Медешова айгүл бақТЫҒалиқызы бастауыш сынып

тарыла немесе шектеле түседі деген сөз емес, керісінше ол басқару ұғымын 
бейнелеп  көрсетуге  мүмкіндік  алады.  Кибернетика 
басқарудың 
объективтік зандары мен практикаға негізделеді.
Ал,  кибернетиканың  негізінде  оқу  үрдісін  оңтайлы  басқару  туралы 
ғылым  -  кибернетикалық  педагогика.  “Оңтайлы”  сөзі  шапшаң,  қолайлы, 
ыңгайлы,  жағымды,  эрі  сенімді  деген  мағынаны  білдіреді.  Кибернетика 
мектепте  басқарушы  рөлін  атқару компьютерлермен  жабдықталған  сынып 
болуы  керек  жэне  әрбір  мүғалім  мен  оқушы  бағдарламалауды  оқып  -  
үйренуі  тиіс.  Оқыту  технологиясын  озгертіп,  оқу  үрдісін  басқаша 
үйымдастыру және оқулық пен мұғалім қандай болуы керек деген сүрақтар 
төңірегінде ойлану қажет.
Әрбір  адам  еңбек  етеді.  Оку  да  еңбек,  оган  қатысатын  мүшелердің 
әрбіреуінің  өзіндік  міндеттері  мен  құқықтары  бар.  Оқушы  міндеті  -  оқу, 
сабаққа кешікпей, қатысу, тәртіп бүзбау. Ал, оның құқығы -  оқу үрдісі мен 
білім мазмұнына сусындау, қанағаттану. Мұғалім міндеті - оқыту әдістерін 
таңдай  отырып,  оқушылардың  білімге  қүштарлығын  ояту,  өзіндік 
қабілеттерін 
ашу, 
шығармашылықпен 
жұмыстануын 
үйымдастыру 
негізінде оқыту сапасын көтеру.
Кибернетикалық  педагогика  мотивті  басқарудан  басталады,  яғни 
оқушылар, олардың ата-аналары,  қоғам жэне  олардың бірлігі  нені жэне не 
үшін білгісі келетінін түсінбей-ақ алға үмтылу мүмкін емес.
Ақпараттың  технологияның  мүндай  басқарудағы  рөлі  мен  орнын 
бағалау  үшін  оқытуды  ішкі  үрдістерге  жіктеп,  Ақпараттық  технологияны 
қолдану  арқылы  оқу  үрдісінің  құрылымды  -  қызметтік  моделін 
қарастыралық.  Негізгі  база  ретінде  танымдық  әрекетті  басқару  үрдісі 
түрінде  оқытуга  сүйенетін  модельді  таңдаймыз.  Бүл  модель  бойынша 
мүғалім  оқыту  үрдісін  басқарушы  субъекті,  ал  оқушының  жеке  түлғасы, 
атап  айтқанда,  оның  танымдық  әрекеті  басқару  объектісі  рөлінде  болады. 
Сонымен,  оқу  үрдісін  жүйе  деп  қарастырсақ,  оған  оқушының  танымдық 
әрекетін дамытуға пайдаланылатын  оқу  объектілері  кіреді.  Ал,  ақпараттық 
технология  жагдайында  оқу  объектілеріне  ақпараттық  техникалык 
жабдықтар  жатады.  Мұғалім  бүл  кезде  бір  оқушының  ғана  емес,  топ 
оқушыларының танымдық әрекетін басқарады.
СУР
67
 ^  Ақпараттық технология жағдайындағы оқу үрдісін басқару моделі
78

Берілген 
жүйенің  басқалардан 
техникалық, 
басқарушылық, 
ақпараттық,  ұстанымдық  өзгешелігі:  бұл  жүйенің  барлық  элементтері  бар 
болса  да,  тиімді  нәтижеге  жету  мүмкін  болмауы  ықтимал,  мүнда 
басқарылатын 
объект
інің  белсенді  болуы  қажетті.  Оқушылар  ақпаратты 
(оқу,  әдістемелік)  түтынушы  бола  түра,  оқыту  үрдісіне  жаңа  ақпаратты 
жауап,  сүрақ,  өтініш  түрінде  енгізе  алады.  Тағы  бір  басты  ерекшелік  - 
басқару  объектісі  сияқты  басқарушы субъектісінің  автономдық қызмет ету 
периодтарының  міндетті  түрде  болуы,  яғни  оқушылардың  оқу  әрекетін  өз 
бетімен жүргізе алуы. (П Я Гальперин, Н.Ф.Талызина, т.б).
Бүл  ақпараттық  технологияны  қолдану  арқылы  әрекеттер  моделі  өз 
бетімен  жэне  өзара  эсер  жүмыстарының  барлық  мүмкіндіктерін  қамтиды. 
Келесі  қадам  барлық  байланыстарды  қүрылған  модельдерде  талдау  мен 
олардың нақты мазмүнды толықтыруы, яғни берілген модельдерді оқытуда 
ақпараттық  технологияны  пайдалану  бағыттарын  жіктеуге  арналған 
негіздер  ретінде  қолдану.  Осы  жағдайда  жіктеу  белгісі  үрдіске 
қатысушылар  мен  олардың  арасындағы  белсенді  байланыстардың 
жиынтығы болады.
Байланыстардың  толық  жүйесі  4  -  суретте  көрсетілгендей  барлық 
үш  қүраушытің 
бір  мезгілде  белсенді  өзара  әсерлесуін  қарастырады. 
Мұндай  үрдісте  оқушылардың  ақпараттық  технология  жабдықтарының 
үйлесімді  қатысы ескеріледі. Байланыстардың толық емес жүйесі  бойынша 
адам 
мүмкіндіктерінің 
ақпараттық 
технология 
жабдықтарымен 
салыстырғанда шектеулі екенін байқауға болады.
а) Оқушылардың жеке дайындық (өзіндік жүмыс)
Баскарушы
обьектілері
-------------------- ----------- ►
»-------------------------- --—
.Баскарушы
обьектілері
і
 k
Акпараттык технология
--------
ч - ............
ә) Оқушылар тобы (өзара оқыту, топтағы достық)
79

б) Ақпараттық технология- кері байланысты ұйымдастырушы 
(кері байланыс қамтылған сабақ)
б)  Бұл  модельде  ақпараттық  технология  жабдықтары  оперативті  кері 
байланысты жүзеге асыратын инструмент ретінде пайдаланылады.
Мысалы,  ақпараттық  технология  басылымдарының  көмегімен  жаңа  оқу 
материалын  түсіндіру  жэне  оны  демонстрациялай  отырып,  оқушы 
реакциясын бағалау.
Баскарушы субьекті
Баскарушы обьектілері
і
k
----------
►
Акпараттык  технология  жабдыктары 
|
в) Ақпараттық технология - бейнелеуші 
(кері байланысы жоқ сабақ)
в) Кері байланыссыз  оқушы жұмысын басқару құралы ретінде пайдалану. 
Мысалы,  ақпараттық  технология  жабдықтарын  жаңа  оқу  материалын 
түсіндіруді сүйемелдеу үшін пайдалану.
г) Ақпараттық технология - болжау қүралы 
(болжау)
г) Оқыту нәтижелерін бақылау  компьютерлік жабдықтары мен педагогтың 
араласуымен  оқу  ісін  оперативті  реттеуді,  диагностикалық  болжау 
жүргізуді ақпараттық технология жабдықтарымен жүргізу.
80

д) Ақпараттық технология -  инструмент 
(мұғалім құралы)
д)  Оқыту  үрдісінде  мұғалімнің  компьютерді  көмекші  құрал  ретінде 
пайдалануы.  Оқушы  үлгерімі,  сабаққа  қатысы  туралы  компьютерлік 
журнал, эксперттік жүйе бүған мысал бола алады.
е) Ақпараттық технология -  құрал 
(оқушы қүралы)
е)  Оқушы  бір  мезгілде  мүғаліммен  және  компыотермен  өзара  әсерлесе 
алады.  Оқушының  шығармашылық жүмысын  машиналардың,  үрдістердің, 
Қүбылыстардың негізінде мүғалімнің үйымдастыруы бүған мысал. 
Ақпараттық технология жабдықтарын:
-  оқытудың  бақылау  нәтижелерін  өңдеу  жэне  компьютерлік  ақыл-ой 
есептерін компьютерлік және дәстүрлі нұқауларда дайындау жүйелерін;
- сабақтардың дайын және  апробацияланған нүсқауларын,  педагогикалық 
мәліметтер қорын;
-  дидактикалық,  эдістемелік  құраушытер  түріндегі  эксперементтік 
жүйелерді  пайдаланғанда  мүғалімнің  сабаққа  дайындық  нәтижелігі
артады.
Қазіргі  педагогика 
оқушы
  бойында шығармашылықпен  жүмыс  істей 
^ілу сапасын қалыптастыруға бағытталған.
Мүғалім 
оқушының 
дамуына 
көмектесуші, 
ойлау 
әрекетін 
үйымдастырушы.  Оқу үрдісін  қайта құрудың  басты  факторы -   мүгалімнің 
шьіғармашылықпен  ойлау  қабілеті.  Мүғалімнің  ойлау  әрекетінің  негізі  - 
әДІснаманы  меңгеру,  әр  түрлі  оқыту  технологияларын  оқу  мазмұны  мен
81

оқушылардың  жас  жэне  психологиялық  ерекшеліктеріне  орай  тандап, 
тәжірибеде байқап, сынап қараудың маңызы зор.
Кесте  5  -  “Мүғалім-ақпараттық  техника-оқушы”  байланысындағы  эр 
объектінің атқаратын қызметі
№
Функция
Мұғалім
Дербес
компьютер
Окушы
1.
Оқыту стратегиясын таңцау
+
-
-
2.
Оқу  материалы  мен  тапсырмаларды 
жинақтау
+
-
“
3.
Материалды оқу тізбегін анықтау
+
+
+
4.
Жаңа  матнриалдың  мазмұнын  ашу 
мен тапсырмалар ұсыну
+
+
-
5.
Тапсырмаларды орындау
-
-
+
6.
жауаптарды тексеру мен бағалау
+
+!
-
7.
Нәтижені хабарлау
+
+!
-
8.
Алда  жүретін  әрекеттерге  сілтеме 
жасау
+
+!
•
9.
Үрдістің  жүруі  туралы  деректерді 
тіркеу
+
+!
-
10. Оқыту 
үрдісі 
жүру 
барысында 
көрсетілетін көмек
-Н
+
-
Компьютерлік  техниканы  тиімді  пайдалану  төмендегі  кестеде 
берілгендей жалпы ұсганымдар мен қорытындыларға сүйенеді.
Зерттеулер  бойынша  компьютер  мұғалімге  техникалық  жэне 
технологиялық  жағынан  көмек  беріп,  оқушымен  байланысын  өзара 
жақындастыратындай жолдармен жүргізуге мүмкіндік береді.
1)  Компьютер  оқушы  қатесіне  оперативті  реакция  корсете  отырып, 
оның білімін бағалау функциясының 
к ө і і  
бөлігін өзіне алады.  Барлық 
анықталған  қателер  сол  бойда  компьютерде  есепке  алынады. 
Сонымен  қатар,  бағалау  көрсеткіштері  нақты,  дэл  болады.  Мүғалім 
бұл жағынан бос уақыты көбейеді.
2
)  Компьютер  оқушыға  өз  ырғағында  жүмыстануға  мүмкіндік  береді. 
Мұғалім үнемі  бүл үрдісті бақылап отыруы қажетсіз.
3)  Мүғалім  сыныптағы  оқушылардың  жағдайын  толық  көріп,  әрбір
оқушының  қабілетіне  қарай  онымен  жеке  жұмыстануына мүмкіндік 
ашылады.
Сонымен, компьютер педагогикалық қарым-қатынасты күшейтеді.
Бастауыш  мектептегі  оқыту  үрдісіне  ақпараттық  технологияны 
енгізу  оқу  үрдісінің  тиімділігін  үнемі  арттырмайды,  рационалды 
паидаланбайды,  оның  рөлін  кітап  бетін  аударуға  ғана  саяды,  бастауыш
82

сынып  оқушыларының  ақыл-ой  дамуын  қадағаламай,  есте  сақтау,  ойлау, 
шығармашылық жұмысын төмендетеді, оқытуға ойындық сипат беріп,  оқу 
материалын  меңгеруін  кемітеді  дейтін  қарсылықтар  кездеседі.  Бұл  жаңа 
оқыту  технологияларын  қабылдамай,  дэстүрлі  эдістемені  бұзбауға 
тырысатын  адамдардың  дауысы,  солардың  өз  білместіктерін  көрсеткісі 
келмеген жан айқайлары деп түсінуге болады.
Мұғалім компьютерлік оқытуда оқу материалдарын жинақтау,  оқыту 
үрдісін  жоспарлау,  ақпаратты  оқушыға  жеткізу  формаларын  жасау,  оқу 
материалын  меңгеруін  тексеру,  оқытудағы  кемшіліктерді  түзету,  т.б. 
негізгі  функцияларды 
атқарады.  Бұл  мұғалім  тек  басшылық  жасайды 
деген  сөз  емес,  мүғалім  -  үйымдастырушы,  оқушының  жеке  түлғалық 
қасиеттерін 
дамытуға 
эсер  етуші, 
оқу  матералының  мазмүндык 
элементтерін жинақтап, сапалы білім беруді жүргізуші.
Көптеген 
психологтардың  зерттеуінше  компьютермен  жүмыс 
жасағанда  зейін, 
жинақылық, 
мұқияттық  сияқты  жеке  түлғалык 
ерекшеліктер  үлкен  рөл  атқарады.  Мүндай  ерекшеліктер  компьютерден 
ақпарат  алмасу  кезінде  өте  қажет.  Ақпаратты  қабылдау,  жинақтау,  ұғыну 
жэне оны  қолдану-  оқу үрдісіндегі  маңызды мәселелердің бірі.  Сондықтан 
ақпаратты жеткізуші  осы кезге дейін кітап пен мұғалім алып  келсе, бүгінгі 
таңда оған  компьютер  қосылып  отыр.  Бұл  оқу үрдісіндегі  мүғалімнің рөлі 
туралы ойландырады.
Ақпараттық  технология  арқылы  оқушының  танымдық  әрекетін 
қалыптастыру  мүғалімнің 
оқытуда  қолайлы  жағдайларды  қүруынан 
тэуелді 
болады. 
Мүндай  жағдайда  оқушы  озінің  табыстылығын, 
ойлауының  халділігін  сезінеді,  ал  мүның  өзі  оқыту  үрдісін  қүнарлы  етеді 
жэне баланың танымдық әрекетін қалыптастыруға эсер етеді.
Психолог  В.Г.Зархин  зерттеуі  бойынша  дербес  компьютермен 
жүмыстанган  оқушының  жұмыс  қабілеті  жоғары  сияқты  болғанымен 
жүйке  жүйесі  шешуші  рөл  атқармайды,  көбінесе  олар  өздеріне 
сенімсіздікпен қарап, мүғалімнен кеңес сұрайды.
Оқытудың 
а
қ
п
а
р
а
т
г
ы
қ
 
технологиясын қолдану ^станымдары
Қазіргі 
к езд е 
білім  беру  жүйесін  акпараттандырудьш^Р№шды 
жүріп  жатқанына  байланысты,  оқытудьщ  акпараттык  техно*огаясын  оку 
ҮРДІсінде  пайдалану  ұстанымдарынын 
әр 
түрлер. 
кездеседо.  питкені,
ШАШДе  ІМИД^  
У  ^  
„PTTV;He  опай  дэстүрлі  үстанымдардың
компьютерлік  оқытудағы  дүниеге  келуіне  р 
пайла
дәл,  нақты  еместігін  айқындайтын  бірнеше  н ү с қ а д а ғ , ш ы ғ а   Z a c  
бола  басталы  Егер  бұл  іс  осылай  жалғаса  берсе,  біздің  шыға  алмас 
ола  оастады.  Ьгер  оұл 
ол емес? ақпараттық технологияны
тұиыққа тірелетініміз ань қ. 
калыптастыру  үстанымдары  дэстүрлі
оқушылардың  танымдық  әрекетін  қалы 
р
у
83

дидактикалық  үстанымдарды  толықтырып,  нақтылап,  жаңа  технологияға 
сай  өзгертілуі  ғана  қажет.  Біз  ақпараттық технологияны  бастауыш  сынып 
окушыларының  танымдық  әрекетін  қалыптастыру  үрдісінле  қолданудағы 
маңыздылары деп мына ұстанымдарды есептейміз:
Дидактикалық  үрдіс  пен  дидактикалық  жүйе  заңдылықтарының 
сэйкестік  үстанымы  басқа  барлық  үстанымдарға  қарағанда  жетекші  рөл 
атқарады.  Ол  бастауыш  сынып  оқушысының  танымдық  әрекетін 
үйымдастыру  қажеттігін  оқыту  мен  оқу,  білім  мазмүны,  объективті 
заңдылықтар  мен  байланыстарына  сәйкес  көрсететін  дидактикалық
үрдістің негізін анықтайды.
Бүл  үстанымды  сақтаудың  мэні  оқу  материалының  компьютерлік 
оқыту  бағдарламалары  арқылы  кезеңдеп  меңгерілуі  болып  табылады. 
Бұдан,  оқытудағы  ақпараттық  технологиясын  пайдаланғанда  оқыту 
мақсатына дидактиикалық мэселені шешу жолын кезеңдеп жүргізу арқылы 
жетуі тиіс.
Кесте 
6
- Дидактикалық заңдылықтар
Әлеуметтік-мғдени
Қ±рылымды-қызметтік
Мектептегі  білімге  мәдени-тарихи  жене 
қоғамдық факторлардың себепші болуы
Мектепте  жеке  пән  мазмүнын  меңгертуге 
оқыту 
әдістерінің 
қүрылымдық 
тәуелділігі
Білім 
берудің 
саясатқа, 
ақпараттық 
технологиялық 
дамудың 
талаптарына 
төуелділігі
Білім  бердің  мазмүны,  оқыту  мен  оқудың 
жүйелі бірлігі
Оқытудың  мақсаты  мен  білім  мазмүны, 
оқыту нәтижелері арасындағы тәуелділік
Оқытудың  әдістері  мен  қүралдары  жетілуі 
негізінде
Оқыту  үрдісі  барысында  жеке  түлғаның 
тәрбиесі, 
дамуы 
мен 
елеуметтік 
қалыптасуы  арасындағы өзара байланыс
білім  мазмүн-мақсатының  иерархиялық 
қойылуы
Оқыту 
мен 
оқушының 
таным 
белсенділігінің жарқын үйлесімділігі
Оқу 
жүмысын 
үйымдастыру 
формаларының 
маман 
(мүғалімнің) 
қызметі  мазмүнына  гәуелділігі
Теориялық  білімдердің  жетекші  рөлі  үстанымы  бойынша  аумақты 
оқу  материалын  бөлшектей  отырып,  эуелі,  тақырыптың  түтастай 
алғандағы теориялық мазмұны туралы түсінік беріледі,  содан кейін аралық 
кезеңдерде  оның  эрбір  сүрағының  мазмүны  жекелей  меңгеріледі,  соңғы 
қорытындылау  кезеңінде  тақырыптың  бүкіл  мазмүны,  барлық  бөлімдер 
меңгерілуге тиіс деңгейге дейін қарастырылады.
Оқытудың  оілім,  тәрбие  жэне  даму  бірлігінің  үстанымын  жүзеге 
асыру  мүмкіндігі  ақпараттық  технологияны  қолданғанда  оқыту  тәсілдерін
84

таңдауда,  компьютерлік  оқыту  бағдарламаларын  жасау  мен  құрастыруда 
қарастырылады.
Ақпараттық  технология  туралы  сөз  еткенде  кейбір  мамандардың 
ЭЕМ  адам  емес,  сондықтан  олар  тәрбиелеуші  сипатқа  ие  бола  алмайды, 
адамды  адам  ғана тәрбиелей  алады дейді.  Бұл дұрыс  болжам  емес,  өйткені 
оқыту  багдарламаларының  көпшілігі  дерлік  эмоцияга,  сезімге  эсер  етпей 
қоймайды.  Оны  3-4  сыныптарда  жүргізілген  тәжірибелік  негіздегі 
компьютерлік 
тапсырманы 
орындаудагы 
жауапкершілік, 
адалдық, 
жанашырлық,  жолдастық сияқты  адамгершілік  қасиеттердің  қалыптасуы, 
дәл,  нақты  жауап  қайтаруға  тырысудың  байқалуы  дәлелдейді.  Ал, 
жаттықтырғыштардың  көмегімен  моаспен,  пернелік  тақтамен,  түстер 
палитрасымен,  фигуралар  жиынымен  жұмыстануға,  белгілі  бір  дағдының 
қалыптасуына  бейімдейді.  Музыкалық  бағдарламалар,  бейнематериалдар 
арқылы  әсемдікке  баулиды,  балаларға  эстетикалық  тәрбие  береді. 
Логикалық  есептер  оқушылардың  аудиовизуалды  техниканың  көмегімен 
қисынды  ойлай  білуге,  шығармашылыққа,  шапшаңдыққа,  дэлдікке 
тәрбиелейді.
Оқушыларды  оқуға  ынталандыру  үстанымы  жемісті  танымдық 
әрекетпен 
оған  қызығуды  тудыру  арасындағы  заңды  байланысты 
бейнелейді.  Білім  берудің  сәтті  жүруі  мүндай  байланыстың  үнемі 
қажеттігін  көрсетеді.  Бұл  үстанымның  сақталуы  -  оқытудың  ақпараттық 
технологиясын  тиімді  қолданудың  басты  шарттардың  бірі.  Кез  келген 
дидактикалық  мәселенің  қойылуында  қарастырып  отырған  ұстанымның 
мазмұндық  жэне  мақсаттық  қырлары  жүзеге  асырады.  Он да  оқу 
материалын  меңгеруге,  оқуға  ынталандыруға  арналған  негіз  қаланады  да, 
кейін  ол  жобалау  мен  жүзеге  асыруда  пайдаланылады.  Бастауыш  мектеп 
оқушыларының  ынтасын  арттырып,  пэнге  деген  қызығуын  туғызуда  бүл 
үстанымның орны үлкен.
Проблемалық 
ұстаным 
оқытудағы 
шығармашылық 
қызмет 
тәжірибесін 
қалыптастыруға 
қатысты 
заңдылықтарды 
бейнелейді. 
Оқушының 
оқу 
материалын 
меңгеру 
барысында 
шығармашылык 
жүмыспен  шүғылдануына  түсінікті  етіп  проблемалық  жағдаяттар  туғыза 
білу 
керектігін 
көрсетеді. 
Бүл 
үстаным 
оқытудағы 
ақпараттык 
технологиясын  жобалауда  сондай  проблемалық  жағдаяттарды  жасап,  ол 
арқылы оқуды  күшейтуді,  оған шығармашылық.  ізденіс  сипаттарын  беруді 
талап етеді.
Үжымдық  оқу  жұмысын  жеке  жүмыспен  үштастыру  үстанымы 
мүғалімнен 
оқытудың 
сәйкес 
формаларын 
дүрыс 
үйлесіммен 
байланыстыруды  талап  етеді.  Оқытудағы  ақпараттық  гехнологияны 
жобалағанда  оны  оқушының  әуелі  мүғалім  басшылығымен  ұжымда,

кейіннен  өз  бетімен  пайдалана  алатындай,  меңгерілген  оқу  материалын 
қажетінде қолдана білетіндей жақтары болуын ескереді.
Абстрактылы  ойлауды  көрнекілікпен  ұштастыру  ұстанымы  оқу 
ақпаратын  сезім  мүшелері  (есту,  көру)  арқылы  қабылдау  мен  оларды 
түсіну,  есте  сақтау,  тасымалдау,  қолдану  арасындағы  заңды  байланысты 
бейнелейді. Плакаттан немесе кітаптан көрсетілген сызба, суреттерден гөрі 
динамикалық  бейнелер,  модельдер,  дыбыстық  қоштауы  бар  кестелер 
бастауыш  сынып  оқушыларының  абстрактылы  ойлау  қабілеттерін 
күшейтеді. Мүны ақпараттық технология көмегімен жүргізуге болады.
Жеке  тұлғаның  белсенді  әрекетіне  бағдарланған  оқыту  үстанымы 
жеке  түлға  дамуына,  оқушының  ерекшеліктерін  (қабілет,  қызығушылық) 
анықтауға  бағытталады.  Оқушы  қабілеті,  қызығуы  анықталғаннан  кейін 
мүғалім  ол  оқушының  сол  қызығатын  бағытында дамуын  үйымдастырады 
және  қабілетіне  қарай  оқу  материалдарын  береді.  Оқытудағы  ақпараттық 
технология  арқылы  оқушы  өзіндік  ерекшеліктерін  жеке  түлға  ретінде 
көрсетуге  тырысатындай,  яғни  белсенділігін  арттыратындай  мүмкіндіктер 
қамтылады.  Бұл  оқушылардың  бастауыш  сыныптан  бастап  жеке  бас 
қабілеттерінің  артуына  жағдай  туғызады,  олардың  даму  траекториясын 
анықтауға жол ашады.
Білім  мазмүны  мен  дидактикалық  жүйенің  сәйкестік  үстанымы 
мүғалім  мен  оқушы  қызметінің  оқу-ғылыми  жағдайларына  қойылатын 
талаптарды  білдіреді.  ¥станымның  атынан~ақ,  негізгі  талап  оқыту 
мазмүны  мен дидктикалық үрдіс  сипатын мектеп  ерекшеліктерімен  сәйкес 
қарастырылатыны белгілі.
Кері  байланыс  үстанымы  “оқушы-компьютер”  қатынасын  тереңдете 
түседі,  мүнда  оқушы  оқу  материалын  меңгеру  дәрежесін  өз  бетімен 
бақылай  алады,  мүғалімнің  көмегімен  түзете  алады.  Интерактивті 
байланыс  осы  үстанымның  негізі  болып  саналады.  Кері  байланыс 
оқушының көңіл  күйіне қарамай дэл жауап береді,  сол сияқты  көтермелеу, 
асыра мақтау дегендер атымен болмайды.
Оқытудағы  ақпараттық  технологияны  қолданудың  дидактикалық 
үстанымдарын  қарастыра  отырып,  оның  өзіне  қойылатын  талаптарға 
тоқталалық. Олар:
• 
әр  алуан  дидактикалық  материалдарды  пайдаланудың  қажеттігін 
дәлелдеп беру;
• 
компьютерлік  оқыту  бағдарламаларын  пайдалану  рөлін,  уақытын, 
орнын, қызметін дэл анық көрсету;
• 
сабақ жүргізудегі мүғалімнің жетекші рөлін анықтау;
• 
компьютерлік 
оқыту  бағдарламаларын 
оқытудың  техникалық 
қүралдарының басқа түрлерімен тығыз байланыста қарастыру;
• 
оқыту сапасына кепілдік беретін қүраушыларды енгізу;

• 
компьютерлік 
оқыту 
әдістемесінің 
сабақ 
өткізудің 
жалпы 
стратегиясына сәйкес келуі;
• 
компьютерлік  оқыту  бағдарламасына  енгізілген  жүйенің  барлық
қүраушытеріне жэне жалпы оқыту эдістемесіне өзгерістер ендіру, есеп 
жүргізу;
• 
оқытуда кері байланысты ұйымдастыру және т.б.
Компьютерлік  оқытудың  дидактикалық  үстанымдарын  жалпы
педагогикалық  саналылық  пен  белсенділік,  жүйелілік  пен  бірізділік, 
түсініктілік, 
ғылымилық, 
теория 
мен 
практика 
байланысы 
ұстанымдарынан  бөліп  оқшауламай,  керісінше  оларды толықтыра  отырып 
қарастырған 
дүрыс. 
Тіпті 
оқытудағы 
ақпараттық 
технологиясын 
жобалағанда  оқу  материалының  түсінікті,  эрі  ғылыми  негізделуі,  жүйелі 
түрде 
берілуі, 
бірінші 
қадаммен  екіншісінің  үндесуі, 
теориялық 
материалдардың  практикалық  жұмыспен  байланысты  болуы,  кейбір  оқу 
материалдарының  практикалық  жүмыс  негізінде  теорияға  келуі  үнемі 
ескеріледі. 
Сондықтан 
оқытудың 
ақпараттық 
технологиясын 
пайдаланудың  талаптары  мен  ұстанымдары,  жалпы  дидактикалық 
ұстанымдармен  үндесуге  тиіс.  Сонда  ғана 
білім  беру  саласында 
сапалылық,  жеке  түлганың  қалыптасуы,  дамуы,  тэрбиесі  туралы  сөз  етуге 
болады.
Әлеуметтік  экономикалық  үрдістің  өзгеруі,  қиындықтары  -  шүғыл 
білім  көлемінің  сапасын  котеруді  талап  етеді.  Қазіргі  жағдайдағы  қажетті 
ақпараттар  және  қажетті  білім  жетіспеушілігі  элеуметтік  және  ғылыми 
Дамуға  кедергі  келтіреді.  Білімдік  жетіспеушілік  дэстүрлі  білім  беру 
әрекеті  арқылы  нәтиже  бермейді,  сондықтан  оқыту  үрдісінде  ақпараттық- 
коммуникациялық  технологияларды,  яғни 
есептегіш  техникаларды, 
телекоммункациялық құралдарды, пайдалану қажет.
Қазіргі  кезде  білім  салаларындағы  ең  өзекті  мәселеге  ақпараттық 
технологияларды  пайдаланудың  техникалық  жағы  емес,  керісінше  оның 
үйымдастырушылық,  әлеуметтік  жэне  педагогикалық  жақтары  айналып 

жүктеу/скачать 5,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: