөліктері  мен  бағдарламаларын  меңгеру  барысында  олардың  іс  -  
тәжірибесі  мен  кэсіби  деңгейіне  қарай  жэне  берілген  мамандықтың 
ерекшелігіне  байланысты  дидактикалық  модульдің  қолданбалы  бағдары 
басталады.
Үшінші  саты.  Оқытудың  жоспарланған  қорытындыларының  барлық 
әдістемелік  шарттарын  меңгергеннен  кейін  (теориялық  кезең),  алдын -  ала 
белгілеп алған оқу тобында берілген дидактикалық модульді  іске асырудың 
алғашқы жуықтау кезеңін байқап көру аса маңызды іс (жаттығу курсы).
Технологияны  меңгеру  қысқа уақытта  тез  қол  жеткізетін  жүмыс  емес, 
эрбір  оқытушы  өз  басының  педагогикалық  тәжірибесін  жинақтап,  бір 
жүйеге  келтіруі  қажет.  Берілген дидактикалық модуль  бойынша  оқыту  ісін 
екінші, 
үшінші 
қайталағанда  әр 
пэн 
оқытушыларының 
өздігінен 
әдістемелік  жетілуінің  жаңа  мүмкіндіктері  пайда  бола  бастайды,  қосымша 
жаңашылдық  табыстарға  жетіп,  ол  табыстар  нәтижелерге  -   дидактикалық 
модульге біртіндеп енетініне көз жеткізу қиын емес. Осындай нәтижелер эр 
оқытушының  өздігінен  жетілуіне,  олардың  педагогикалық  кәсіби  дамуы 
мен  шығармашылық  еркіндігін  үлғаюындағы  аса  маңызды  іс  болып 
табылады.  Сонымен,  адамтану  технологиясы  педагогтар  сана-сезіміне 
барынша сіңіріледі.
Дидактикалық модуль — оқытудың жаңа технологиясының  мазмүны
Дидактикалық  модуль  оқытудың  технологиясының  негізгі  өзегі,
Қүрамы болып табылады.
Дидактикалық  модуль  -   нақтылы  студенттер  тобында  бір  уақытта 
жүргізілген 
оқу 
үрдісінің 
жобалануы 
мен 
іске 
асырылуының
45

педагогикалық  ортасы.  Ол  —  оқу  үрдісін  жасаушы,пән  мұғалімінің 
әдістемелік 
тәжрибесін, 
орындаушылық  тәсілін,өзіне 
тән 
қабілетін 
айқындайды. 
Дидактикалық  модуль 
оқу  үрдісін 
жобалағанда  оқу 
материалдарының  мазмүны  (оның  көлемі  мен  күрделілік  деңгейі)  мен 
нақты 
мамандық 
студенттерінің 
мүмкіндіктері 
мен 
ерекшеліктері 
арасындағы табиғи байланысты қамтамасыз етеді.
Дидактикалық  модуль,  шын  мэнісінде,  эдістемелік  аппараты  айқын 
кеңейтілген 
жаңа 
буын 
оқулықты 
дайындау 
міндетін 
атқарады. 
Дидактикалық  модульді  оқытушы  үшін  жазылған  оқулық  деп  айтуға, 
қазіргі кезеңде, толық негіз де,  құқығымыз да бар.
Осындай  шағын  оқулықтарды  біріктіру  арқылы  белгілі  пэннің толық 
курсын  қүрастыруға  нақтылы  мүмкіндік  туады.  Пэннің  бұл  жаңа  курсы 
әдістемелік 
жүмыс 
мазмүны 
бойынша 
педагог 
пен 
студенттің 
дидактикалық  бірлігі  мен  өзара  бір-біріне  көмектесе  эрекет  жасауын 
қамтамасыз  ететін  оқулық  болып  шығады. 
Дидактикалық  модуль 
оқытушыға  оқытуды  саралау  мен  даралау  үшін  әртүрлі  әдістер  мен 
эдістемелік тәсілдер қолдануға жаңадан нақты мүмкіндіктер береді.
Дидактикалық  модуль  студенттердің  қүнды  жэне  елеулі  түрде 
кеңейтілген оқу-танымды іс-эрекетін бағдарлайды жэне қамтамасыз етеді.
Дидактикалық  модуль  оқу  үрдісін  іс  жүзінде  жобалап,  іс-әрекет 
үстанымын жүзеге асырады.
Дидактикалық  модуль  оқу-тәрбиелік  үрдістің  бірыңғай  аумағында 
педагог пен студенттің оку,  ғылыми,  әдістемелік, басқару, үйымдастыру  іс- 
әрекетін жинақтау мен шоғырлау  қүралы болып табылады.
Дидактикалық  модульдер  эр  пәндер  бойынша  да  (пэнаралық 
байланыс),  бір  курс  бойынша да (бір  пэн  ішіндегі  байланыс)  бірізді  болып, 
оларды  бір-бірімен  байланыстырып,  үштастыру  үшін  әдістемелік  арнайы 
іс-әрекет тэртібін белгілейтін жүйе («механизмі») болуы қажет.
Дидактикалық  модульді  жобалау  кезеңінде  оқыту  себептері  мен 
мақсаттарына  жаңа  талаптар  қоюда  студенттердің  өз  бастарының 
белсенділігі аса маңызды шарт болып табылады. Студентгердің оқуға деген 
қалыптасқан ішкі үмтылысы болуы маңызды құбылыс.
Дидактикалық 
модульдерді 
жасағанда 
белгілі 
мамандықтар 
студенттеріне  түсінікті  де,анық  жаңа  сапалы  және  жан-жақты  практикаға 
енгізуді  қажет  ететін  дидактикалық  көрнекілік  үстанымын  оқу  үрдісіне 
енгізу маңызды.
Дидактикалық  модульді  жобалағанда  оқу  мәліметтері  стандартының 
талаптарын іске асыру жағдайыида ұжымдық іс-әрекеттің  әр түрлерін жеке 
амал, тәсілдерімен үштастыру қажет.
Дидактикалық  модульдерді 
жобалағанда  оқу  ісін  жеке,  дара 
мақсаттарға  сэйкес  қайта  бағыттаудың  шешуші  амалдары,  жалпы  білімдік
46

дайындықтың  негіздік  деңгейі  жэне  алдыңғы,  сонымен  қатар,  келесі 
модульдермен байланысы іске асырылады.
Бастауыш білім мамұнының логикалық құрылымы
Бастауыш 
сынып 
оқушыларының 
танымдық 
әрекетін 
қалыптастырудың  қайнар  көзі  -  пэндік  оқу  магериалдары,  ал  ол 
материалдардың  мазмұны мемлекеттік білім мазмұны негізінде жасалады.
Бастауыш  сатыда  жекелеген  пәндер, 
ең  алдымен, 
оқушыда 
мәдениеттің  базистік  қырларын  қалыптастыруға,  яғни  оның  жеке  бас 
тұлғасын 
тәрбиелеуге 
қызмет 
ететіндіктен, 
білім 
мазмұнының 
интерактивті  біртүтастығын  қамтамасыз  етудің  маңызы  зор.  Бұл  тұтастық 
үш түрлі ұстаным негізінде жүзеге асырылады:
1.  “Қосарлана ену заңы” үстанымы -  білімнің базистік  салалары жалпы 
білім  мазмұнына  екі  түрлі  жолмен:  а)  жеке  курс  (пән);  б)  басқа 
пәндер мазмұнының бөлінбес бір бөлігі түрінде енгізіледі.
2.  Зерттеу объектісінің немесе  эдісінің ортақтығы.  «Түпкі  мақсат- түрлі 
мақсат  бірлігі»  үстанымы.  Танымдық  әрекетті 
қалыптастыру 
тәсілдері барлық пэнде жүргізіледі.
3.  Бір  пәннен  алған  білім,  білік,  дағдыны  екінші  пәнді  оқытуға  тірек 
ету, яғни кэдімгі пэнаралық байланыс, интеграциялау үстанымы. 
Білім  мазмүнының  қазіргі  заман  талабына,  жоғарыда  берілген
ұстанымдарға  сәйкес  болуы  білім  беру  үрдісіне  гікелей  эсер  етеді.  Білім 
беру үрдісін төмендегі авторлар былайша анықтайды:
• 
Б.М.Бим-Бад,  А.В.Петровский: 
«түлға  қызығушылықтарына 
сәйкес педагогикалық әлеуметтік ұйымдастырылған үрдіс»
• 
В.С.Леднев: 
«жас  ұрпаққа  маңызды  элеуметтік  тэжірибені 
берудің 
қоғамдық 
ұйымдастырылған 
үрдісі. 
Бүл- 
түлғаның 
генетикалық  және  әлеуметтік  бағдарламаларға  сәйкес  қалыптасу 
үрдісі»
• 
В.С.Безрукова: 
«адамның  дамуына  қажетті  жағдайлардың 
арнайы үйымдастырылуы»
• 
И.П.Подласый:  «оқыту  үрдісіндегі  білім,  дағды  жэне  ойлау 
тәсілдерінің қабылдану жүйесі».
•  
ҮКЭ:  “түлғаның  білім,  іскерлік,  шығармашылық  іс-эрекет, 
қоршаған ортаға эмоциональды жэне  қүндылықты  қарым-қатынасын 
әлеуметтік  маңызды  тәсілдердің  көмегімен  даму  жэне  өзін-өзі 
дамыту үрдісі.”.
Мұндағы білім, білік, дағды білім мазмүнының жүзеге асуы  негізінде 
қалыптасады.
47

Қазақ  тілі  терминдерініц  салалық  ғылыми  түсіндірме  сөздігінде. 
«Білім мазмұны жаңа ақпарат ағымын саналы түсіну,  оны бағалай  білу,  кез 
келген  жағдайда  шығармашылық  шешім  қабылдау,  рухани  адамгершілік 
ұстанымдарды игерту бағыттарын белгілейді”,-деп  аныңталған.
Білім 
мазмұнының 
дидактикалық 
сипаттамалары 
В.С.Леднев, 
М.Н.Скаткин, 
П.И.Пидкасистый, 
И.П.Подласый, 
Б.Т. Лихачев,
В.А.Сластенин,  Д.Ш.Матрос,  М.П.Лапчик,  Т.И.Смирнова,  Г.К.Нургалиева, 
Т.С.Сабыров,  Н.Д.Хмель,  М.Ж.Жадрина,  Г.Ж.Жадрина,  т.б.  еңбектерінде 
қарастырылады.
В.С.Ледневтің  ойынша  білім  мазмүны-  түтас  үш  үрдістің  бірігуі 
ретінде  қарастырылады.  Ол  біріншіден,  алдыңғы  үрпақтар  тәжірибесін 
меңгеру,  екіншіден  жеке  түлғаның  топологиялық  жағын  тәрбиелеу, 
үшіншіден  адамның  дене  және  ақыл-ой  дамуын  сипаттайды.  Іс-әрекеттің 
негізгі  түрі  -  оқыту,  басқаша  айтқанда  білім  берудің  ең  басты  мақсаты  - 
тәжірибені  меңгеру  деп  түсіндіреді.  Ал,  тәрбиелеу  мен  дамыту  ... 
жақыннан  эсер  ету  аймағы  іспетті  жүзеге  асырылады.  Бүдан  білім  берудің 
үш қүраушысы шығады.
Б.Т.Лихачев  “Педагогика”  оқулығында  жалпы  орта  білім  беру 
мазмұнына  қатысты  оны  қалыптастырудың  негізгі  жалпы  эдіснамалық 
үстанымд арын:
•  Оқу материалының жалпы білім беру сипаты,
•  Мазмүнның азаматтық және адамгершілік бағыттылығы,
•  Оқу материалының қоғам өзгерісіндегі практикамен байланысы,
•  Оқу материалының негізгі бейнелеуші жэне жүйелік бейнелеуші

жүктеу/скачать 5,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: