ҚОЛДАНБАЛЫ-ПРАКТИКАЛЫҚ ЖОБАЛАР ЖӘНЕ

ұсыныстар мен нұсқаулар берілгені болмаса, басынан ұсталын-
ған бағыт бұзылмайды. 
Алынған  нәтижені  рәсімдеу  және  қорғау  барысында  осы 
жобаның  практикаға,  яғни  нақты  өмірге  қандай  пайдасы  бар 
екендігі басты орында тұруы керек екенін оқытушы анық білуі 
тиіс.  
Қолданбалы  практикалық  жобалар  тақырыбы  мынадай 
ретте жүйеленеді:  
-
 
Астана қаласындағы көше атаулары неге қазақша емес? 
-
 
Алматының ауасы қашан тазарады? 
-
 
Жамбыл облысының ауыз суға зәрулігі қашан бітеді? 
-
 
Атырауда мұнай көп, ал табиғат қандай күйде? 
-
 
Жеке  кәсіпкер  мен  мемлекеттік  қызметші:  әлеуметтік 
және экономикалық салыстырулар.  
-
 
Қазақша-орысша аударма сөздіктерінің ерекшеліктері. 
-
 
Мейрамханада қашан қазақша сөйлеседі? т.б.  
Рөлдік  және  ойын  жобаларды      орындауда  студенттердің  
жобаның  құрылымын  алдын  ала  жасап  алуына  біршама  кедер-
гілер    бар.  Мұндай  жобаны  орындауға  кірісерде  студент  түпкі 
нәтижеге қол жеткізгенше, жобаның нақты құрылымы рәсімдел-
мейді.  Бұл  жобаның  түрін  студенттер  топтық  жұмыс  түрінде 
орындағаны тиімді.   
Студенттер  өздеріне  тапсырылған  жобаны  орындауда  өз-
дерінің қабілеті жететін тапсырманы өз еркімен  таңдап алады. 
Студенттер  өздерінің  мінезіне,    сезімдік  қабылдау  ерекшелік-
теріне сәйкес келетін тапсырмаларды орындауға қызығушылық-
пен кіріседі. 
Мұндай  жобалар  түрі  мен  мазмұны  жағынан  әлеуметтік 
немесе  іскери  қарым-қатынастағы  шиеленіскен  жағдайлармен 
байланысты танылатын әдеби кейіпкерлерді сомдаумен сабақтас 
болып келеді.  
Бұл  жобалардың  нәтижелерін    алдын  ала  белгілеуге  де 
болады, кейде нәтижелер соңынан анықталуы мүмкін. Жобаның 
бұл түрі шығармашылықтың терең болуын қажет етеді. 
Рөлдік  жоба  және  ойын  жобаларын  орындауға  мынадай 
тақырыптар ұсынуға болады: 


 
«Қазақ  тілінің  сөз  таптары  әлемінде»  тақырыбында 
мини-спектакль  әзірлеу; 

 
«Қазақ  тілі      -  әскери  қызметте»  тақырыбындағы  ойын 
жобасы; 

 
«Менің болашақ оқушыларыммен қазақша сұхбат» тақы-
рыбындағы рөлдік жоба; 

 
«Қазақ  тіліндегі  телехабарлар:  сан  мен  сапа»  тақыры-
бындағы  ойын жобасы. 
Ақпараттық жобалар.  Жобаның бұл типі әуел бастан-ақ 
бір нәрсе, бір құбылыс туралы ақпарат, мәлімет жинауға арнал-
ған.  Жобаға  қатысатын  студенттерге    сол  танылуы  тиіс  нәрсе 
немесе  құбылыс  туралы  алдын  ала  белгілі  бір  дәрежеде  мағлұ-
мат беріледі. Келесі кезекте сол мағлұматты  терең тану арқылы, 
талдау  мен  фактілерді  топтастыру  арқылы  дәрісхана  алдында 
нәтижесін баян ету тапсырылады.  
Жобаның бұл түрі зерттеу жобасымен ұқсас болып келеді. 
Осыған  орай  оны  орындаудың  тәртіптелген  бір  жүйесі,  құры-
лымы  оқытушы  басшылығымен  алдын  ала  белгіленеді.  Сол  се-
бепті  ақпараттық  жобаның  құрылымын  мынадай  етіп  жүйемен 
беру ұсынылады: 
−
 
ақпараттық жобаның мақсатын белгілеу; 
−
 
ақпараттық жобаның өзектілігін айқындау; 
−
 
ақпарат көздерін анықтау; 
−
 
«ойға шабуыл» тренингін өткізу; 
−
 
алынған ақпараттарды өңдеу: талдау, топтастыру, бел-
гілі фактілермен салыстыру, дәлелденген қорытындылар жасау; 
−
 
нәтижені рәсімдеу: реферат жазу, мақала жазу, баянда-
ма жасау, видеофильм түсіру, фото-альбом жасау т.б.; 
−
 
жобаның тұсаукесері (презентациясы). 
Бұл жоба түрін кейде ірі зерттеу жобаларының бір құрам-
дас модулі ретінде орындату мүмкіндіктері де бар.  
Ақпараттық  жобаларды  орындауға  мынадай  тақырыптар 
ұсынуға болады: 

 
Қазақстан Республикасындағы экологиялық жағдай. 

 
Алматы  –  қазақстандық  қаржы  орталығы:  болмыс  пен 
болашақ. 

 
Қазақ тілінде «жастар сленгі» бар ма? 


 
Елбасы  Н.Назарбаевтың  2007  жылғы  Жолдауындағы 
мемлекеттік тіл мәселесі және «тілдердің үштұғырлығы» мәдени 
жобасы. 
Атынан  көрініп  тұрғандай,  моножобалар  бір  пәннің  ая-
сында ғана орындалады. Қазақ тілінің тілдік және сөйлеу ерек-
шеліктерін  таныту  үшін  осындай  жобалар  орындатудың  пәнді 
байыптылықпен оқуға пайдасы көп тиеді. 
Қазақ  тілінің  дыбыстық    жүйесіндегі  өзіндік  ерекшелігі 
бар «Сингармонизм заңы және оның ерекшеліктері» деген тақы-
рыбы жоба ретінде ұсынылатын болса,  онда оны орындауды бір 
баяндамамен  немесе  рефератпен  шектеу  тиімді  болмас  еді. 
Мұндай  жобаны  сабақтар  бойы  орындату  керек  болады,  яғни 
осы тақырып бойынша студент әр сабақта ашқан жаңалығы мен 
таныған  заңдылықтарын  баяндап  отырады.  Не  болмаса,  тақы-
рыптың  терең  мазмұнды  болуы  көзделсе,  оны  студент  тобына  
тапсыру керек. Өйткені әр сабақта әр студенттің пікірін жинақ-
тау барысында алынатын мәліметтің саны да, сапасы да жоғары 
болуы әбден ықтимал. 
Бұл  жоба  түрінің  тақырыбы  анықталған  соң,    оның  құ-
рылымы  да  толық  анықталуы  қажет.  Онан  соң  оқытушының 
басшылығымен студенттер жобаның мақсатын, міндеттерін, жо-
баны орындау барысында қалыптастырылуы тиіс білік пен дағ-
дылар жүйесін айқын белгілеп алады. 
Әр  сабақта  әр  студент  топ  атынан  жобаның  нәтижесін 
баяндау арқылы қандай ақпаратты өз бетімен тапқанын, талдаға-
нын,  маңызды  факті  деп  нені  тани  алғанын  баяндап  отырады. 
Бұл жобаны орындауды ғана емес, талқылауды да сабақтан тыс 
уақыттарда,  ғылыми  үйірмелер  мен  факультативтерде  ұлас-
тыруға болады.  
Моножобалардың  тақырыбы  етіп  мыналарды  ұсынуға 
болады: 
−
 
 «Қазақ  тілі    –  Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік 
тілі»;  
−
 
 «М.Әуезовтің  «Көксерек»  повесіндегі    Көксерек  бейне-
сін суреттеуде қолданылған теңеулер мен салыстырулар»; 
−
 
 «Қазақ  тіліндегі  синонимдер,  омонимдер,  антонимдер: 
дамуы мен қазіргі күйі»; 

−
 
 Ә.Нұрпейісовтің  «Қан  мен  тер»  романындағы    атаулы 
сөйлемдердің стильдік ерекшеліктері т.б. 
Өзгетілді  дәрісханада  қазақ  тілін  оқыту,  негізінен,  прак-
тикалық сабақтар арқылы жүзеге асырылатыны белгілі. Практи-
калық  қазақ  тілі  сабақтарында    жүзеге  асырылатын  дидакти-
калық  міндеттер  тұтастықта  жүзеге  асырылады.  Оларды  атап 
айтатын  болсақ,  қазақ  тілінен  бұрынғы  алынған  білімін  бекіту, 
қазақша  сөйлеу,  оқу,  тыңдау,  жазу  дағдыларын  дамыту,  қазақ 
тілі  теориясынан  берілген  білім  минимумын  игерту  арқылы 
практикалық  машық-дағдыларын    қалыптастыру,  қазақ  ұлттық 
тілтаным  арқылы  елтаным  міндетін  шешу,  т.б.  болып  жалға-
сады.  Олардың  барлығы  бір  сабақ  үстінде  шешілуі  тиіс  және  
шешіліп те жататын оқу мен оқыту міндеттері.  
Осы айтылғандарға қоса, қазақ тілін оқып-үйренушілердің 
ұлттық  ерекшеліктерін  және  әрбір    жекелеген  студенттің  жеке 
басы  қасиеті  ерекшелігін    ескеру  ұстанымы  да  назардан  тыс 
қалмауы тиіс. 
Практикалық  қазақ  тілі  сабақтарында  оқытушы  қазақ 
тілінен  нақты  сабақта  меңгертілуі  тиіс  деп  іріктелген  грамма-
тикалық  және  лексикалық  білім  минимумын  меңгертуі  керек 
болады. Ал студент санасында қазақ тілі туралы оқу материалын 
игеру  үдерісі  өткеріліп  жатады,  қабылдау  үдерісінің  өзіндік 
ерекшелігі бар бір мәселе. Оған қоса, студент талдау, жинақтау, 
салыстыру,  топтастыру,  шешімге  келу,  өз  шешімін  белгілі  бір 
тілдік заңдылықтарға байланыстыра түсіндіре алу әдістерін үй-
реніп, игеріп жатады.  
Қазақ  тілі  сабақтарын  өзгетілді  дәрісханада  өткізуде  сту-
денттің өз бетімен орындайтын түрлі жұмыстарын арнайы жүйе-
ге  түсіріліп  алынғаны дұрыс.   Зерттеуде,  негізінен,  студенттер-
дің  өз  бетімен  орындайтын  жұмыстарына  иек  артатын  әдісте-
меге  жүгінетін  болғандықтан,  бұл  ретте,  олардың  танымдық-
практикалық белсенділіктерін бір мезгілде қатар дамыта түсетін 
әдістер  мен    тәсілдерді  анықтау  мәселесіне  тереңірек  тоқтала-
мыз.  
«Қазақ  тілі»  пәні  бойынша  қолданбалы-практикалық  жо-
баларды  орындатуда    еліктеу  әдістеріне    (имитационные  мето-
ды)  көбірек  орын  берілетіні  белгілі.  Ол  имитациялық-еліктеу 
әдістері  іштей екі үлкен топқа бөлінеді: 

-
 
ойын әдістері (игровые методы); 
-
 
ойын емес әдістер (неигровые методы). 
Бұл әдістер екі топқа бөлінгенімен, студенттің қазақ тілін 
оқыту  ынтасын  арттыруында,  тілді  үйретуді  жеделдетуге  бір-
тұтас нәрсенің екі жағы ретінде қатысады. 
Оларды кесте түрінде төмендегідей етіп көрсетуге болады 
(4-кесте). 
 
 
 
4-кесте 
Қазақ   тілін   оқытуда    қолданылатын                          
интерактивтік    әдістер 
  
Қазақ  тілін    оқытудың  интерактивтік әдістері 
 
Ойындық емес әдістер 
Ойын әдістері 
-  нақты  тілдік  жағдаят-
тарды  талдау 
-  шығармашыл  топпен  нақты  өнді-
рістік    жағдаяттардың  практикалық  
міндеттерін шешу 
-  қазақша  тілдік  тапсыр-
маларды орындау 
- нақты нысанда топтық ойын жүргізу 
-  қазақша  сұхбат  сцена-
рийін құрғызу 
- нақты жұмыс материалдарын  талдау 
және   топтастыру 
-  сөйлесу  тақырыптарын 
анықтау 
 - нақты өндіріс, жұмыс орнында ойын 
жағдаяттарын қолдану 
-  қазақша  іс  қағаздары-
мен жұмыс жасай білуі 
- іскери ойындар 
-  жобалау  әдісі  арқылы 
ізденіс  жұмысын  орын-
дау 
- рөлдік ойындар 
Қазақ  тілін  оқыту  барысында    студенттерде  қалыптасуы 
тиіс  құзыреттердің  ең  бастысы  ретінде  коммуникативтік  құзы-
рет  аталады.  Студенттің  шын  өмірде  кездескен  тілдік  жағдаят-
тарында    сабырсызданбай,  байыппен  қазақша  тіл  табысуға  ұм-
тылуын  жүзеге  асырудың  бір  аса  тиімді  жолы  –  қолданбалық-
практикалық жобалар орындату. Өйткені осы жобаларды орын-
дау  барысында  студенттің    еркін  ойлау  механизмі,  релаксация-
лық  жігері  іске  қосылады,  оның  артында  студенттің  қазақша 
ойлау мүмкіндігін қалыптастыру тұратыны анық.  

Оқытудың белсенді әдістерін анықтау, жүйелеу және білім 
беру  үдерісіне  енгізудің  тиімді  жолдарын  қарастыру  барлық 
ғылым  салаларын  оқытумен  байланысты  әрдайым  жүргізіліп 
келді. Бұл тұста педагогтардың да, психологтардың да көптеген 
зерттеулері, ұсыныстары жеткілікті.  
Қолданбалы-практикалық жобалар студенттің өзіндік ше-
шіміне, қиялына көбірек ерік беретіндіктен, оқытудың белсенді 
әдістерін  жүйелі  қолданудың  маңызы  зор.  Сонымен  сабақтаса 
қолданылатын амал-тәсілдер де студенттің қызығушылығы мен 
саналы әрекетін қатар ескере отырып жүргізуге септеседі. 
Қазақ  тілін  белсенді  оқыту  дегенде,  ең  алдымен, 
студенттің  қазақ  тілін  жетік  дәрежеде  меңгеруге  ебі  бар  және 
нық сеніммен қолдануға болатын оқу формалары, оқу әдістері – 
дәріс,  семинар,  практикалық  сабақтар,  семинар-пікірталас,  нақ-
ты тілдік жағдайды талдау, ЭЕМ көмегімен математикалық не-
месе дыбыстық модельдеу т.б. жолдары айтылады. 
Студенттердің  жобалай  оқыту  технологиясын  қолдануға 
деген  қызығушылығы  үлкен.  Өйткені  нақты  жобаны  орындау 
барысында  студенттің  өз  бетімен  білім  іздеу,  оқу-танымдық 
қабілеті  оқытушының  басшылығымен  және  достарымен  біріге 
отырып  алға  қойылған  проблеманы  шешу  барысында  жетіледі, 
дамиды, қалыптасады.  
Өздігінен  шешім  табу  арқылы  студент  өмірлік  қажет-
тіліктерді анықтау мен болжам жасау арқылы  оларды іздеп тани 
және таба алу әдістерін меңгереді. Ал өздігінен меңгерген білім 
– өмірлік азық.  
Студенттердің  болашақ  мұғалім  кәсібіне  аса  қажетті  бо-
лып табылатын басты мәселенің бірі қазақша педагогикалық ше-
шендік  десек,  оның  бастауы  қазақ  мақал-мәтелдерін  танудан, 
талғаудан,  қолдану  дағдыларын  игеруден  басталады.  Осы  мақ-
сатқа  лайықталып  орындатылған  Жоба  жұмысының  үлгісін  қа-
растырайық.  Бұл  жұмыстар  қолданбалы-практикалық  жобаға 
тән  қағидалар,  орындалатын  тапсырмалар  және  білім  алуға  қа-
жетті әдіс-тәсілдер айқын көрінеді. 
 
 
Жоба тақырыбы: «Қазақ мақал-мәтелдері» 

Жобалау алгоритмі  
 
 
 
 
Сабақтың мақсаты:  
1.
 
Оқу-танымдық  мақсат:  Студенттерді    қазақша  мақал-
мәтелдерді дұрыс қолдануға баулу. 
2.  Дамыту мақсат:  
а)  студенттердің  қазақша  мәнерлеп  оқу  техникасын  да-
мыту; 
ә) төл дыбыстарды дұрыс айта білу. 
3.  Тәрбиелік  мақсат:  студенттерді  қазақ  әдеби  сөзі  әлемі-
мен таныстыра отырып, қазақша сөйлеу мәдениетіне баулу. 
 
Сабаққа қатысты эпиграф: 
«Өнер алды – қызыл тіл»
                                                            
 
Сабақтың құрылымы: 
1-кезең.   Тақырыпқа қызығушылық таныту 
2-кезең.  Мақал-мәтелдерді  мәнерлеп оқу, олардың мағы-
насын түсіну. 
3-кезең. Берілген мәтіндерге ой-пікірлерін білдірту.      
4-кезең. Ойын түрлері 
5-кезең. Қорытындылар жасау                                                  
Жобада қолданылатын әдіс-тәсілдер: ақпараттық,  зерттеу 
әдістері 
Ұйымдастыру кезеңі. 
(Студенттер  бір-бірімен  шағын  топпен  ынтымақтастық 
әдістемесі бойынша жұмыс жасайды)  
 
Топ құрамы 
Топтағы рөлдер 
 
Топты жабдықтармен 
қамтамасыз ету 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
М
М
а
а
қ
қ
с
с
а
а
т
т
т
т
а
а
р
р
д
д
ы
ы
 
 
а
а
н
н
ы
ы
қ
қ
т
т
а
а
у
у
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
М
М
а
а
қ
қ
с
с
а
а
т
т
т
т
а
а
р
р
д
д
ы
ы
 
 
 
 
і
і
с
с
к
к
е
е
 
 
а
а
с
с
ы
ы
р
р
у
у
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Р
Р
е
е
ф
ф
л
л
е
е
к
к
с
с
и
и
я
я
 
 
 
 

    
     
 
                                                                                                          
 
 
 
 1 топ  
5 студент 
 
 
 
2 топ 
5 студент  
 
 
3 топ 
5 студент  
 
Отан, ел туралы мақал мәтелдері 
Аталған  тақырыптағы  мақал-мәтелдердің 
маңызы туралы шағын баяндама жасайды. 
 
 
 Өнер-білім туралы мақал-мәтелдер 
 Осы  тақырыпта  ақын-жазушылардың  ой-
пікірлерін жинақтайды. 
 
Адам туралы мақал-мәтелдер 
Осы  тақырыпта    альбом  жасайды,  суреттер 
салады. 
Елжандылық 
сезімді 
қалыптастыратын 
суреттер, плакаттар 
 
 
Мақалдарға 
қатысты 
синоним 
сөздерінің 
тізбесі 
 
Адам  туралы  антоним 
сөздері  жазылған  пла-
кат 
 
 Отан, ел туралы мақал-мәтелдер 
 

 
 Отан – елдің анасы, ел – ердің анасы. 

 
 Туған жердей жер болмас, туған елдей ел болмас. 

 
 Отанды сүю – отбасынан басталады. 

 
 Отан оттан да ыстық. 

 
 Ел іші – алтын бесік. 

 
 Пәлен жерде алтын бар, өз жеріндей қайда бар. 

 
 Ел-елдің бәрі жақсы, өз елің бәрінен де жақсы. 
 
 
12-сурет –  Отан сүю тақырыбындағы суреттер 
 
Өнер-білім туралы мақал-мәтелдер: 
 


 
Білімнің басы – бейнет, соңы – зейнет. 

 
Оқығаныңды айтпа, тоқығаныңды айт. 

 
 Білімдіге дүние жарық, білімсіздің күні кәріп. 

 
Өмірдің өзі – ұлы ұстаз. 

 
 
Өнер – ағып жатқан бұлақ, білім
 – жанып жатқан шырақ. 

 
 Оқусыз білім жоқ,  білімсіз күнің жоқ. 

 
 Тіліңмен жүгірме, біліммен жүгір. 

 
 Кітап – алтын қазына. 

 
 Өз  білмегеніңді  кісіден  сұра,  үлкен  жоқ  болса,  кішіден 
сұра. 

 
 Өзі білмегеннің аузына қарама. 

 
 Оқымаған бір бала, оқыса екі бала. 

 
 Көп сөйлеген білімді емес, дөп сөйлеген білімді. 

 
 Білім – арзан, білу – қымбат. 

 
 Білім инемен құдық қазғандай. 

 
 Еңбегі жоқ ғалым – ыстығы жоқ жалын. 

 
 Асыл – таста, өнер – жаста. 
13-сурет – Өнер-білім мәнді сурет 
 

 
 Адам аласы ішінде, мал аласы сыртында. 

 
 Адам әдет етеді, әдет түпке жетеді. 


 
 Адам болып туған соң, адам болып өлу – парыз. 

 
 Адам деген – ардақты сөз. 

 
 Адамның ұяты бетінде, адамгершілігі ниетінде. 

 
 Ақ жүрген адам азбас. 

 
 Адам жайын ауылдас білмейді, істес біледі. 

 
 Елде елу түрлі адам бар. 

 
 Жақсы  адам  –  елдің  ырысы,  жақсы  жер  –  жанның 
тынысы. 

 
 Адамның көркі – еңбек, заман көркі – адам. 

 
 Кісімін дерсің, кім екеніңді басыңа іс түскенде білерсің. 

 
 Кісі қатесіз болмас, от түтінсіз болмас. 

 
 Талабы жоқ жас – қанаты жоқ құс. 

 
 Асыл адам жасына жетпей марқаяр. 

 
 Он  адам  жүрген  жерде  із  қалады,    мың  адам  жүрген 
жерде жол қалады. 

 
 Әркімнің өзі шығар биігі бар. 
 
Студенттердің  меңгеруі  тиіс  белсенді  сөздігі  жадынама 
түрінде беріледі: 
1.
 
Отан – Родина 
2.
 
ел – страна  
3.
 
алтын бесік – золотая колыбель 
4.
 
жер – земля 
5.
 
күрес – борьба  
6.
 
шаһар – қала 
7.
 
шипа – лекарство 
8.
 
туған жер – родная земля 
9.
 
парыз – долг, обязанность 
10.
 
адамның көркі – красота человека 
11.
 
асыл – благородный, драгоценный 
12.
 
талабы жоқ – нет стремления, требования 
13.
 
жалын - пламя 
14.
 
ұлы ұстаз – великий учитель, наставник, педагог 
15.
 
ақыл – разум, ум,  интеллект  
16.
 
ел аралаған – обойти страну 
17.
 
сыншы - критик 
18.
 
арзан - дешевый 

19.
 
 қымбат - дорогой 
20.
 
із қалады – останется след 
21.
 
марқаяр - подрастающий 
22.
 
заман – время, эпоха, эра 
23.
 
әркім - каждый 
24.
 
от түтінсіз болмас – нет дыма без огня 
25.
 
бейнет – мука, труд, тяжба 
26.
 
зейнет – блаженство (пенсия, наслаждение) 
27.
 
өнер – искусство, мастерство, ремесло 
28.
 
қанат - крыло 
29.
 
із – след  
30.
 
қазына – клад, достояние, богатство, казна 
31.
 
білім – знание, образование 
32.
 
әдет – навык, обычай, привычка 
33.
 
ауылдас – земляк (землячка), односельчане  
34.
 
күрес – борьба 
35.
 
үлес – вклад, доля, часть  
 
Сабақтың барысы: 
              
 
1-кезең. Тақырыпқа қызығушылық таныту. 
Оқытушы.Қазақ  халқында  мақал-мәтел  «сөздің  атасы» 
болып танылады. Мақал-мәтел белгілі бір мәселеге байланысты 
тапқыр  ой,  көркем  тілмен  айтылған  және  халық  қабылдап,  жиі 
қолданған  үлгілі  және  тәрбиелік  мәні  зор  сөздер.  Онда  халық-
тың дүниеге деген көзқарасы көрінеді. 
Студент. Мақал-мәтел біз үшін өте керек. Өйткені мақал-
дап сөйлесу адам баласын жақсылыққа тәрбиелейді, мен доста-
рыммен сөйлесу кезінде әрдайым мақалдарды қолданамын. Мы-
салы: Білімнің басы – бейнет, соңы – зейнет деген мақал адам-
дарды білімге баулиды, білім алуға шақырады, алды қиын бол-
са, соңында жақсы нәтижелерге жететінін  айтады.   (Өзінің ма-
қал-мәтел туралы шағын баяндамасын мәнерлеп оқиды).          
 
2-кезең. Мақал-мәтелдерді  мәнерлеп оқу, олардың 
мағынасын түсіну. 
Оқытушы слайдтарды көрсете отырып, ондағы мақал-
мәтелдерді өзі  оқып, кейін студенттерге оқытқызады. 

1-топ. Отан, ел туралы мақал - мәтелдердің маңызы ту-
ралы шағын баяндама жасайды. 
2-топ.Өнер-білім  туралы  мақал-мәтелдер  туралы  ақын-
жазушылардың ой-пікірлерін жинақтайды. 
3-топ.  Адам  туралы  мақал-мәтелдерге  арналған    альбом 
жасайды, суреттер салады. 
 
3-кезең. Берілген сұрақтарға жауап беру.      
Студенттер келесі сұрақтарға жауап береді: 
1.
 
Мақал – мәтелдің айырмашылығы неде? 
2.
 
Мақал-мәтелдердің түрлерін атаңыз. 
3.
 
Мақалдың тәрбие жұмысындағы рөлі қандай? 
4.
 
«Оқу  –  білім    азығы,  білім  –  ырыс  қазығы»  деген  ма-
қалға түсініктеме беріңіз. 
5.
 
«Бай болмасаң, болма, білім-өнерге сай бол»- деген ма-
қалда негізгі байлық неде екенін көрсетеді? 
6.
 
«Наданмен  дос  болғанша,  кітаппен  дос  бол»  мақалы-
ның мәнін түсіндіріңіз. 
7.
 
«Адам  жайын  ауылдас  білмейді,  істес  біледі»    деген 
мақалды қандай жағдаятта қолдану керек? 
8.
 
«Білім  инемен  құдық  қазғандай»    деген  мақалды  қан-
дай ситуацияда қолдану керек? 
9.
 
«Он адам жүрген жерде із қалады,  мың адам жүрген 
жерде жол қалады» деген мақалды қалай түсінесіз? 
10.
 
Өнер-білім туралы 5 мақалды жатқа айтыңыз. 
11.
 
«Көзі жоқ, құлағы саудың ақылы толады, құлағы жоқ, 
көзі саудың ақылы солады», - мағынасын түсіндіріңіз. 
12.
 
Адам туралы 5 мақалды жатқа айтыңыз. 
13.
 
Отан, ел туралы 5 мақалды жатқа айтыңыз. 
14.
 
«Туған жердің қадірін шетте жүрсең білерсің» деген 
мақалдың мағынасын түсіндіріңіз.   
 
4-кезең. Ойын түрлері 
1. Кімнің күні жарқын? 
Топ  басшылары  тақтаға  шығады.  Тақтада  үш  дөңгелек 
суреті  салынған,  олар  өздерінің  тақырыптары  бойынша  мақал-
мәтел  айтады  және  әр  айтқан  адам  дөңгелекке  күн  сәулесін 

қатысымдық 
 
интеллектуалдық 
эмоционалдық 
Жеке тұлғаның 
қасиеттері 
табандылық 
креативтік 
бейімделу 
мақсат қоя білу 
жауаптылық 
салады.  Белгіленген  уақытта  күнге  көп  сәуле  салған  капитан 
жеңімпаз атанады. 
2. Кім жеңеді? 
Топ  мүшелеріне  оқытушы  мақал-мәтелдің  басын  айтады, 
ал қатысушылар сол мақалды немесе мәтелді аяқтауы керек. Кім 
бірінші болып барлығына жауап береді сол топ жеңеді. 
3. Дұрыс сөз.  
Үш  топтан  бір  адам  шығады,  әр  қатысушыға    бір  сөз 
беріледі. Ол сол сөздерден тұратын мақал-мәтелдерді айтады. 
4. Дәл қолдан.  
Әр топқа үш мақал-мәтелден беріледі. Олар берілгендерді 
нақты  ситуациялар  жасап,  сол  ситуацияларда  қолданады. 
Мақалды орынды қолданған топ жеңеді. 
5. Пантомима.  
Топқа  актив  сөздігінен  сөздер  беріледі.  Олар  берілген 
сөздерден пантомима жасайды. 
6. Поэзия.  
Оқытушы  
өлең жолдарын оқиды, тез оқуы
 керек, ал ойын-
ға  қатысушылар  өлең  жолдарынан  мақал-мәтелдерді  тауып 
алады. 
7.Сөздерді тап.  
Бірнеше  әріптер  жазылады.  Қатысушылар  сол  әріптерден 
сөздерді тауып мақал-мәтел құрастырулары керек. 
5-кезең. Қорытындылар жасау.         
Сабақ аяқталған соң, барлық мақсаттарға қол жеткізіледі. 
Онда  студенттің  бойында  жағымды  қабілеттер  қалыптасады. 
Қолданбалы-практикалық  жобалар  арқылы  қалыптасатын  жеке 
тұлғаның  бойындағы  қасиеттер  құрамы  төмендегі  суретте  (14-
сурет) көрсетеміз. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
14-сурет – Қолданбалы-практикалық жобалар арқылы 
қалыптасатын жеке тұлғаның бойындағы қасиеттер 
Негізінде, жобалай оқыту технологиясы қазақ тілін оқыту 
үдерісінде  қолданылғанда,  студенттің  жеке  тұлғасын  дамытуға 
бағдарланады.  Сондықтан  да  оқытушының    тікелей  басшылы-
ғымен орындалатын жобаларды студентті өзін-өзі жеке тұлға ре-
тінде тануға жасалынған айқын мүмкіндік деп те бағалауға бо-
лады. 
Студенттер  жобаны  орындауда  оқытушыны  тек  ақылшы 
деп  қана  емес,  ынтымақтастықпен  бірлесе  отырып  орындауға 
басшылық  ететін    жанашыр  ретінде  де  тани  алады.  Сонымен 
бірге ынтымақтастықтың кілті өзінің курстастарымен де тіл та-
бысып  отырып  қана  жобаның  болжамын    дәлелдеуге  мүмкін-
діктер таба алатынына көзі жетеді.  
Осының барлығы келіп, жобалай оқыту технологиясының 
білімді бірлесе отырып іздену – өмірдің қиындығы мен ауыртпа-
лығын  жалпыадамзаттық  проблема,  ал  одан  шығу  жолдарын 
іздеу де жалпыадамзаттық проблема екенін тануға алып келеді. 
Ал бұл болашақ педагог үшін  аса  қажетті қабілет болып сана-
лады. 
 
 

жүктеу/скачать 1,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: